Αυτοί, οι «κάτω από τον Δούναβη»

Η έκφραση αυτή διατυπώνεται υποτιμητικά από αρκετούς πολίτες της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης και αναφέρεται σε όλη τη Βαλκανική, με μια ελαφρά θετική απόχρωση για την Ελλάδα και τους Έλληνες, αν και δεν αποτελούμε εξαίρεση. Αυτοί, οι «κάτω από τον Δούναβη», είναι, στην τρέχουσα συγκυρία, οι Κοσοβάροι και οι Σέρβοι, δύο λαοί που διεκδικούν την ολότητα ή μέρος της πεδιάδας του Κοσσυφοπεδίου.

Ενδεχομένως και σε ορισμένους Έλληνες να φαίνεται απόμακρη η επίδικη γεωγραφική περιοχή, αν και απέχει ελάχιστα από τα βαλκανικά σύνορά μας και απασχολεί ιδιαίτερα την ελληνική πολιτεία.

Το Κοσσυφοπέδιο είναι ένας τόπος ήττας για τους Σέρβους, οι οποίοι, όμως, επιμένουν να μην κάνουν αποδεκτή, προβάλλοντας τις αξιώσεις τους.

Είναι ένας τόπος μακροιστορικής ήττας, γιατί η περιοχή «σερβοκρατείται», σε σημαντικό βαθμό, πριν από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας του Κοσόβου το 2008, η οποία σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην περιοχή.

Το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί μια στρατηγική θέση, γιατί ελέγχει όλους του δρόμους από βορρά και από νότο. Ταυτόχρονα, πρόκειται για μια περιοχή μεγάλων και σφοδρών μαχών. Το 1389, στη μεγάλη μάχη μεταξύ Τούρκων και Σέρβων διακρίνεται ο Σέρβος ευπατρίδης Μίλος Όμπλιτς, ο οποίος εισέβαλε στο τουρκικό στρατόπεδο, ενάντια σε όλα τα αντικειμενικά στρατιωτικά δεδομένα. Κατόρθωσε να σκοτώσει τον σουλτάνο Μουράτ, αλλά χάνει και ο ίδιος τη ζωή του. Ακόμη όμως και σήμερα, οι Σέρβοι δεν ξεχνούν τον Μίλος Όμπλιτς, του οποίου τη μνήμη τιμούν και τον οποίο επικαλούνται για να θεμελιώσουν την αντίσταση που προβάλλουν στα αιτήματα των Κοσοβάρων. Το μετάλλιο ανδρείας απονέμεται και σήμερα ακόμη, από την δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, για να τιμηθεί στη μνήμη του ο αγώνας της σερβικής μειονότητας του Κοσσυφοπεδίου.

Θα ακολουθήσουν και άλλες μάχες στα εδάφη αυτά, κυρίως το 1448, τα 1912 και το 1915. Δεν πρόκειται για ιστορική εμμονή ή για πολιτική χρήση της Ιστορίας, όπως κάνουν ορισμένα ακραία σερβικά στοιχεία. Είναι όμως αναγκαίο να αντιληφθεί κανείς ότι, ιδίως για τους Σέρβους, τα εδάφη αυτά έχουν μια μεγάλη ιστορική σημασία, που οι πιο διορατικοί δυτικοί συνομιλητές κατόρθωσαν να διαπιστώσουν στις συνομιλίες με τις εκλεγμένες αρχές της χώρας. Ο κυριότερος από αυτούς είναι ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος εγκαίρως αντιλήφθηκε το μέγεθος ενός αναζωπύρωσης των παθών ανάμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους «κάτω από το Δούναβη».

Μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας και την πτώση του αυταρχικού σοσιαλιστικού καθεστώτος, οι Κοσοβάροι κινούνται, με αξιοθαύμαστη στοχοπροσήλωση, στη δημιουργία δικού τους κράτους, την οποία επιτυγχάνουν το 2008, απέναντι στους «προαιώνιους εχθρούς», στους άσπονδους γείτονές τους.

Η ουσία του θέματος είναι η ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, την οποία η Σερβία δεν αναγνώρισε ποτέ. Το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε την ανεξαρτησία του το 2008 μετά από μια δεκαετία πολέμου. Η χώρα είναι γεωγραφικά μικρή και ο πληθυσμός της δεν υπερβαίνει το 1,7 εκατομμύριο κατοίκους. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων  είναι Αλβανοί, αλλά υπάρχουν επίσης κάπου 120.000 Σέρβοι μειονοτικοί, στη βόρεια περιοχή της χώρας.

Το καθεστώς αυτών των Σέρβων του Βορείου Κοσσυφοπεδίου παραμένει η κύρια πηγή έντασης. Το Κοσσυφοπέδιο έχει αναγνωριστεί από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά υστερεί σε παγκόσμια αναγνώριση. Για αυτόν τον λόγο, αναφέρεται συχνά και ως «αμφιλεγόμενο κράτος», αν και, νομικά, ο όρος δεν ευσταθεί.

Στην Πρίστινα, η νέα κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου πιστεύει ότι όλα αυτά έχουν διαρκέσει αρκετά. Στην οπτική της, δεν υπάρχει πλέον επιστροφή στο καθεστώς των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου και το ζήτημα της ανεξαρτησίας δεν τίθεται πλέον υπό συζήτηση.  Για τους Σέρβους, όμως,  τίποτα δεν θα διευθετηθεί έως ότου αναθεωρηθεί το καθεστώς των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου. Οι Σέρβοι λαθεύουν ως προς το σημείο αυτό. Η επιδέξια δημιουργία κράτους από τους Κοσοβάρους είναι γεγονός, παρά το μεγαλύτερο ιστορικό βάθος της σερβικής παρουσίας. Η σερβική ήττα στα εδάφη αυτά δεν έχει γίνει αποδεκτή από το Βελιγράδι.

Πλέον, δύο είναι οι πιθανοί τρόποι επίλυσης της τόσο φορτισμένης έντασης. Ο πρώτος τρόπος είναι η πολεμική οδός. Μια πολεμική σύγκρουση είναι με μια έννοια λύση. Ο άλλος τρόπος, ο οποίος προκρίνεται εδώ, είναι η έναρξη διαπραγματεύσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Συνήθως, αυτές οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται με την παρουσία εκπροσώπων διεθνών οργανισμών ή διακρατικών οντοτήτων. Και είναι προτιμότερη, διότι θα υποδηλώνει πολιτική ωριμότητα, ικανή να βάλει τέλος σε ένα, πιθανό πλέον, αιματοκύλισμα.