Κίνα: Η σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς και το στοίχημα της «κόκκινης παγκοσμιοποίησης»

Δεν είναι τυχαίες οι αναφορές ούτε της Κίνας ούτε των Ηνωμένων Πολιτειών, που κάνουν λόγο, χωρίς περιστροφές, για «παγκοσμιοποίηση και αντιπαγκοσμιοποίηση» ή, ορθότερα, για «δυτική παγκοσμιοποίηση και κόκκινη ετεροπαγκοσμιοποίηση». Οι πρόσφατες ομιλίες του Κινέζου προέδρου, δυστυχώς, δεν στερούνται αντικειμενικής υλικής βάσης, η Κίνα μπορεί υπό προυποθέσεις να απειλήσει το κυρίαρχο ρεύμα του παγκοσμιοποιούμενου φιλελεύθερου καπιταλισμού.

Σε συνέχεια του χθεσινού κειμένου, αναφέρουμε ότι η Κίνα ήταν μια οικονομία με σημαντικά φεουδαρχικά κατάλοιπα και αγροτικές οικονομικές δομές. Με το θάνατο του Μάο και την επικράτηση της «δεξιάς παρέκκλισης» υπό τον Ντενγκ Σιάο Πινγκ, η Κίνα κινείται όλο και περισσότερο πάνω στις ράγες της φιλελευθεροποίησης της οικονομικής ζωής της.

Βέβαια, το μοναδικό κόμμα, που ανέχεται το καθεστώς, είναι το κομμουνιστικό και η αναφορά στην προοπτική στον ολοκληρωμένο κομμουνισμό, στην αταξική και ακρατική κοινωνία, δεν απουσιάζει από τα βασικά κείμενα, που μπορεί ο κάθε πολίτης να βρει στο κινεζικό διαδικτυακό «χωριό».

Το πρόβλημα που ετέθη για το καθεστώς είναι, αρχικά, επικοινωνιακό, αφού έπρεπε να συγκαλυφθεί η κορύφωση της αντινομίας ανάμεσα στην οικονομική φιλελευθεροποίηση και τη διατήρηση των κομμουνιστικών συμβόλων και ιδεωδών.

Η λύση, που δόθηκε από τους πολιτικά ευέλικτους κομμουνιστές, είναι να βαπτιστεί το άσπρο μαύρο, σε συνέχεια των φυσικών εκκαθαρίσεων του μαοικού ολοκληρωτισμού. Η περίφημη ρήση του Ντενγκ Σιάο Πινγκ είναι γνωστή: «Οι σχεδιασμοί και οι δυνάμεις της αγοράς δεν είναι η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό. Η προγραμματισμένη οικονομία δεν είναι ο ορισμός του σοσιαλισμού, επειδή υπάρχει προγραμματισμός υπό τον καπιταλισμό. Η οικονομία της αγοράς συμβαίνει και υπό τον σοσιαλισμό. Ο σχεδιασμός και οι δυνάμεις της αγοράς είναι και οι δύο τρόποι ελέγχου της οικονομικής δραστηριότητας».

Ο πολιτικός επιστήμονας χαμογελά με αυτό το ιδεολογικό γκροτέσκο, αλλά ο οικονομολόγος διαισθάνεται ότι οι Κινέζοι είναι αποφασισμένοι να δώσουν το, έστω ιδιόμορφο, καπιταλιστικό «παρών» τους.

Και πράγματι, οι Κινέζοι, εκπαιδευμένοι στον υλισμό και τις μεταμορφώσεις της ύλης, συνταιριάζουν τον δημόσιο – κρατικό τομέα με τον ιδιωτικό τομέα. Στον πρώτο περιλάμβάνονται η υγεία, η εκπαίδευση και το σύστημα των συγκοινωνιών. Στον ιδιωτικό τομέα εμπίπτουν, σε έναν πρώτο χρόνο, ορισμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις, που δεν αποτελούν απειλή για το καθεστώς και αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% του συνολικού βιομηχανικού προϊόντος.

Η εσωτερική αντίθεση του οικονομικού καθεστώτος δεν αργεί να εκδηλωθεί. Το έχουν ήδη επισημάνει Δυτικοί ερευνητές: η κινεζική οικονομία είτε θα αναδιπλωθεί και θα  προχωρήσει στην καθολική κρατικοποίηση, είτε θα κυριαρχηθεί από τη λογική της ιδιωτικής οικονομίας. Συμβαίνει μάλλον το δεύτερο και, μάλιστα, σε τεχνολογίες αιχμής και στην αυτοκινητοβιομηχανία. Για αυτόν τον λόγο, άλλωστε, η Κίνα αποτελεί έναν δυνητικό πόλο ετεροπαγκοσμιοποίησης.

Συγκεκριμένα, σχεδόν πέντε εκατομμύρια υβριδικά αυτοκίνητα κυκλοφορούν στους δρόμους, οι κινεζικές εταιρείες διακρίνονται στο πεδίο των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών. Huawei, Alibaba, Tencent είναι κινεζικές φίρμες. Καλλιεργούν ιδιαίτερα το διαδίκτυο. Στην Κίνα του Σι, το Facebook και το YouTube παραχωρούν τη θέση τους στις πλατφόρμες Renen και Yuku. Ο τριτογενής τομέας είναι ο τομέας αιχμής της κινεζικής οικονομίας.

Η οικονομία της Κίνας παρουσιάζει λαμπρές επιδόσεις συγκριτικά με άλλες οικονομίες γειτονικών κρατών και το ζήτημα των σχέσεων επιχειρηματιών και κόμματος επιλύεται μέσω συνεχών συμφωνιών (compromise) ανάμεσα σε δεινούς επιχειρηματίες και σε ανώτατα κομματικά στελέχη και υπουργούς, που θυμούνται την υπόθεση του σοσιαλισμού στα κομματικά συνέδρια.

Με μια έννοια, λοιπόν, ο δυτικός κόσμος, ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, πράττει ορθά, παρακολουθώντας, όχι πάντα εχθρικά και ανταγωνιστικά, τις οικονομικές επιδόσεις των φιλόδοξων Κινέζων, οι οποίοι ζουν σε έναν καπιταλισμό, χωρίς δημοκρατία, πολυκομματισμούς και περιοδικές εκλογικές αναμετρήσεις.