Guardian: Πώς τσακώθηκαν οι “αδελφές ψυχές” Ουγγαρία και Πολωνία για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Τον Δεκέμβριο του 2021, η υπερσυντηρητική, εθνικιστική κυβέρνηση της Πολωνίας φιλοξένησε μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίδας Μαρίν Λε Πεν και του Ούγγρου Βίκτορ Ορμπάν. Στο κλείσιμο της συγκέντρωσης της Βαρσοβίας, η ομάδα εξέδωσε μια δήλωση κατά της «κοινωνικής μηχανικής» με στόχο τη δημιουργία ενός «νέου ευρωπαϊκού έθνους» και έδωσε υποσχέσεις, σε μεγάλο βαθμό ανεκπλήρωτες, να εργαστούν μαζί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Λίγους μόνο μήνες μετά τη σύνοδο κορυφής της Βαρσοβίας, οι κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, οι οποίες ήταν ιδεολογικά “αδελφές ψυχές” στην ΕΕ εδώ και χρόνια, ήρθαν αντιμέτωπες εξαιτίας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ενώ η Βαρσοβία υπήρξε ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Κιέβου, ζητώντας αυστηρότερες κυρώσεις, ο ηγέτης της Ουγγαρίας, Όρμπαν, περιέγραψε τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Volodymyr Zelenskiy, ως «αντίπαλό» του και κατηγόρησε την πολιτική της ΕΕ για τη Ρωσία για τον πληθωρισμό και την άνοδο των τιμών της ενέργειας. Παρά τα λίγα κλαδιά ελιάς, οι Πολωνο-Ουγγρικές σχέσεις παραμένουν τεταμένες.

Το ρήγμα έγινε πιο εμφανές τον Απρίλιο όταν ο Γιάροσλαβ Καζίνσκι, ο πιο ισχυρός πολιτικός της Πολωνίας και πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), περιέγραψε τη στάση του Όρμπαν για την Ουκρανία ως «πολύ θλιβερή» και «απογοητευτική». Κατ’ ιδίαν, Πολωνοί διπλωμάτες εξέφρασαν την απογοήτευσή τους. «Για μένα, αυτή είναι η χώρα του 1848-9, η χώρα που σφαγιάστηκε από τη Ρωσία», είπε ένας ανώτερος Πολωνός διπλωμάτης τον Μάιο, αναφερόμενος στην έκκληση της Αυτοκρατορικής Αυστρίας προς τον Ρώσο τσάρο να καταπνίξει την Ουγγρική Επανάσταση. «Ειλικρινά, δεν μπορώ να καταλάβω τη λογική [της θέσης της Ουγγαρίας]», είπε ο διπλωμάτης, προσθέτοντας ότι η Ομάδα του Βίσεγκραντ –η συμμαχία τεσσάρων χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, Πολωνίας, Ουγγαρίας, Τσεχίας και Σλοβακίας– δεν υπήρχε πλέον.

Πιο πρόσφατα, μια προσπάθεια από τη Βαρσοβία να αναβιώσει τη συνεργασία με την Ουγγαρία φάνηκε να μην οδηγεί πουθενά. Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Mateusz Morawiecki, δήλωσε σε φιλοκυβερνητικό εβδομαδιαίο περιοδικό τον περασμένο μήνα ότι η Πολωνία θα ήθελε να επιστρέψει στη συνεργασία με την Ομάδα του Visegrad (V4), ανοίγοντας εκ νέου την πόρτα σε καλύτερους δεσμούς με την Ουγγαρία. Αξιωματούχοι της ΕΕ στις Βρυξέλλες το θεώρησαν αυτό ως ένδειξη ότι η κυβέρνηση της Πολωνίας ήταν απογοητευμένη που μέχρι στιγμής δεν κατάφερε να ξεκλειδώσει 35,4 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 31 δισεκατομμύρια λίρες) στα ταμεία ανάκαμψης της ΕΕ για τον Covid , παρά το γεγονός ότι πρόσφερε μέτριες παραχωρήσεις στη διαμάχη της με τις Βρυξέλλες για το κράτος δικαίου.

