Ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία ωθεί αξιωματούχοι από πρώην σοβιετικά κράτη να κάνουν νέες συμμαχίες

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία εν μέρει για να επιβεβαιώσει μια για πάντα την περιφερειακή κυριαρχία της Ρωσίας. Σχεδόν ένα χρόνο μετά, ο Ρώσος πρόεδρος έχει επιτύχει το αντίθετο και όχι μόνο στο Κίεβο.

Όπως σημειώνει το πρακτορείο Bloomberg, αξιωματούχοι από πρώην σοβιετικά κράτη στην κεντρική Ασία και τον Καύκασο λένε ότι ο πόλεμος ώθησε τις κυβερνήσεις τους να αναζητήσουν τρόπους για να μειώσουν την εξάρτηση από τη Μόσχα, στρεφόμενες σε αντίπαλες δυνάμεις, όπως η Τουρκία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και χώρες της Μέσης Ανατολής. Όλοι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας για να αποφευχθούν τριβές με το Κρεμλίνο.

Νυν και πρώην Ρώσοι αξιωματούχοι, που επίσης μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσαν ότι η Μόσχα αντιδρά νευρικά, ακόμη και σκληρά, καθώς το Κρεμλίνο γίνεται λιγότερο σίγουρο για την ικανότητά του να ασκεί επιρροή στην ίδια του την αυλή.

Η Ρωσία ήταν για δεκαετίες “ένας φύλακας της πύλης στη βόρεια Ευρασία, όπου δεν μπορούσαν να συμβούν πολλά πράγματα αν δεν άρεσε αυτό στο Κρεμλίνο”, δήλωσε η Ekaterina Schulmann, μια Ρωσίδα πολιτική επιστήμονας που τώρα εδρεύει στο Βερολίνο. “Τώρα αυτό φαίνεται να αλλάζει” με τη Ρωσία να είναι απίθανο να βγει ισχυρότερη από τον πόλεμο στην Ουκρανία, και “αυτό καθιστά το να υπαγορεύει κανείς τη θέλησή του στους γείτονες τουλάχιστον προβληματικό”.

Ενώ η αποτυχία ενός βασικού πολεμικού στόχου του Κρεμλίνου είναι πιο σαφής στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, η οποία υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην ΕΕ και απέκτησε καθεστώς υποψήφιας χώρας μετά το ξέσπασμα του πολέμου, η εισβολή ανάγκασε ακόμη και παραδοσιακούς φίλους όπως το Καζακστάν και η Αρμενία να οικοδομήσουν ενεργά δεσμούς με δυνάμεις που η Μόσχα προσπαθούσε επί μακρόν να κρατήσει σε απόσταση στην περιοχή. Το γεγονός αυτό επέτρεψε ιδίως στην Τουρκία να “μπει στο παιχνίδι”.

Ανακοινώνοντας την εισβολή του στις 24 Φεβρουαρίου, ο Πούτιν ανέφερε τότε το Καζακστάν ως πρότυπο για το είδος της σχέσης που ήθελε να έχει η Ρωσία με τα πρώην σοβιετικά κράτη. Μόλις τον προηγούμενο μήνα είχε στείλει στρατεύματα για να βοηθήσει τον πρόεδρο Κασίμ Τζομάρτ Τοκάγιεφ να καταπνίξει τις ταραχές.

Ωστόσο, ο Τοκάγιεφ διαφωνεί έκτοτε ανοιχτά με την αιτιολόγηση του Πούτιν για τον πόλεμο, ενώ επέτρεψε σε εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσους να διαφύγουν στον μεγαλύτερο εξαγωγέα πετρελαίου της κεντρικής Ασίας, αφού η Ρωσία ανακοίνωσε την επιστράτευση τον Σεπτέμβριο. Η Schulmann, η οποία χαρακτηρίστηκε “ξένος πράκτορας” από το Κρεμλίνο λίγες ημέρες αφότου έφυγε από τη Ρωσία τον Απρίλιο, έγινε δεκτή στο Καζακστάν αυτόν τον μήνα από τον επικεφαλής της Γερουσίας, τον δεύτερο υψηλότερο αξιωματούχο της χώρας, και της προσφέρθηκε μια θέση καθηγήτριας σε πανεπιστήμιο.

“Η Ρωσία γίνεται όλο και πιο τοξική”, δήλωσε ο Beibit Apsenbetov, πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της μεγαλύτερης τράπεζας του Καζακστάν, της Kazkommertsbank JSC. “Τι να κάνεις όταν ο γείτονάς σου είναι μεθύστακας και τραμπούκος και δεν μπορείς να μετακομίσεις;”

Η Ρωσία φάνηκε να δείχνει τη δυσαρέσκειά της προς το Καζακστάν διακόπτοντας επανειλημμένα τις ροές μέσω του αγωγού 1.500 χιλιομέτρων της Κοινοπραξίας της Κασπίας (CPC), επικαλούμενη τεχνικά ή ρυθμιστικά ζητήματα. Ο αγωγός μέσω του οποίου το Καζακστάν στέλνει περίπου το 80% των εξαγωγών πετρελαίου του διασχίζει τη Ρωσία με προορισμό το λιμάνι του Νοβοροσίσκ στη Μαύρη Θάλασσα.

Τον Νοέμβριο, το Καζακστάν ανέφερε ότι θα αυξήσει τις εξαγωγές πετρελαίου μέσω της Κασπίας Θάλασσας κατά 1,5 εκατ. τόνους, διοχετεύοντας πετρέλαιο στον αγωγό Μπακού-Τζεϊχάν, ο οποίος διέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν προς τις μεσογειακές ακτές της Τουρκίας. Ο Τοκάγιεφ δήλωσε ότι οι ροές κατά μήκος της οδού αυτής, η οποία παρακάμπτει τη Ρωσία, θα μπορούσαν τελικά να αυξηθούν σε 20 εκατ. τόνους. Το Καζακστάν έστειλε περισσότερους από 50 εκατ. τόνους μέσω του CPC το 2021.

Η οδός αυτή προστίθεται στην οδό για τα σιδηροδρομικά φορτία Κίνας-Ευρώπης, ο οποίος διέρχεται μέσω του Καζακστάν, του Αζερμπαϊτζάν, της Γεωργίας και της Τουρκίας, και έχει σημειώσει απότομη αύξηση της ζήτησης. Ο πόλεμος έχει μειώσει την κυκλοφορία στη λιγότερο περίπλοκη κινεζική σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη, μέσω της Ρωσίας και της Λευκορωσίας.

Κατά το περασμένο έτος, ο Τοκάγιεφ ενθάρρυνε επίσης τους αμυντικούς δεσμούς με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ταξίδεψε στη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να ενισχύσει την εμπορική και επενδυτική συνεργασία.

Το γειτονικό Ουζμπεκιστάν, το οποίο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο με τη Ρωσία, επεδίωκε να ανοίξει τις πόρτες του ακόμη και πριν από τον πόλεμο. Τον Ιούλιο υπέγραψε συμφωνία ενισχυμένης εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με την ΕΕ. Τον Δεκέμβριο, μετά τη δεύτερη συνάντηση ενός νέου διαλόγου στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ, μια κοινή δήλωση χαιρέτισε την “προθυμία του έθνους να δημιουργήσει νέες εμπορικές οδούς και να διαφοροποιήσει τις αγορές εισαγωγών και εξαγωγών”.