Το Αζερμπαϊτζάν εξαπολύει περιβαλλοντική επίθεση κατά της Αρμενίας

Αρμενία — Το Αζερμπαϊτζάν ανοίγει ένα νέο μέτωπο κατά της Αρμενίας — αλλά αυτό περιλαμβάνει νομικές υποθέσεις και αξιώσεις περιβαλλοντικής ζημίας, όχι τανκς και ρουκέτες. Το Αζερμπαϊτζάν ισχυρίζεται ότι η Αρμενία λεηλάτησε το περιβάλλον του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενός εθνοτικά αρμενικού θύλακα εντός του Αζερμπαϊτζάν που υφίσταται πολέμα για 30 χρόνια. το 2020, μια αιφνιδιαστική επίθεση του Αζερμπαϊτζάν ανακατέλαβε μεγάλα κομμάτια της περιοχής. Δεν είναι η πρώτη φορά που μια χώρα χρησιμοποιεί τις περιβαλλοντικές διαφορές ως πολιτική οδό για να επιδιώξει αποζημιώσεις ή να διεκδικήσει εδαφικές διεκδικήσεις.

Η ουκρανική κυβέρνηση καταγράφει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εισβολής της Μόσχας, καθώς τα ρωσικά στρατεύματα έχουν καταστρέψει εργοστάσια χημικών, αποθήκες πετρελαίου, εγκαταστάσεις νερού, ακόμη και πυρηνικούς σταθμούς, καθώς και χωράφια, δάση και καταφύγια άγριας ζωής. Η προσπάθεια στοχεύει τόσο στην εξασφάλιση αποζημίωσης όσο και στην υπογράμμιση της παρανομίας της παρουσίας της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Λεοπαρδάλεις, λύκοι και αρκούδες

Η προσπάθεια του Αζερμπαϊτζάν είναι η πρώτη διακρατική διαιτησία βάσει της Σύμβασης της Βέρνης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών οικοτόπων. Ισχυρίζεται ότι «η Αρμενία προκάλεσε εκτεταμένη περιβαλλοντική καταστροφή κατά την τριακονταετή παράνομη κατοχή της στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν». Και οι δύο χώρες έχουν υπογράψει τη δεσμευτική διεθνή συνθήκη, μαζί με την ΕΕ και περισσότερες από 50 άλλες χώρες, αλλά δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν για τη διαιτησία οικολογικών ζητημάτων μεταξύ δύο εθνών.

«Τα τελευταία δύο χρόνια, έχουμε ανακαλύψει συγκλονιστικά στοιχεία περιβαλλοντικής ζημιάς στα εδάφη που απελευθερώθηκαν στον πόλεμο του 2020», δήλωσε στο POLITICO ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν, Ελνούρ Μαμάντοφ. «Υπήρξε ζημιά στη ζωή των ζώων και στη βιοποικιλότητα. Υπήρξε και συνεχίζει να υπάρχει εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και ρύπανση από τη βιομηχανία που βλάπτει τα οικοσυστήματα μας μέχρι σήμερα». Σύμφωνα με τον ίδιο, περισσότερα από 500 είδη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ κινδυνεύουν τώρα, συμπεριλαμβανομένων λεοπαρδάλεων, καφέ αρκούδων, γκρίζων λύκων και αετών. Ένα αλληλένδετο τοπίο από παγωμένα βουνά, ηλιόλουστες ανοιχτές πεδιάδες και καταπράσινες δασικές εκτάσεις, ο νότιος Καύκασος ​​είναι μια από τις πλουσιότερες βιόσφαιρες του κόσμου και οι δεκαετίες πολέμου έχουν αναμφίβολα επιβαρύνει τη φύση, με εκτάσεις εδάφους πλέον εκτός ορίων λόγω ναρκοπεδίων που έχουν τοποθετηθεί και από τους δύο πλευρές.

«Έχουμε δύο στόχους: ο ένας είναι να κερδίσουμε νομική αναγνώριση για αυτές τις παραβιάσεις και να επιστήσουμε την προσοχή από τη διεθνή κοινότητα. Το δεύτερο είναι η εξασφάλιση αποζημιώσεων και αποζημιώσεων», είπε ο Mammadov. Οι προηγούμενες διαιτησίες χρειάστηκαν έως και τέσσερα χρόνια για να ολοκληρωθούν, πρόσθεσε, και το Αζερμπαϊτζάν έχει πλέον διορίσει τον εκπρόσωπό του για τη διαιτησία και περιμένει από την Αρμενία να κάνει το ίδιο πριν εξεταστεί η αξίωση.

