Χρυσοχοίδης: Από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση στη σοσιαλδημοκρατική παγκοσμιοποίηση;

Σε σημερινό του άρθρο στην «Καθημερινή», ο πρώην υπουργός υπερασπίζεται την ενδιαφέρουσα θέση, ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι μονόδρομος και ότι, μετά από ένα διάστημα τριών δεκαετιών νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, βρισκόμαστε μπροστά στην ευκαιρία της δημιουργίας ενός νέου, «πεπλατυσμένου» κόσμου, βασισμένου στις εθνικές και τοπικές οντότητες. Η θεμελιακή αυτή θέση είναι σοσιαλδημοκρατικά νοσταλγική και αναχρονιστική. Το μετά το νεοφιλελευθερισμό είναι ο φιλελεύθερος «μετανεοφιλελευθερισμός».

Πράγματι, στις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, το οποίο δεν αναφέρει ο πρώην γραμματέας του, υπήρχε άφθονη υλική ευμάρεια. Αυτή η ευμάρεια καταγγέλλεται όμως από τον ίδιο τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, όταν μετά τις εκλογές του 1985, καλείται από τον ιδρυτή του Σοσιαλιστικού Κινήματος Ανδρέα Παπανδρέου, να εφαρμόσει το σταθεροποιητικό πρόγραμμα, που προεκλογικά δεν είχε εκθέσει στους Έλληνες ο Α. Παπανδρέου. Το πρόγραμμα υλοποιείται από τον μετέπειτα πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, μετά από τις σχετικές εντολές του πρωθυπουργού Α. Παπανδρέου, στον οποίο δεν πήγαινε πολύ «ψυχολογικά» το εν λόγω πρόγραμμα, όπως τονίζει ο Γιάννης Βούλγαρης. Παρόδω ειρήσθω, ο τότε «ακραίος» Κωνσταντίνος Μητσοτάκης προσπαθούσε, ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, να επαναφέρει στη δημοσιονομική τάξη τον αρχηγό του κ. Χρυσοχοίδη.

Στο ακόμη πιο ουσιώδες ζήτημα σχετικά με το πώς κατέρρευσε εκείνη η υλική ευωχία, η απάντηση είναι πιο σύνθετη από ό,τι την παρουσιάζει ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ. Ο κ. Χρυσοχοίδης επισημαίνει ορθά ότι κυριάρχησαν οι νεοφιλελεύθερες ιδέες απέναντι στον «υπαρκτό σοσιαλισμό»,  ο οποίος καταρρέει την τριετία 1989 – 1991. Είχε όμως ήδη καταρρεύσει και το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο μόλις πριν από λίγα χρόνια ανακάλυψε το ΠΑΣΟΚ. Η σοσιαλδημοκρατία δεν άντεξε στην πίεση των δύο πετρελαϊκών κρίσεων του ’70 και σε ένα ακόμη πολύ κρίσιμο πεδίο, όπου ο φιλελευθερισμός σαρώνει: στον τεχνολογικό παράγοντα.

Στη συνέχεια, ακολούθησαν τρεις δεκαετίες νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, όπως εύστοχα επισημαίνεται από τον πρώην υπουργό του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος με, μια ελαφρώς μεταχρονολογημένη, ευθυκρισία διαπιστώνει ως συνέπειες την καταστροφική απώλεια θέσεων εργασίας, την αποψίλωση της παραγωγικής βάσης της χώρας και την απότομη πτώση του (μικροαστικού) κοινωνικού status.

Η διαπίστωση αυτών των συνεπειών θα σημάνουν, κατά τον πρώην γενικό γραμματέα του ΠΑΣΟΚ, τη δρομολόγηση μιας μακροπολιτικής για την παγκόσμια οικονομία των περιφερειακών και εθνικών αναγκών. Σε αυτό το νέο παγκόσμιο πλαίσιο, ο νεοφιλελευθερισμός θα αποτελεί παρελθόν για την ανθρωπότητα, μετά από την μάλλον «πικρή γεύση», που άφησε σε πολίτες ιδίως των μεσοστρωμάτων.

Ο νεοφιλελευθερισμός, ωστόσο, δεν έχει εφαρμοστεί πλήρως πουθενά της Γης. Συνέτριψε τον «υπαρκτό σοσιαλισμό», επικράτησε ιδεολογικά της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και του κοινωνικού φιλελευθερισμού. Δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη στο σύνολό του. Τώρα, έχουν αρχίσει να φαίνονται τα αποτυπώματά του στις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα, στις φιλικές μας επαφές, στον ρόλο που επιφυλάσσει για τους πολιτικούς και την πολιτική. Και είναι ο πολιτισμικός νεοφιλελευθερισμός που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Στα πεδία της οικονομίας αλλά σε μεγάλο βαθμό της πολιτικής, το πνεύμα  της «ημαρτημένης ιδεολογίας»  έχει κατισχύσει παντού, με την τάση για την ιδιωτικοποίηση νέων αγαθών. Στην εποχή μετά τον νεοφιλελευθερισμό, η επιστροφή σε οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές εθνικής κλίμακας είναι σχεδόν αδύνατη, όχι βέβαια με την έννοια ότι  υπάρχουν κάποιοι που γνωρίζουν τους νόμους του ιστορικού γίγνεσθαι, αλλά υπό την έννοια ότι είναι η πρωταρχική επιλογή των πιο δυναμικών, των πιο ισχυρών στρωμάτων των σύγχρονων κοινωνιών και οικονομιών. Με τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά και εν γένει με την φιλελεύθερη παράδοση, «κούμπωναν» καλύτερα οι τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορίας και οι νέες αγορές.

Στη μετανεοφιλελεύθερη εποχή, η ιδιωτική επιχειρηματικότητα, αλλά και η νέα γενιά πολύ δύσκολα θα επιστρέψουν μονοσήμαντα στον αγρότη της ελληνικής περιφέρειας και σε εθνικά κράτη ως πεδία χάραξης οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών.