Σχολή της Φρανκφούρτης και ο 69χρονος¨Γάλλος ρατσιστής

Ορισμένοι άνθρωποι προσκολλώνται πιο εύκολα και πιο έντονα σε άκαμπτες μορφές οργάνωσης και σε ιδεολογικά σχήματα οργάνωσης, που χαρακτηρίζονται από αυστηρή ιεραρχία, απόλυτη κυριαρχία και ολοκληρωτική υπακοή. Η κοινωνική ψυχολογία, ένας κλάδος της πειραματικής ψυχολογίας που μελετά την επίδραση του κοινωνικού πλαισίου στα συναισθήματα, τη γνώση και τη συμπεριφορά, ασχολείται με αυτό το ερώτημα εδώ και αρκετές δεκαετίες. Η έρευνα έχει, ειδικότερα, αναδείξει την έννοια της «αυταρχικής προσωπικότητας», με έρευνα ορόσημο την «αυταρχική προσωπικότητα του Αντόρνο, τυπικού εκπροσώπου της Σχολής της Φρανκφούρτης.

Τα μέλη της Σχολής, η οποία διακρίνεται σε τρεις γενιές, υφίστανται τη ναζιστική βία στη μεσοπολεμική Γερμανία και ο Αντόρνο εστιάζει στις βέβηλες δημόσιες συμπεριφορές και στις ρατσιστικές στάσεις απέναντι στους ξένους μετανάστες και τις εβραϊκές κοινότητες του ναζισιτκού καθεστώτος. Ο 69χρονος Γάλλος συνταξιούχος μηχανοδηγός είναι ένας χαρακτηρισμένος ρατσιστής. «Ρατσιστής είμαι», δηλώνει ο συνταξιούχος, όταν οι ανακριτικές αρχές επιχειρούν να ανιχνεύσουν τα κίνητρα του τρομοκρατικού διαβήματός του, με τους τρεις νεκρούς και τους τραυματίες. Και ρατσιστής με πλούσιο βιογραφικό σε συλλήψεις, ανακρίσεις και ει βάρος του δικαστικές αποφάσεις.

Το ζήτημα της ρατσιστικής βίας σχεδόν θεματοποιείται στη μελέτη του Αντόρνο για την αυταρχική προσωπικότητα. Καθένας διαθέτει, σύμφωνα με τον κοινωνικό στοχαστή, μια «δυνητικά φασιστική σταθερή νοητική δομή» . Αυτή η δομή γίνεται ιδιαίτερα ενεργή κάτω από ορισμένες συνθήκες και σε ορισμένους ανθρώπους. Ο Αντόρνο είναι μαρξιστής, αλλά, στο σημείο αυτό αποκλίνει από τα μαρξικά νάματα, γιατί το προσωπικό προηγείται του συλλογικού, η δομή της αυταρχικής προσωπικότητας προϋπάρχει του ευνοϊκού για την ανάπτυξή της περιβάλλοντος.

Ο 69χρονος συνταξιούχος μηχανοδηγός μισεί τους ξένους μετανάστες, σε τέτοιο βαθμό που θέλει να τους φονεύσει, να τους αφαιρέσει την ίδια τη ζωή. Το «πέρασμα στην πράξη» συντελέστηκε χθες, στο όνομα του ρατσισμού. Κι ο δράστης συγκέντρωνε τα ειδοποιά γνωρίσματα της, κατά τον Αντόρνο, αυταρχικής προσωπικότητας. Εκτιμά τον κοινωνικό έλεγχο, υποστηρίζει το δικαίωμα της κρατικής εξουσίας να χρησιμοποιεί βία εναντίον ατόμων, η συμπεριφορά των οποίων συνιστά, στα μάτια του, απειλή για τη δημόσια ασφάλεια και τη δημόσια τάξη, υπερασπίζεται την επαναφορά της θανατικής ποινής, δεν δίνει «δεύτερη ευκαιρία» στους συνανθρώπους του, αρθρογραφεί υπέρ του λιντσαρίσματος, είναι ελάχιστα δεκτικός στον τεχνικό και τεχνολογικό νεωτερισμό. Ο ανθρωπότυπος ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του 69χρονου μηχανοδηγού, με την τραγική πορεία ζωής, για τον ίδιο, αλλά και για τα θύματα των απάνθρωπων διανοητικών αναφορών του.