Παγκοσμιοποίηση στα χιόνια του Νταβός

Στο Νταβός διεξάγεται το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, όπου κυριαρχεί το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης. Κατά την εφημερίδα Handelsblatt και την Deutsche Welle, εξετάζεται σοβαρά η προοπτική μιας άλλης, διαζευκτικής παγκοσμιοποίησης, που δεν θα εδράζεται μόνον στις ελεύθερες, υπερεθνικές και εμπορικές συναλλαγές, αλλά θα ενσωματώνει την αρχή της βιωσιμότητας και τις δίκαιες και ισότιμες συνθήκες. Αυτή η νέα πορεία της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης μοιάζει, ωστόσο, περισσότερο με ευχή παρά με αντικειμενική πραγματικότητα.

Η παγκοσμιοποίηση, όρος μάλλον ατυχής γιατί δεν συνεπάγεται την ανάδυση μιας παγκόσμιας ομοούσιας κοινότητας ανθρώπων, αναφέρεται πρωταρχικά στις οικονομικές συναλλαγές των ανθρώπων και χρησιμοποιείται ευρέως ως όρος από τη δεκαετία του ’80, όταν άρχισαν να υπερισχύουν ιδεολογικά τα νεοφιλελεύθερα ιδεώδη, που περιγράφονται στον Φ. Χάγιεκ και, στην προκειμένη περίπτωση, κυρίως στον Μ. Φρίντμαν.

Το αίτημα του σεβασμού της βιωσιμότητας το οποίο καταγράφεται στο δημοσίευμα, δεν καταγράφεται με την αναμενόμενη θέρμη στις ομιλίες και τις εισηγήσεις οικονομολόγων και πολιτικών. Διατυπώνεται από τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος φθάνει να κατονομάζει ακόμη και πετρελαϊκές εταιρείες που μολύνουν υπέρμετρα τον περιβαλλοντικό μας πλούτο. Ως αίτημα, όμως, που διατυπώνουν οι συμμετέχοντες στο Φόρουμ δεν καταγράφεται στις αναφορές που έρχονται στην Αθήνα από το ορεινό ελβετικό καντόνι.

Το δεύτερο αίτημα περί «δίκαιων και ισότιμων συνθηκών» αναφέρεται, πράγματι, σε κείμενα και αναλύσεις της μεταρρυθμιστικής αριστεράς και της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Από τότε, σημαντικές φωνές υπερασπίζονται μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση. Το επιχείρημα είναι ενδιαφέρον, αλλά παραμένει ακόμη στο επίπεδο της πολιτικής ευχής και της θεωρητικής κατάθεσης. Η εναλλακτική πρόταση για μια περισσότερο δημοκρατική διακυβέρνηση, ιδίως στον δυτικό κόσμο, επανέρχεται συχνά στον δημόσιο διάλογο. Αλλά, με όρους πραγματικότητας, η εναλλακτική παγκοσμιοποίηση, για την οποία κάνει λόγο το δημοσίευμα, προϋποθέτει μια πολιτικά ενοποιημένη Ευρώπη των 27 χωρών μελών. Έχουν παρέλθει τρεις δεκαετίες από την εποχή που γίνονταν αυτές οι αναφορές, αλλά η Ευρώπη δεν έχει αποκτήσει ακόμη κοινό αμυντικό μηχανισμό με φιλοδοξίες παγκόσμιας ορατότητας και με ισχυρό αποτρεπτικό χαρακτήρα. Επιπλέον, το ενωσιακό εγχείρημα δεν έχει – τουλάχιστον, όχι ακόμη – στιβαρή, κοινή εξωτερική πολιτική. Η Ευρώπη, με την πλούσια κουλτούρα διευρυμένων κοινωνικών πολιτικών, επιδεικνύει ιδιαίτερες αντοχές απέναντι στα νεοιμπεριαλιστικά σχέδια της Ρωσίας και στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά δεν έχει καταστεί ο διακριτός πόλος στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όπως υποστηρίχθηκε από σοσιαλδημοκράτες και φορείς της δημοκρατικής αριστεράς.

Η πυρηνική λογική της παγκοσμιοποίησης παραμένει η ίδια, ανεξάρτητα από τις όποιες επιθυμίες μας και τις όποιες επικοινωνιακές και πολιτικές στρατηγικές ακολουθούνται. Η εσωτερική λογική της διαδικασίας αυτής είναι ο νέος homo economicus της αύξησης της κυκλοφορίας αγαθών και υπηρεσιών, των εγχρήματων συναλλαγών, της ταυτόχρονης λειτουργίας εταιρειών σε πολλές χώρες, της απελευθέρωσης αγορών προϊόντων, της σύγχρονης ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Η προσέγγιση του δημοσιεύματος μάλλον λαθεύει αφού μοιάζει να συγχέει το επιθυμητό με το πραγματικό. Και η πραγματικότητα είναι ως γνωστόν ξεροκέφαλη.