Ανατροπές στη διεθνή αρχιτεκτονική: Οι χώρες BRICS προς καθιέρωση κοινού νομίσματος

Ήταν μια “βόμβα” ισχυρότερη ίσως και από αυτές που προσγειώνονται επί της ατυχούς Ουκρανίας. Και την εξαπέλυσε, από αφρικανικού εδάφους μάλιστα, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας – με την ίδια, ουσιαστικά, φιλοδοξία ανατροπής των διεθνών συσχετισμών που εκδηλώνεται στα πεδία των μαχών.

Οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος Αφρική) προσανατολίζονται στην καθιέρωση κοινού νομίσματος και το θέμα θα απασχολήσει τη σύνοδο κορυφής της ομάδας για το 2023, που θα φιλοξενηθεί τον Αύγουστο από τη νοτιοαφρικανική προεδρία, δήλωσε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών την Τετάρτη, έπειτα από συνάντηση με τον πρόεδρο της Ανγκόλας, Ζοάο Λουρένσο.

“Οι σοβαρές χώρες που σέβονται τον εαυτό τους”, δήλωσε ο Σεργκέι Λαβρόφ, “αντιλαμβάνονται το διακύβευμα, βλέπουν την ανεπάρκεια των “κυριάρχων” του παρόντος διεθνούς νομισματικού και οικονομικού συστήματος και επιθυμούν να δημιουργήσουν δικούς τους μηχανισμούς, ώστε να εξασφαλίσουν βιώσιμη ανάπτυξη, προστατευμένη από έξωθεν υπαγορεύσεις”.

Ακολουθώντας δε την αντιαποικιακή ρητορική στην οποία προσχώρησε ο Βλαντίμιρ Πούτιν με το διάγγελμα του Σεπτεμβρίου περί μερικής επιστράτευσης, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών κατηγόρησε τη Δύση ότι συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις ίδιες αποικιοκρατικές μεθόδους με τις οποίες εκμεταλλεύθηκε τις αναπτυσσόμενες ηπείρους, ενώ συνέδεσε το ζήτημα και με την ουκρανική κρίση, καθώς, όπως ισχυρίσθηκε, η Ουκρανία “χρησιμοποιήθηκε για την εφαρμογή μιας πραγματικά αποικιακής πολιτικής έναντι του ρωσόφωνου πληθυσμού”.

Ξαναγράφονται οι κανόνες

Όμως η ουσία της τοποθέτησης Λαβρόφ βρίσκεται στο πώς η Μόσχα (και εικάζει κανείς και οι συνομιλητές της στην ομάδα BRICS) αντιμετωπίζει το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης.

“Με τις ενέργειές της”, δήλωσε, “η Δύση απέδειξε ότι όλες οι αξίες και οι μηχανισμοί της παγκοσμιοποίησης που η ίδια δημιούργησε και προώθησε, συμπεριλαμβανομένου του απαραβίαστου της ιδιωτικής περιουσίας, του δίκαιου ανταγωνισμού, του τεκμηρίου της αθωότητας, μπορούν να παραβιαστούν ανά πάσα στιγμή, ενώ μπορεί και να προδώσει τους συμμάχους της ανά πάσα στιγμή, όπως έδειξαν στην πράξη τα πρόσφατα γεγονότα στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Αραβική Άνοιξη του 2011”.

Με άλλα λόγια, ο φόβος των κυρώσεων και η “πολιτικοποίηση” του δολαρίου ως διεθνούς νομίσματος φέρνει όλο και περισσότερες αναδυόμενες δυνάμεις όλο και πιο κοντά.

Οι ζυμώσεις για το sur

Η ίδια επιθυμία χειραφέτησης από την αμερικανική ισχύ αποτελεί το υπόβαθρο, πέρα από τους στενά οικονομικούς υπολογισμούς, και των όσων συζητώνται, όπως έγινε φανερό λίγο πριν από την αφρικανική περιοδεία του Λαβρόφ, και στον χώρο της Λατινικής Αμερικής.

Εν όψει της συνόδου κορυφής της Κοινότητας Χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAM) στο Μπουένος Άιρες την περασμένη Τρίτη, οι ηγέτες της Βραζιλίας, Ινιάσιου Λούλα ντα Σίλβα, και της Αργεντινής, Αλμπέρτο Φερνάντες, δημοσίευσαν κοινό άρθρο με το οποίο προτείνουν την ίδρυση κοινού νομίσματος, το οποίο θα μπορούσε να ονομασθεί sur και να λειτουργεί αρχικά ως λογιστική μονάδα, με παράλληλη διατήρηση του πέσο και του ρεάλ.

