Φυσικό αέριο: Από τα… κέφια του Πούτιν εξαρτάται η ενέργεια στην Ευρώπη

Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης είναι σε τεντωμένο σκοινί, καθώς από τη μία είναι ο φυσικό αέριο και η απειλή της Μόσχας για κλείσιμο της στρόφιγγας και από την άλλη το εμπόριο, έχουν φέρει τις δύο πλευρές στην κόψη του ξυραφιού. Ειδικά στο κομμάτι της ενέργειας η ρωσική πλευρά έχει το πάνω χέρι. Οι εναλλακτικές της Gazprom για τις εξαγωγές των αποθεμάτων της τίθενται στο επίκεντρο των εξελίξεων, καθώς θα κρίνουν αν και πότε ο Πούτιν θα διακόψει ολοσχερώς τις ροές προς την Ευρώπη.

«Ας υποθέσουμε ότι οι εξαγωγές ενέργειας στη Δύση θα συνεχίσουν να μειώνονται στο άμεσο μέλλον. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να εδραιωθεί η τάση των τελευταίων ετών: να ανακατευθύνουμε σταδιακά τις εξαγωγές μας στις ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές του Νότου και της Ανατολής. Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να καθορίσουμε τις βασικές εγκαταστάσεις υποδομών και να ξεκινήσουμε άμεσα την κατασκευή τους», είχε δηλώσει Βλαντιμίρ Πούτιν, σε σύσκεψη με το επιτελείο του, πριν από 3 μήνες.

Η Ρωσία δεν κρύβει τον σχεδιασμό μετατόπισης των εξαγωγών της, τον οποίο έχει ήδη εκπονήσει προτού εισβάλει στην Ουκρανία, διαβλέποντας σε έναν βαθμό την ευρωπαϊκή αντίδραση μετά από μια τέτοια εξέλιξη. «Το Κρεμλίνο επιδιώκει ένα “πίβοτ στα ανατολικά” (κατά τα λόγια του Πούτιν). Πρόκειται για μια εσκεμμένη προσπάθεια να παρακάμψει τις σωρευτικές συνέπειες των κυρώσεων που επιβλήθηκαν σε πρώτη φάση μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας.

Οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυρώσεις έχουν πετύχει πολλά πράγματα. Περιόρισαν την πρόσβαση σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές τεχνολογίες, όπως και σε εξειδικευμένη γνώση, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Επιπλέον, συρρίκνωσαν τις επιλογές χρηματοδότησης και μείωσαν το μερίδιο αγοράς, καθώς οι Ευρωπαίοι ιδίως επιδιώκουν απεγνωσμένα να μειώσουν την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο.

Επομένως, το βλέμμα προς τα ανατολικά είναι μια στρατηγική επιλογή εκ μέρους της Ρωσίας – κοιτάζοντας προς την Κίνα και άλλες χώρες όπως η Ινδία, ώστε να καλύψει τα κενά στις εξαγωγικές αγορές και να ανακτήσει πρόσβαση σε χρηματοδότηση και υποστήριξη από ειδικούς. Η Ρωσία δεν έχει την πολυτέλεια να μην αναπτύξει τους πόρους της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι οποίοι συνιστούν θεμελιώδες στοιχείο της οικονομικής ευημερίας της», τονίζει ο καθηγητής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στο Royal Holloway – University of London, Κλάους Ντοντς.

Το ερώτημα όμως είναι πόσο γρήγορα μπορεί η Ρωσία να κάνει τη στροφή σε άλλες μεγάλες αγορές. «Η μετάβαση στις αγορές της Κίνας και της Ινδίας δεν είναι απλή. Η μετακίνηση των αλυσίδων εφοδιασμού από τη Δύση στην Ανατολή απαιτεί χρόνο και δεν μπορεί απαραίτητα να αντικαταστήσει το μέγεθος και την αξία της ευρωπαϊκής αγοράς. Το δίκτυο αγωγών Ρωσίας-Ασίας είναι πολύ λιγότερο πυκνό».

Μετά το 2025, είναι η απάντηση που έδωσαν πηγές διεθνούς οργανισμού με εξειδίκευση στην αγορά φυσικού αερίου: «Αυτό που επιχειρεί τώρα η Ρωσία απαιτεί επενδυτικά σχέδια και ανάπτυξη υποδομών που πρακτικά είναι σε θέση να υλοποιηθούν στο δεύτερο μισό αυτής της δεκαετίας». Eπομένως, η Ρωσία δεν έχει την πολυτέλεια να τερματίσει άμεσα τις ροές στην Ευρώπη; «Αυτό πράγματι ισχύει με οικονομικούς όρους, μιλώντας πάντα σε βραχυπρόθεσμη βάση. Ωστόσο, μπορεί να πάρει μια τέτοια απόφαση για καθαρά γεωπολιτικούς λόγους, με στόχο να πιέσει τη Δύση και να θέσει τον εαυτό της σε καλύτερη διαπραγματευτική θέση στο μέτωπο της Ουκρανίας».

Εξάλλου, μέσα από την εκτόξευση ανά διαστήματα της ευρωπαϊκής ζήτησης και φυσικά την αύξηση των τιμών, η Ρωσία έχει καταφέρει φέτος να δημιουργήσει ένα σημαντικό απόθεμα εσόδων. «Η εκτίμησή μας είναι ότι στο πρώτο εξάμηνο του 2022, τα έσοδα της Gazprom από τις εξαγωγές αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά περισσότερο από τρεις φορές σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2021».