Μεταρρυθμισμός και πολιτικό υποκείμενο

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέτρεψε τις καθημερινότητες μας ποικιλόμορφα και πολυεπίπεδα. Στη σφαίρα της οικονομικής δραστηριότητας, η ενεργειακή και σύστοιχη οικονομική κρίση υπαγόρευσε στην Κυβέρνηση την εύλογη λήψη μέτρων και την επιβεβλημένη χορήγηση έκτακτων επιδομάτων, που δεν μπορούν, όμως, να ακυρώσουν την αναγκαιότητα ενός σύγχρονου μεταρρυθμιστικού σχεδίου, ενός νέου μεταρρυθμισμού που αναζητεί τα κομματικά του στηρίγματα.

Η Νέα Δημοκρατία βρίσκεται στην διακυβέρνηση του τόπου εδώ και τρία χρόνια, ερχόμενη αντιμέτωπη με απρόβλεπτες προκλήσεις στις οποίες όφειλε και οφείλει να ανταποκριθεί. Τούτο δεν σημαίνει όμως ότι, με το βλέμμα στο αύριο, ένα κύμα σύγχρονου μεταρρυθμισμού δεν είναι πλέον αναγκαίο, παρά τις αντιδράσεις που αυτό μπορεί να προκαλέσει σε ορισμένες επαγγελματικές κατηγορίες και κοινωνικές ομάδες. 

Τώρα που η ΝΔ είναι στην κυβέρνηση, επικεφαλής αυτών των διεκδικήσεων έχει προσπαθήσει να τεθεί η ριζοσπαστική αριστερά. Το βασικό ερώτημα που καλείται να απασχολήσει σοβαρά την ευρεία αριστερά είναι εάν οι διεκδικητικοί αγώνες εντάσσονται σε κάποιο συνολικό πολιτικό σχέδιο για τον κοινωνικό σχηματισμό μας. Μακριά από κάθε παραδοσιακή αντίληψη κομματικής χειραγώγησης των συνδικαλιστικών οργανώσεων, θα πρέπει, επιτέλους, να αναγνωριστούν η αλληλοτροφοδότηση και η αλληλοχρησιμοποίηση που διέπουν τις σχέσεις των κομμάτων ειδικά της αριστεράς με τα ποικίλα συνδικάτα.

Από τη μια πλευρά, τα πολιτικά κόμματα χρησιμοποιούν τις οργανώσεις αυτές για να ασκούν πολιτικές πιέσεις στην κυβερνητική πλειοψηφία. Από την άλλη πλευρά, τα συνδικάτα χρησιμοποιούν τα κόμματα για να προωθήσουν εξόφθαλμα συντεχνιακά αιτήματά τους, είτε αυτά είναι δικαιολογημένα, είτε είναι ατεκμηρίωτα. Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις μερίδας πανεπιστημιακών δασκάλων αυτήν τη σχέση μαρτυρούν, ανάμεσα στα άλλα.

Επιπλέον, η καθημερινή πρακτική κατοχύρωσης και προώθησης κλαδικών θέσεων και συμφερόντων ενδυναμώνει την ανελαστικότητα και λειτουργεί ανασταλτικά σε κάθε προσπάθεια σύγχρονου μεταρρυθμισμού και μεταβολών, ενταγμένων σε ένα ευρύτερο πολιτικό σχέδιο. Αν και οι ποικιλόχρωμες συντεχνίες δεν έχουν θεσμικά κατοχυρωμένη επιρροή στην κυβερνητική εξουσία και τις κομματικές ηγεσίες, εντούτοις, στην πράξη είναι και μεγάλη και διαχρονική. 

Στα μάτια του μέσου πολίτη, ο μεταρρυθμισμός φαντάζει ιδεολογικά άχρωμος κα ουδέτερος, ακόμη και σε περιόδους μεταρρυθμιστικής άπνοιας, όπως είναι σε μεγάλο βαθμό η τρέχουσα. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, αντιμετωπίζει το αίτημα για μεταρρυθμισμό εφεκτικά, το υιοθετεί συχνά αβίαστα – δεν προσκρούει σε ιδεολογικές αναφορές και προκαταλήψεις. 

Όμως, όποιος σηκώσει τη μεταρρυθμιστική σημαία θα έχει πολιτικό προβάδισμα, δεδομένου μάλιστα ότι έχουμε μπει σε προεκλογικό έτος. Και τα ποιος θα κερδίσει αυτήν την μάχη, μάχη κυρίως ιδεολογική, είναι κρίσιμο ζήτημα. Και τούτο, γιατί οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι πολιτικά άχρωμες και ουδέτερες, ούτε, όπως με πνευματική οκνηρία διακινείται μονότονα, έχουν τα χαρακτηριστικά της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Η κοινωνία θα αναθέσει την εκπόνηση και υλοποίηση του σύγχρονου μεταρρυθμισμού σε εκείνη την πολιτική δύναμη, που θα εμφανιστεί περισσότερο συγκεκριμένη, σοβαρή και δυναμική, άρα περισσότερο αξιόπιστη στο να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, στην παιδεία, στην υγεία, στον κόσμο της επιχειρηματικότητας, στον πολιτισμό. 

Οι έως τώρα εξελίξεις δείχνουν ότι ένα πόλος είναι ήδη συγκροτημένος, με άξονα την Νέα Δημοκρατία, στον οποίο θα μπορούσε να συμπράξει θετικά το νέο ΠΑΣΟΚ, με τις ευρωπαϊκά προσανατολισμένες, εκσυγχρονιστικές, μεταρρυθμιστικές προτάσεις του, αν και τίποτε δεν μπορεί να προδικαστεί. Στις σύγχρονες πολυφωνικές δημοκρατίες, το πολιτικό παίγνιο και οι μεγάλες προκλήσεις απαιτούν, όμως, και έτερο, ανταγωνιστικό πόλο, ικανό να αντιταχθεί στον αντίστοιχο κεντροδεξιό και να αντιπαραθέσει ένα μεταρρυθμιστικό σχέδιο πνοής, πέρα από τα μυωπικά ματογυάλια του χθες.