Άγνωστο είναι εάν αυτό το σχέδιο αναπτύσσεται ανεξάρτητα από τη συζήτηση στους κόλπους των BRICS ή όχι. Και εξαιρετικά αμφίβολο παραμένει το κατά πόσον μπορεί ρεαλιστικά να προωθηθεί (και μάλιστα εντός 15ετίας, όπως επιθυμούν οι εμπνευστές του), όταν τα μακροοικονομικά μεγέθη εμφανίζουν μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα στην Αργεντινή του πληθωρισμού της τάξης του 95% και της Βραζιλίας του μόλις 6%. Αλλά η υποχώρηση του διμερούς εμπορίου από τα 40 στα 30 δισ. δολάρια την τελευταία δεκαετία, λόγω των δυσκολιών της Αργεντινής στην αγορά συναλλάγματος, καταδεικνύει τα οικονομικά θέλγητρα του εγχειρήματος – πόσω μάλλον που συνολικά η Λατινική Αμερική αντιπροσωπεύει το 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Όμως στο “τιμόνι” βρίσκεται πρωτίστως η πολιτική. Με την επιστροφή του Λούλα στην εξουσία, οι δύο χώρες βρίσκονται για πρώτη φορά εδώ και επτά χρόνια ευθυγραμμισμένες σε αριστερή κατεύθυνση. Και η ειρωνεία της τύχης τις θέλει να δελεάζονται από μια πρόταση που είχε πρωτοκυκλοφορήσει από τους νεοφιλελεύθερους προκατόχους τους, ως μέτρο παγίωσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της νομισματικής σταθερότητας.

Χώρες-κλειδιά η Σαουδική Αραβία και η Ινδία

Το γεωπολιτικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε το 2022 ανέδειξε τις ρωγμές της παγκοσμιοποίησης, καθώς οι “εχθροπραξίες” στο χρηματοπιστωτικό και εμπορικό μέτωπο δεν ήσαν λιγότερο σημαντικές από αυτές που ξέσπασαν στην Ουκρανία ή απειλούνται στη Σινική Θάλασσα. Εξού και φανατικοί θιασώτες (και επωφελούμενοι) της παγκοσμιοποίησης, όπως η Κίνα, φλερτάρουν όλο και πιο έντονα με την ιδέα ανατροπών στη διεθνή νομισματική αρχιτεκτονική, την ίδια ώρα που η Δύση περιφράσσει τον χώρο της και αξιοποιεί τα εργαλεία των κυρώσεων για την πάταξη των “αμφισβητιών” της πρωτοκαθεδρίας της.

Το αν η δημιουργία ενός “κοινού νομίσματος” των BRICS (λ.χ., ενός ψηφιακού νομίσματος με αντίκρισμα σε χρυσό, όπως συζητείται) μπορεί να “εκθρονίσει” το δολάριο είναι συζητήσιμο, όπως αποδεικνύουν και τα όρια που συνάντησε το ευρώ ως εναλλακτικό διεθνές αποθεματικό. Από την άλλη πλευρά, η ομάδα BRICS αντιπροσωπεύει το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού και οι συναλλαγές στο εσωτερικό της αντιπροσώπευαν ήδη το 2017 το 10% του παγκόσμιου συνόλου. Η δε ομάδα βρίσκεται σε διαδικασία διεύρυνσης, με πρώτες υποψήφιες για ένταξη χώρες όπως η Αργεντινή, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία.

Εδώ βρίσκεται και το ένα από τα δύο σημεία όπου κρίνεται η πιθανή επιτυχία του εγχειρήματος. Διότι το “πετροδολάριο”, που αποτελεί το θεμέλιο της διεθνούς οικονομικής αρχιτεκτονικής μετά την κατάρρευση του συστήματος του Bretton Woods το 1971, απειλείται με αποδυνάμωση, κατόπιν πρωτοβουλιών μάλιστα του ίδιου του πρωταγωνιστή του.

“Τα συζητάμε όλα”

Η επιθυμία ένταξης της Σαουδικής Αραβίας στην ομάδα BRICS είναι ένα πρώτο σημάδι. Οι ζυμώσεις μεταξύ Ριάντ και Πεκίνου για την προώθηση του “πετρο-γουάν” είναι ένα δεύτερο. Όμως τα όσα δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας στο Φόρουμ του Νταβός είναι ακόμα πιο ηχηρά.

“Δεν είναι ζήτημα”, είπε ο Μοχάμεντ αλ-Τζαντάν “αν θα εξοφλούμε τις εμπορικές συναλλαγές μας σε δολάρια, ευρώ ή ριάλ. Δεν αποκλείουμε καμία συζήτηση που θα μπορούσε να βελτιώσει το εμπόριο ανά τον κόσμο”. Το είδος των σχέσεων που καλλιεργεί ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στην Ασία με τον μεγαλύτερο καταναλωτή της ηπείρου και του κόσμου, αλλά και ο συντονισμός του με τη Ρωσία στο πλαίσιο του OPEC+, καταδεικνύουν μια διάθεση αποδέσμευσης από την αποκλειστικότητα της σχέσης με τις ΗΠΑ.

Το δεύτερο στοιχείο που θα κρίνει τις φιλοδοξίες των BRICS είναι η στάση της Ινδίας, ήτοι της χώρας που πλέον αποτελεί την πολυπληθέστερη του κόσμου, που διπλασίασε το ΑΕΠ της την τελευταία δεκαετία και που αρνείται να ενταχθεί σε μια λογική “στρατοπέδων”, είτε αυτό αφορά τη διακοπή των συναλλαγών της με τη Ρωσία είτε την υιοθέτηση μιας αντιπαραθετικής λογικής προς τη Δύση. Διόλου τυχαία, ο Λαβρόφ υπενθύμισε ότι η χώρα του τάσσεται υπέρ της διεύρυνσης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καθώς η κατάκτηση μόνιμης έδρας αποτελεί πάγια (και διαρκώς ενισχυόμενη) φιλοδοξία του Δελχί.

Πηγή: capital.gr/Κώστας Ράπτης