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Wojciech Przybylski,  ο Morawiecki προσπαθούσε να δοκιμάσει την πολωνική κοινή γνώμη, αλλά αντιμετωπίζοντας εκλογές το 2023, δεν μπορούσε να παραβλέψει τις φιλορωσικές τάσεις ορισμένων πολιτικών που πήγαν στη Βαρσοβία τον περασμένο Δεκέμβριο, συμπεριλαμβανομένου του Orbán. Ορισμένοι Πολωνοί πολιτικοί ηγέτες, είπε ο Przybylski, θα ήθελαν να «καινοτομήσουν και να συνωμοτήσουν μαζί στην ευρωπαϊκή πολιτική» με τον Orbán, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν λόγω της αντιδημοφιλίας του Ούγγρου ηγέτη. 

Η συνεργασία με τον Όρμπαν μπλοκαρίστηκε από τα κυβερνώντα κόμματα της Πολωνίας λόγω «του κυρίαρχου αισθήματος ανασφάλειας στην πολωνική κοινωνία και της αντίληψης για τη Ρωσία και της αντίληψης για την Ουκρανία», είπε.

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση του YouGov αποκάλυψε το χάσμα στις αντιλήψεις του κοινού για τον πόλεμο μεταξύ των δύο γειτόνων. Ενώ το 65% των Πολωνών υποστηρίζει τη διατήρηση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, μόνο το 32% των Ούγγρων υποστηρίζει αυτή την πολιτική της ΕΕ. Ομοίως, τα τρία τέταρτα των Πολωνών πολιτών κατηγορούν τη Ρωσία για τον πόλεμο, σε σύγκριση με μόνο το 35% των Ούγγρων.

«Ο Ρωσικός πόλεμος είναι θέμα ασφάλειας και αυτοπροσδιορισμού για την Πολωνία , κάτι που δεν ισχύει στην πραγματικότητα για την ουγγρική κυβέρνηση», δήλωσε η Ζσουζάνα Βεγκ, συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Η ουγγρική κυβέρνηση εξακολουθεί να μην θεωρεί τη Ρωσία άμεση απειλή για την ασφάλεια. Και σε αυτό, δεν υπάρχει αντιπαράθεση μεταξύ των δύο κυβερνήσεων».

Σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς ότι το V4 είναι νεκρό, η Σλοβακία την περασμένη εβδομάδα φιλοξένησε τους προέδρους των τεσσάρων χωρών για να συζητήσουν την περιφερειακή ασφάλεια και την ενεργειακή κρίση. Αλλά στην τελική συνέντευξη Τύπου, η πρόεδρος της Σλοβακίας, Zuzana Čaputová, επεσήμανε την ασυνεπή θέση του V4 σχετικά με τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Αυτές οι ασυνέπειες ήρθαν ξανά στην επιφάνεια στις 17 Οκτωβρίου, όταν η Ουγγαρία απείχε από τη σύσταση αποστολής της ΕΕ για την εκπαίδευση των ουκρανικών στρατευμάτων.

Το ρήγμα Πολωνίας-Ουγγαρίας είναι μόνο το τελευταίο σημάδι απόκλισης μεταξύ της τετράδας της Κεντρικής Ευρώπης, της οποίας οι πολιτικοί είναι λιγότερο ομοιογενείς πολιτικά από ό,τι το 2015-16, όταν ενώθηκαν σε μεγάλο βαθμό κατά των ποσοστώσεων των προσφύγων κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης.

Παρά τις διαφορές τους σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν κοινή άποψη για το κράτος δικαίου και τον ρόλο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Τον περασμένο μήνα, οι ευρωβουλευτές του PiS ενώθηκαν με άλλα εθνικιστικά κόμματα καταψήφισαν ένα ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που χαρακτήριζε την Ουγγαρία «εκλογική απολυταρχία» . Οι δύο πλευρές θα μπορούσαν ακόμη να ανακαλύψουν ξανά το ενδιαφέρον τους για συνεργασία, καθώς και οι δύο κινδυνεύουν να στερηθούν τα κονδύλια της ΕΕ λόγω ανησυχιών για διαφθορά και ένα πολιτικοποιημένο δικαστικό σύστημα.

«Η ιδεολογική εγγύτητα» των κυβερνώντων κομμάτων της Πολωνίας και της Ουγγαρίας θα μπορούσε να τους δώσει μια κοινή ατζέντα «καθώς συνεχίζουν τον λεγόμενο αγώνα τους εναντίον των Βρυξελλών», είπε ο Végh. Αλλά πρόσθεσε: «Η σύγκρουση για τη Ρωσία βάζει πραγματικά όρια σε αυτήν και δεν βλέπω να συμβιβάζεται και να ξεπερνιέται πολύ εύκολα αυτή τη στιγμή».