Το Βέλγιο πλησιάζει στη νίκη του Κατάργκεϊτ

Έχει το μικροσκοπικό Βέλγιο ό,τι χρειάζεται για να καταδικάσει τους φερόμενους δράστες ενός εκτεταμένου σκανδάλου διαφθοράς που κατακλύζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; Αυτή η ερώτηση κρέμεται πάνω από συνομιλίες στους διαδρόμους των Βρυξελλών μετά την εμφάνιση των λεγόμενων καταγγελιών του Κατάργκεϊτ τον Δεκέμβριο. Όμως την περασμένη εβδομάδα, οι Βέλγοι εισαγγελείς έκαναν μια σημαντική ανακάλυψη. Ο πρώην Ιταλός βουλευτής της ΕΕ Πιερ Αντόνιο Παντσέρι, ένας από τους τέσσερις υπόπτους που κρατούνται επί του παρόντος στην έρευνα, την περασμένη Τρίτη σύναψε συμφωνία με τους Βέλγους εισαγγελείς για την ανταλλαγή πληροφοριών για μείωση της ποινής.

Η συμφωνία του Πνατσέρι να συνεργαστεί με τις αρχές είναι μια μεγάλη ώθηση — όχι μόνο για την έρευνα, αλλά και για τους Βέλγους που εμπλέκονται, οι οποίοι έχουν πολλά να το κάνουν.

Βασικοί Βέλγοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Alexander De Croo και του Ευρωπαίου Επιτρόπου Δικαιοσύνης, Didier Reynders, καυχιούνται για την ανεξάρτητη εργασία του δικαστικού σώματος, της αστυνομίας και των υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας τους, που οδήγησε στις συλλήψεις. Για αυτούς, είναι ένα σημάδι ότι το Βέλγιο παίρνει πολύ σοβαρά τη δουλειά του ως χώρα υποδοχής των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Το σκάνδαλο του Κατάργκεϊτ απείλησε την αξιοπιστία αυτών των ιδρυμάτων αφού οι εισαγγελείς δημοσιοποίησαν την έρευνά τους στις αρχές Δεκεμβρίου. Η βελγική ομοσπονδιακή αστυνομία πραγματοποίησε έφοδο σε τουλάχιστον 20 τοποθεσίες στις Βρυξέλλες, κατασχέθηκαν κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές και περισσότερα από 1,5 εκατ. ευρώ σε μετρητά. Τέσσερα άτομα συνελήφθησαν με προκαταρκτικές κατηγορίες, εν μέσω ισχυρισμών ότι οι κυβερνήσεις του Κατάρ και του Μαρόκου μοίρασαν μεγάλα ποσά σε μετρητά για να κάνουν τους πολιτικούς της ΕΕ να κάνουν τις προσφορές τους.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης του Βελγίου Βίνσεντ Βαν Κουίκενμπορν είπε στο POLITICO ότι μέσω αυτής της έρευνας, το υπουργείο Δικαιοσύνης «δείχνει τα δόντια του». «Είμαι βέβαιος ότι η ομοσπονδιακή εισαγγελία θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν και θα φτάσει στο κάτω μέρος αυτής της υπόθεσης», είπε, προσθέτοντας: «Δεν είναι τυχαίο ότι ο νόμος που χρησιμοποιείται είναι ο νόμος «pentiti», γιατί αυτός ο νόμος ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο τον αγώνα ενάντια στην ιταλική μαφία».

Ο υπουργός αναφέρεται στο βελγικό καταστατικό των λεγόμενων μετανοιών, το οποίο χρησιμοποιείται στην τρέχουσα υπόθεση διαφθοράς της ΕΕ μόνο για δεύτερη φορά από τότε που δημιουργήθηκε το 2018. Η πρώτη — μια έρευνα για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, δωροδοκία και στημένα αγώνες στα βελγικά ποδόσφαιρο το 2021 — είχε επίσης επικεφαλής τον Michel Claise, τον Βέλγο ανακριτή που βρίσκεται τώρα στο τιμόνι της έρευνας Qatargate.

Τη δεύτερη φορά, η πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Claise – γνωστός στο Βέλγιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς – είναι να φέρει εις πέρας το Qatargate εν μέσω εκτεταμένων διαρροών στα μέσα ενημέρωσης μέσα από την έρευνα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη πίεση στη βελγική δικαιοσύνη να βρει σκληρά στοιχεία.

Για τους κατηγορούμενους, οι εκτεταμένες διαρροές από την έναρξη των συλλήψεων είναι κακός οιωνός — και ευπρόσδεκτα πυρομαχικά. Ο Maxim Töller, ο δικηγόρος του Βέλγου σοσιαλιστή ευρωβουλευτή Marc Tarabella, επέκρινε έντονα την έρευνα. Έγινε έφοδος στο σπίτι του Tarabella και οι Βέλγοι ανακριτές ζήτησαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να άρει την ασυλία του — αν και δεν έχει ακόμη κατηγορηθεί επίσημα. Ο Töller είπε στον Claise «υπήρχε τεράστιο πρόβλημα διαδικασίας» λόγω της διαρροής βασικών εγγράφων στα μέσα ενημέρωσης. Η βελγική δικαιοσύνη θεωρεί ότι οι διαρροές — οι οποίες περιλαμβάνουν λεπτομερείς επισκοπήσεις της έρευνας, δικαστικά έγγραφα και πληροφορίες από υπηρεσίες πληροφοριών — ενδέχεται να παρεμβαίνουν στην υπόθεση.

