Μεντβέντεφ και το εχθρικό στερεότυπο του Ουκρανού Άλλου

Το σύνολο της συλλογικής μας ζωής είναι πλήρες στερεροτύπων, από τις πιο απλές εκφράσεις της καθημερινότητάς μας έως τις πιο σύγχρονες διαστάσεις των σχέσεων, εκεί όπου ολόκληρες οντότητες (κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, εθνικές) εμπλέκονται με άλλες.

Ο «αψύς Κρητικός», ο σώνει και καλά αψύς επειδή έλκει την καταγωγή από ένα συγκεκριμένο μέρος, ο πάντα ύποπτος μουσουλμάνος μετανάστης, πάντα ύποπτος όχι μόνο γιατί είναι μετανάστης αλλά γιατί είναι και μουσουλμάνος μετανάστης σε χριστιανική κοινωνία, ο οξύθυμος Τούρκος, επειδή ακριβώς προέρχεται από την Τουρκία.

Όλα αυτά τα στερεότυπα είναι δυνατόν να ισχύουν και στην πράξη. Ο Κρητικός να μας προκύψει αψύς, ο μετανάστης από την Συρία να αποδειχθεί ένας διαπρεπής «φτωχοδιάβολος» που τρυπώνει σε ξένα διαμερίσματα, ο Τούρκος που γνωρίζουμε σε κάποιο νησί κατά τη διάρκεια των διακοπών να είναι τω όντι ευέξαπτος στις επαφές και στις συναναστροφές του.

Αυτή η ανάγκη να γνωρίζουμε πριν γνωρίσουμε, να ξέρουμε πριν μάθουμε, είναι σύμφυτη με την βαθιά ανάγκη μας να ξεκλειδώνουμε το κοινωνικό σύμπαν, να απομαγεύουμε τα άγνωστα κι νεφελώδη εγκόσμια.

Στις σχέσεις μεταξύ εθνών, λαών και κρατών, αυτή η μεταβίβαση στερεοτύπων ακούγεται και φαντάζει εκ πρώτης όψεως αστεία, αλλά, στην πράξη των διεθνικών επαφών, λειτουργεί άριστα. Μόνο που, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι στερεοτυπικές εκδοχές της πραγματικότητας του Άλλου έθνους ή λαού είναι τόσο προκατειλημμένα εχθρικές, ώστε καταντούν και εχθρικές και αστείες μαζί, διότι διασχίζουν τα σύνορα του πραγματικού και καλπάζουν σε κατά φαντασίαν κόσμους, σε κόσμους που μόνη η φαντασία οικοδομεί, παραποιώντας πλήρως το πραγματικό.

Αυτή ακριβώς μοιάζει να είναι η περίπτωση του Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος, στις διεθνείς σχέσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας, εμφανίζεται απειλούμενος ακριβώς από εχθρούς που έχει προκατασκευάσει. Ο Άλλος έχει γίνει, με σμιτιανούς όρους, Απόλυτος Εχθρός, ιδίως ο Ουκρανός Άλλος, στο πρόσωπο του οποίου συμπυκνώνεται και ο Δυτικός Άλλος, η εξ ορισμού διεφθαρμένη Δύση. Αυτό ωθεί τον κορυφαίο Ρώσο αξιωματούχο να δηλώνει ότι δεν έχει μπροστά του έναν πόλεμο ή, έστω, μια συγκεκριμένη «ειδική πολεμική επιχείρηση», αλλά έναν Λαό, στο επίπεδο του οποίου διασταυρώνεται γενικά και συνολικά το ουκρανικό έθνος και ο δυτικός κόσμος συνολικά. Έτσι, ο Μεντβέντεφ φθάνει στο σημείο να δηλώνει ότι η Ρωσία δεν επιτίθεται στην Ουκρανία, αλλά αντιδρά στην απειλή ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Συγκεκριμένα, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ υποστηρίζει απόψε ότι η αντίδραση της Ρωσίας ήταν δικαιολογημένη καθώς η χώρα «συνειδητοποίησε την αυξανόμενη απειλή ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου» και τονίζει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία «ήταν απαραίτητος και ακραίο μέτρο» ως απάντηση στην «απειλή των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους».

Ο Μεντβέντεφ σημειώνει ότι «η Ρωσία έπρεπε να κάνει κάτι για να βοηθήσει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να κατανοήσουν τους λόγους αυτής της ειδικής επιχείρησης».

Αν η ρωσική πλευρά κινηθεί προς την κατεύθυνση της εξακολούθησης της σύγκρουσης στην Ουκρανία και επικρατήσουν αυτές οι πρόδηλα στερεοτυπικές «γνώσεις» και απόψεις, τότε θα πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για «βαθιά σύγκρουση» ή για «βαθιά ριζωμένη σύγκρουση», όπως αναφέρουν οι Ηρακλείδης και John Burton. Και τότε, θα χρειαστούν πιο καλά ακονισμένα γεωπολιτικά εργαλεία ανάλυσης.