Για την επικαιρότητα μιας νέας θεσμικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας

Από χθες το βράδυ διεξάγεται ένας έντονος διάλογος σε ευρωπαϊκή κλίμακα γύρω από την αναφορά του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν για την ανάγκη δημιουργίας μιας νέας θεσμικής αρχιτεκτονικής στο ζήτημα της κοινής ασφάλειας στο ΝΑΤΟ, αλλά και στην ΕΕ, στο επίπεδο της οποίας εκδηλώνονται εντάσεις.

Εσφαλμένα, έγκυρα διεθνή δίκτυα ενημέρωσης, όπως είναι, επί παραδείγματι, επιδεικνύουν μονοθεματικό ενδιαφέρον για το ΝΑΤΟ, αν και η μεγάλη πλειοψηφία των μέσων αναφέρεται στην ευρωπαϊκή πρόκληση για την ασφάλεια. Ο Γάλλος πρόεδρος έθεσε ουσιαστικά το ζήτημα της θεσμικής αναδιοργάνωσης της Ένωσης.

Πιο συγκεκριμένα, ο Μακρόν τόνισε ότι «υπάρχει ένα θέμα που εξαρτάται από τους Ουκρανούς, αυτό είναι το ζήτημα των συνόρων. Υπάρχει ένα θέμα που πρέπει να προετοιμάσουμε και αυτό συζητήσαμε με τον (Αμερικανό) πρόεδρο (Τζο) Μπάιντεν, η αρχιτεκτονική ασφαλείας στην οποία θέλουμε να ζούμε αύριο. Αυτό σημαίνει ότι ένα από τα βασικά σημεία που πρέπει να εξετάσουμε – όπως λέει πάντα ο πρόεδρος Πούτιν – είναι η ανησυχία του ότι το ΝΑΤΟ φτάνει στην πόρτα του και η ανάπτυξη όπλων τα οποία θα μπορούσαν να απειλήσουν τη Ρωσία», συμπλήρωσε ο Γάλλος πρόεδρος, ο οποίος πρόσθεσε ότι  «το θέμα αυτό θα είναι ένας από τους παράγοντες για την ειρήνη και κατά συνέπεια πρέπει να το προετοιμάσουμε: τι είμαστε έτοιμοι να κάνουμε, πώς θα προστατεύσουμε τους συμμάχους μας και τις χώρες μέλη προσφέροντας παράλληλα εγγυήσεις στη Ρωσία για τη δική της ασφάλεια, την ημέρα που θα έρθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτό που διακυβεύεται στην Ουκρανία είναι αρχές της Χάρτας του ΟΗΕ: η εδαφική ακεραιότητα και η εθνική κυριαρχία».

Ο Μακρόν ζητεί μία νέα θεσμική αρχιτεκτονική ασφαλείας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Ε.Ε., Σαρλ Μισέλ, σε συνέντευξη που παραχωρεί στη γαλλική εφημερίδα Les Echos, σημειώνει ότι Χρειαζόμαστε μια πιο κυρίαρχη Ευρώπη, πιο ενεργή διεθνώς και με τα δικά της συμφέροντα».

Πράγματι, η ρωσική πλευρά επαναλαμβάνει μιας χρόνια ανησυχία της αναφορικά με τα σύνορα, με τα όρια του ΝΑΤΟ, και, σε μικρότερο, αν όχι μηδενικό, βαθμό, με τα σύνορα της Ε.Ε. Η ανησυχία αυτή δεν έχει συγκαιρινό, τρέχοντα χαρακτήρα, αλλά ανατρέχει σε ανησυχίες των Ρώσων από τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 2000 – 2010. Από τότε, πριν την οριστική σκλήρυνση του πολιτικού καθεστώτος, η ρωσική πλευρά θέτει το ζήτημα της ασφάλειας των δυτικών συνόρων της και προσβλέπει σε κινήσεις εκ μέρους της Ευρώπης.

Οι ανησυχίες, που ακούστηκαν από την γερμανική πλευρά, είναι σαφώς μειοψηφικές στο εσωτερικό της Ευρώπης των 27. Τα θεσμικά όργανα της Ένωσης έχουν επανειλημμένως επισημάνει την προοπτική μιας νέας θεσμικής αρχιτεκτονικής σε ζητήματα ασφάλειας και άμυνας.

Το πρόβλημα είναι λοιπόν υπαρκτό και σοβαρό, γιατί Ειρήνη χωρίς Ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει, εκτός κι αν αφεθεί η Ευρώπη σε συνθήκες διεθνούς αναρχίας. Και η Ασφάλεια προϋποθέτει, με τη σειρά της θεσμούς με συγκεκριμένες και ουσιαστικές αρμοδιότητες.

Τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπίπτουν με τα σύνορα των εθνικών κρατών, δηλαδή με τα σύνορα των 27 κρατών – μελών της Ε.Ε. Η ασφάλεια και η άμυνά της δεν θίγει, ακόμη και σήμερα, την εθνική κυριαρχία των κρατών – μελών. Τα αρμόδια όργανα κάθε κράτους  – μέλους (κυρίως: στρατός και συνοριοφυλακή) είναι, κυρίως, επιφορτισμένα με τα κεντρικά ζητήματα ασφάλειας και άμυνας. Η Frontex, που μας είναι ιδιαίτερα γνωστή, δρα μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις και μετά από σχετική πρόταση του εκάστοτε κράτους μέλους.

Αυτό το θεσμικό σύστημα άμυνας και ασφάλειας είναι παρωχημένο, λόγω κυρίως της πολπλοκότητας του σημερινού «εμπόλεμου» κόσμου. Η μόνη πρόσδεση, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, από το ΝΑΤΟ δεν επιλύει προβλήματα, αλλά αναπαράγει παλαιές δυσλειτουργίες. Ο Γάλλος πρόεδρος θέτει με τρόπο σαφή ένα ώριμο αίτημα στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στη βελτίωση των σχέσεων, σε στέρεες βάσεις, με γείτονές μας, με αποδεδειγμένη επιθετική συμπριφορά.