Ο Van Quickenborne είπε στο POLITICO τον περασμένο μήνα ότι η επανειλημμένη διαρροή πληροφοριών είναι «επικίνδυνη» για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης. Ο ομοσπονδιακός εισαγγελέας άνοιξε μια ξεχωριστή έρευνα για τις διαρροές, αν και αυτό δεν τις εμπόδισε. Οι δικηγόροι υπεράσπισης των υπόπτων θα μπορούσαν να προσκολληθούν σε τέτοιες διαρροές για να ανοίξουν διαδικαστικές τρύπες στην υπόθεση ή να υποστηρίξουν ότι το δικαίωμα στο επαγγελματικό απόρρητο, το σεβασμό του τεκμηρίου της αθωότητας και το δικαίωμα πρόσβασης σε σφραγισμένα έγγραφα έχουν παραβιαστεί. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κάθε κατηγορούμενος έχει δικαίωμα σε «δίκαιη και δημόσια ακρόαση».

Όμως, στην πράξη, οι διαρροές σπάνια οδηγούν στο τέλος μιας υπόθεσης, είπε ο Ραφ Βερστράτεν, νομικός εμπειρογνώμονας στο Πανεπιστήμιο του Λέουβεν. «Οι διαρροές είναι ατυχείς – αλλά η ιδέα ότι αυτό θα καταστρέψει ολόκληρη τη δοκιμή είναι πολύ, πολύ μεγάλη. Δεν είμαστε απολύτως σε αυτό το σημείο», είπε. Σύμφωνα με τον Verstraeten, θα έπρεπε να συμβούν πολλά περισσότερα προτού απορριφθεί μια δίκη επειδή ήταν άδικη. «Το γεγονός ότι υπάρχουν διαρροές είναι λυπηρό, αλλά δεν καταλήγει αμέσως σε απόφαση ότι δεν υπάρχει δίκαιη δίκη».

Αυτό που μπορούν να κάνουν οι διαρροές είναι να εμποδίσουν τη συνεργασία με άλλες αστυνομικές δυνάμεις και συστήματα δικαιοσύνης — και τις υπηρεσίες πληροφοριών, που είναι το κλειδί για τους Βέλγους. Πάνω απ’ όλα, κινδυνεύουν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών που εμπλέκονται στην υπόθεση.

Η επικεφαλής της βελγικής υπηρεσίας πληροφοριών, Francisca Bostyn, δήλωσε στα βελγικά μέσα ενημέρωσης ότι η υπόθεση που διαρρέει «μας βάζει σε μπελάδες με τους ξένους συναδέλφους μας. Τώρα φαίνεται ότι το Βέλγιο δεν μπορεί να κρατήσει κανένα μυστικό. Ειλικρινά, νομίζω ότι είναι πρόβλημα το ότι όλες οι μέθοδοί μας δημοσιοποιούνται».

Οι πληροφορίες από τη βελγική κρατική ασφάλεια και άλλες μυστικές υπηρεσίες ήταν το κλειδί για την έναρξη της νομικής έρευνας. Ωστόσο, η χρήση πληροφοριών από υπηρεσίες πληροφοριών δεν είναι πάντα απλή σε μια ποινική έρευνα, είπαν δύο ερευνητές που δεν εμπλέκονται στη συγκεκριμένη υπόθεση, αλλά έχουν συνεργαστεί με τις υπηρεσίες πληροφοριών σε άλλους φακέλους.

«Οι υπηρεσίες πληροφοριών σας παρέχουν συχνά πολλές βασικές πληροφορίες, αλλά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλες αυτές οι πληροφορίες στο δικαστήριο», είπε ένας. Ούτε οι πηγές είναι πάντα αποκαλυπτόμενες, επεσήμανε ο ερευνητής. «Αυτό μπορεί να κάνει δύσκολο για τους ανακριτές και την εισαγγελία να χτίσουν μια στέρεη υπόθεση». Στο Βέλγιο, οι πληροφορίες από τις υπηρεσίες πληροφοριών μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία, αλλά πρέπει να συνοδεύονται από άλλα στοιχεία.

Η ανάλυση των χρημάτων που κατασχέθηκαν πρέπει να βοηθήσει να αποδειχθεί πού αντλήθηκαν και από ποιον. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να δείξει εάν και πώς τα χρήματα θα μπορούσαν πράγματι να συνδεθούν με την επιρροή στη λήψη πολιτικών αποφάσεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εάν αυτή η ανάλυση δεν παρέχει αρκετά στοιχεία, η έρευνα θα μπορούσε να καταρρεύσει. Η συνεργασία του Panzeri θα είναι το κλειδί για την οικοδόμηση αυτής της υπόθεσης. Εάν ο Ιταλός μοιραστεί τις πληροφορίες στις οποίες έχει δεσμευτεί, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει λεπτομέρειες για τις οικονομικές ρυθμίσεις, τις εμπλεκόμενες χώρες, ποιοι επωφελήθηκαν και ποιοι άλλοι συμμετείχαν. Ο Panzeri συμφώνησε επίσης να αποκαλύψει τα ονόματα όσων παραδέχεται ότι δωροδοκούσαν. Αυτό σημαίνει ότι για όσους έχουν ακόμα κάτι να κρύψουν, τώρα είναι η ώρα να νευριάσουν.

Πηγή: politico.eu/Jacopo Barigazzi, Nektaria Stamouli, Elena Giordano and Gregorio Sorgi contributed reporting.