Η Ρωσία και η χρησιμοθηρική ανάγνωση της Ιστορίας

Η πρωτοχρονιάτικη ευχή του Σόιγκου στον αέρα τηλεοπτικού σταθμού είναι βαθιά ειλικρινής, γιατί επαναφέρει το ζήτημα της αντιμετώπισης των ιστορικών γεγονότων. Κατά τη ρωσική προπαγανδιστική μηχανή του Β. Πούτιν και – κάτι που είναι σαφώς πιο σημαντικό και αποκαλυπτικό – για ένα ολόκληρο ρεύμα της ρωσικής κοινωνίας, ο πόλεμος είναι πλήρως αιτιολογημένος από την ανάγνωση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο τέλος του οποίου επιτεύχθηκε η εξίσωση αντιναζιστικών και φιλογερμανικών δυνάμεων. Οι διεθνείς συνθήκες που παράχθηκαν από τον πόλεμο, αντιμάχονται την ένδοξη αντιφασιστική μάχη της Μόσχας.

Ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας δηλώνει ότι  «συναντάμε το νέο έτος σε μια δύσκολη στρατιωτικοπολιτική κατάσταση. Πρόκειται για μια εποχή που υπάρχουν εκείνοι που προσπαθούν να διαγράψουν την ένδοξη ιστορία και τα μεγάλα μας επιτεύγματα, να γκρεμίσουν μνημεία των νικητών του φασισμού, να βάλουν τους εγκληματίες πολέμου σε βάθρο, να ακυρώσουν και να βεβηλώσουν οτιδήποτε ρωσικό».

Η κρίσιμη αυτή αποστροφή του ευχετηρίου μηνύματος αποτυπώνει το προβάδισμα που έχει, στο φαντασιακό επιχειρηματιών, πολιτικών και διανοουμένων της ρωσικής κοινωνίας, μια ορισμένη εκδοχή της ιστορικής πορείας έναντι των διεθνών συνθηκών και, συνολικά, του διεθνούς δικαίου. Και στο σημείο αυτό αναδεικνύεται μια από τις πιο βασικές προκλήσεις για τη νέα χρονιά, που, σε λίγες ώρες, ξεκινά. Διακυβεύεται η βίαιη, η πολεμική αλλαγή των συνόρων ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία στο όνομα της Ιστορίας και μιας χρησιμοθηρικής ανάγνωσής της. Η ρωσική εισβολή είναι τεκμηριωμένη στην οπτική ενός αρκετά μαζικού ρεύματος του ρωσικού κοινωνικού σχηματισμού στο όνομα της ιστορικής αποκατάστασης των συνόρων ανάμεσα στους «αντιφασίστες Σοβιετικούς» και τους «φιλοναζί Ουκρανούς».

Η εξέλιξη αυτή φάνταζε αδιανόητη μέχρι πριν από μια δεκαετία. Είχε εντοπιστεί από ερευνητές σε ειδικά τεύχη του Foreign Affairs και του Monde Diplomatique, αλλά η σημασία της υποβαθμίστηκε από τις δικές μας πολιτικές ελίτ, τις δημοκρατικά εκλεγμένες ηγεσίες. Η βίαιη, παράνομη τροποποίηση των συνόρων, που επιχειρεί εδώ και δέκα μήνες η Ρωσία, ταξιδεύει ουσιαστικά την Ευρώπη μισό αιώνα πίσω, στο 1975 και στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι. Ο αναχρονισμός είναι πασιφανής στην ευρωπαϊκή Δύση, αλλά όχι και στη Ρωσία, και ο Σεργκέι Σόιγκου, λαβωμένος από την  πορεία του πολέμου, ήρθε να τον υπενθυμίσει, στις παραμονές της νέας χρονιάς.