Το Γραφείο του Αντιπροσώπου της Αρμενίας για Διεθνή Νομικά Θέματα επιβεβαίωσε στο POLITICO ότι είχε λάβει ειδοποίηση για τη διαιτησία βάσει της Σύμβασης της Βέρνης, αλλά υποστήριξε ότι η νομική ενέργεια αντίκειται στο πνεύμα της συνθήκης. «Λυπούμαστε που το Αζερμπαϊτζάν επέλεξε να επιδιώξει μια διαδικασία αντιπαλότητας στο πλαίσιο ενός διεθνούς μέσου, ο σκοπός του οποίου είναι να «προωθήσει τη συνεργασία» μεταξύ των κρατών για τη διατήρηση της άγριας χλωρίδας και πανίδας και των φυσικών ενδιαιτημάτων τους», δήλωσαν αξιωματούχοι. «Η Αρμενία ανησυχεί ότι η επιδίωξη ενός αμφιλεγόμενου μονοπατιού από το Αζερμπαϊτζάν για λόγους που δεν φαίνεται να έχουν σχέση με τους στόχους της Σύμβασης της Βέρνης μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της περιοχής, το οποίο επλήγη σημαντικά ως αποτέλεσμα των επιθετικών πολέμων του Αζερμπαϊτζάν τα τελευταία δύο χρόνια. », πρόσθεσε η ομάδα των δικηγόρων, ενώ επέμεινε ότι η Αρμενία θα τηρήσει τις υποχρεώσεις της βάσει της συμφωνίας.

Εκπρόσωπος του Συμβουλίου της Ευρώπης, το οποίο ενεργεί ως θεματοφύλακας για τη συμφωνία, είπε στο POLITICO ότι «δεν έχει λάβει κανένα αίτημα μέχρι στιγμής». Πρόσθεσαν ότι η Σύμβαση της Βέρνης έχει μια σαφή διαδικασία για τη διαιτησία των διαφορών, αλλά ότι τα ερωτήματα σχετικά με το αν μια υπόθεση είναι παραδεκτή «δεν προβλέπονται στη σύμβαση», ρίχνοντας τη διαδικασία σε αχαρτογράφητα νερά. Σύμφωνα με το κείμενο της σύμβασης, μια μόνιμη επιτροπή που θα αποτελείται από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει «να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διευκολύνει μια φιλική διευθέτηση». Εάν αυτό δεν συμβεί, μπορεί να ξεκινήσει μια επίσημη διαδικασία διαιτησίας: Θα διοριστούν τρεις διαιτητές και θα συσταθεί ένα διαιτητικό δικαστήριο. Όμως, δεδομένου ότι η διαδικασία δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ, είναι δύσκολο να προβλεφθεί πώς θα προχωρήσει ή τι είδους αποζημίωση θα μπορούν να ζητήσουν οι χώρες.

Γίνεται πράσινο

Ενώ το παιχνίδι του Αζερμπαϊτζάν είναι άνευ προηγουμένου, δεν είναι η πρώτη φορά που η οικολογία έρχεται στο προσκήνιο στη σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών. Στις 12 Δεκεμβρίου, μια ομάδα αυτοαποκαλούμενων περιβαλλοντικών ακτιβιστών από το Αζερμπαϊτζάν έσπρωξαν τον δρόμο τους στον μοναδικό δρόμο που συνδέει το τμήμα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ υπό τον έλεγχο της Αρμενίας με την Αρμενία. Ο δρόμος προστατεύεται από Ρώσους ειρηνευτικές δυνάμεις από τον πόλεμο του 2020, αλλά τα στρατεύματα δεν επενέβησαν όταν οι διαδηλωτές έστησαν σκηνές και απέκλεισαν την κυκλοφορία. Επιμένουν ότι δεν θα φύγουν έως ότου επιλυθεί η διαμάχη για φερόμενη ρύπανση από παράνομα ορυχεία χρυσού που διαχειρίζονται οι Αρμένιοι του Καραμπάχ και οι αξιωματούχοι του Αζερμπαϊτζάν έχουν το δικαίωμα να επιθεωρούν την κυκλοφορία.

Αυτό δημιούργησε έναν αποκλεισμό που διήρκεσε περισσότερες από έξι εβδομάδες, με μόνο οχήματα διατήρησης της ειρήνης και ανθρωπιστικές συνοδείες που χειρίζεται ο Ερυθρός Σταυρός σε θέση να φέρουν τρόφιμα και φάρμακα στους 100.000 ανθρώπους που εξακολουθούν να ζουν στην αποσχισθείσα περιοχή. Ο Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν κατήγγειλε τον σχεδόν ολοκληρωτικό αποκλεισμό ως πρόσχημα για «εθνοκάθαρση» κατά των Αρμενίων του Καραμπάχ. Ένας αριθμός διεθνών παρατηρητών υποστήριξε ότι οι διαδηλωτές κατευθύνονται από την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν, δεδομένου ότι λίγοι έχουν προφανές ιστορικό περιβαλλοντικού ακτιβισμού και ότι το κράτος συχνά καταπιέζει τις εγχώριες πολιτικές διαμαρτυρίες. Το Μπακού, ωστόσο, αρνείται ότι βρίσκεται πίσω από την κρίση και υπογραμμίζει ότι η γραμμή πικετών παραμερίζεται για εγκεκριμένη ανθρωπιστική βοήθεια.

«Πάντα με ενδιέφερε να ερευνήσω την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη ρύπανση των υδάτων και ούτω καθεξής στο Καραμπάχ», είπε ο Abbas Panahov, ένας 34χρονος ακτιβιστής, στο POLITICO, εξηγώντας γιατί ταξίδεψε για να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις. «Πρέπει να προστατεύσουμε τον χαρακτήρα και τη φύση του Αζερμπαϊτζάν από την οικοκτονία από τους αυτονομιστές». Ωστόσο, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ επιμένουν ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα χρησιμοποιούνται από το Αζερμπαϊτζάν για να ασκήσουν πίεση πάνω τους και να ενισχύσουν την κυριαρχία του Μπακού στην αποσχισθείσα περιοχή.

«Από τον Μάιο του περασμένου έτους, παρακολουθούμε την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και των επιφανειακών υδάτων και δεν έχουμε καταγράψει καμία ρύπανση», δήλωσε ο Garik Grigoryan, ειδικός που συνεργάζεται με την επιτροπή περιβαλλοντικής προστασίας της τοπικής διοίκησης. «Ζητάμε τώρα από διεθνείς παρατηρητές και οικολόγους να έρθουν στην περιοχή. Το Αζερμπαϊτζάν έχει τα δικά του περιβαλλοντικά προβλήματα — ας ανησυχεί γι’ αυτό».

Πολιτική ρύπανση

Το Αζερμπαϊτζάν παράγει το ένα τρίτο του ΑΕΠ του από την άντληση πετρελαίου και φυσικού αερίου, το οποίο έχει αφήσει μια κληρονομιά ρύπανσης του εδάφους και των υδάτων. Οι επικριτές λένε ότι αυτό αγνοείται ενώ η κυβέρνηση επικεντρώνεται στο Καραμπάχ. Η υπόθεση που άσκησε το Αζερμπαϊτζάν είναι «ένα πολύ πολιτικό ζήτημα», δήλωσε ο Andrey Ralev, ακτιβιστής βιοποικιλότητας στη ΜΚΟ CEE Bankwatch, προσθέτοντας ότι και οι δύο χώρες «προβάλλουν η μια την άλλη αξιώσεις, που εξυπηρετούν μόνο πολιτικά οφέλη». Ωστόσο, είπε ότι η κατάσταση είναι επίσης «πολύπλοκη από περιβαλλοντική άποψη». Για τον Ralev, ορισμένοι από τους ισχυρισμούς του Αζερμπαϊτζάν για περιβαλλοντική καταστροφή μπορεί να είναι δύσκολο να αποδειχθούν. «Μεταξύ 2000 και 2020, η δασική κάλυψη αυξήθηκε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ», είπε, προσθέτοντας ότι «πολλά χωριά ερημώθηκαν [κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης] με αποτέλεσμα να μειώσει την πίεση στα δάση».

Ο Ράλεφ επεσήμανε επίσης ότι ούτε η Αρμενία ούτε το Αζερμπαϊτζάν εκπληρώνουν επί του παρόντος όλες τις ειδικότητες βάσει της Σύμβασης της Βέρνης, ιδίως όσον αφορά τους καθορισμένους ειδικούς προστατευόμενους περιοχών που ονομάζονται τοποθεσίες Emerald. «Από [μια] επιστημονική άποψη, εάν δεν έχετε πολλές τοποθεσίες Emerald που προτείνονται στον Καραμπάχ, είναι δύσκολο να εκτιμήσετε σε ποιο βαθμό υπάρχει σημαντική βλάβη στα προστατευόμενα είδη και οικοτόπους του».

Ο Μαμάντοφ, ο υπουργός του Αζερμπαϊτζάν, επιμένει ότι η χώρα του δεν παίζει πολιτική με τον ισχυρισμό της. «Πρόκειται για μια σοβαρή προσπάθεια για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης. Είπαμε μετά το 2020 ότι θέλουμε να γυρίσουμε σελίδα και να προσφέρουμε ειρήνη στην περιοχή, αλλά θα λογοδοτήσουμε και τους υπεύθυνους για παραβιάσεις του παρελθόντος», είπε. «Φυσικά, δημιουργεί προηγούμενο και μας ενδιαφέρει να δούμε τι θα κρίνει το δικαστήριο για την υπόθεση».