Είναι η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν στο πρόθυρο νέων επαναστάσεων;

Το ερώτημα αυτό θέτει η επιθεώρηση «Slate», επιθεώρηση πολιτισμού και πολιτικής. Η επαναστατικά βίαιη, εκ βάθρων ανατροπή του ρωσικού, του ιρανικού και του κινεζικού καθεστώτος δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες, παρά τα όσα λέγονται και γράφονται κατά καιρούς, ιδιαίτερα για το Ιράν, αλλά αυτό που δείχνει ως η πιθανή εκδοχή είναι η συνέχιση των κινημάτων διαμαρτυρίας και στις τρεις χώρες. Οι κοινωνικοί επιστήμονες, που συμμετέχουν στην έρευνα, τονίζουν ότι πρέπει να συνυπάρχουν τρία στοιχεία, αν και το στοιχείο της ηγεσίας είναι υπερεκτιμημένο, σε έναν κόσμο που οδεύει προς την φιλελευθεροποίησή του.

Κοινωνιολόγοι και πολιτικοί επιστήμονες έχουν μελετήσει τις προϋποθέσεις για ριζική αλλαγή και ένα από τα συμπεράσματα στα οποία έχουν καταλήξει είναι ότι για να επιτύχουν, τα επαναστατικά κινήματα πρέπει να συνδυάζουν τρία στοιχεία: να είναι οργανωμένα, να έχουν στρατηγική και να έχουν έναν χαρισματικό ηγέτη.

«Το Ιράν, η Κίνα, η Ρωσία, οι διαδηλώσεις που γίνονται εκεί δεν έχουν κανένα από αυτά τα τρία στοιχεία», λέει ο Larry Diamond, ερευνητής στο Ινστιτούτο Hoover και συγγραφέας πολλών μελετών για τη μετάβαση σε ένα μετεπαναστατικό καθεστώς, όπως ήταν η Σοβιετική Ένωση του Λένιν ή η Ρωσία του Γιέλτσιν.

Μια επανάσταση είναι απίθανη βραχυπρόθεσμα. Όπως το θέτει ο Charles Kurzman, «τα λαϊκά αστικά κινήματα συνήθως αποτυγχάνουν. Τα κινήματα αμφισβήτησης του Πούτιν, τα φιλελεύθερα κινήματα στο Ιράν και το κίνημα κοινωνικής και πολιτικής ανυπακοής στην Κίνα είναι δυνατόν να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους, αλλά όχι έναν “μεγαστόχο”, όπως η ανατροπή καθεστώτος και η μετάβαση σε μια συνθήκη πληρέστερης εμπειρίας».

Ίσως, επισημαίνει ο Larry Diamond, τα κινήματα διαμαρτυρίας της χρονιάς που μας πέρασε θα θεωρηθούν «ως μέρος μιας ιστορικής διαδικασίας που οδηγεί σταδιακά στην αποδυνάμωση ενός καθεστώτος, ίσως ως μια μετάβαση σε ένα καλύτερο καθεστώς».

Κανείς δεν ξέρει πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει αυτή η μετάβαση. «Οι επαναστάσεις είναι ένα φαινόμενο κρίσιμης μάζας», εξηγεί ο Kurzman. Υπάρχει ένα «κυματιστικό αποτέλεσμα», με μορφή κυμάτων. Οι άνθρωποι που έχουν πολλά παράπονα αρχίζουν να αναλαμβάνουν δράση, όταν βλέπουν άλλους ανθρώπους να αναλαμβάνουν δράση». Όταν τα γρανάζια της αλλαγής τεθούν σε κίνηση, μπορούν να επιταχυνθούν πολύ απότομα. «Οι επαναστάσεις φαίνονται αρκετά εξηγήσιμες εκ των υστέρων», καταλήγει ο Kurzman, «αλλά είναι εγγενώς απρόβλεπτες πριν συμβούν».