Φινλανδία: Απλή διεύρυνση του ΝΑΤΟ ή τέλος μιας εποχής;

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι αναπόσπαστο μέρος της κύριας προβληματικής της G7 και της συνόδου του ΝΑΤΟ αυτή την εβδομάδα. Ο πόλεμος ώθησε τον μικρό γείτονα των 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων σε μια μεγάλη απόφαση: την αίτηση ένταξης στην Βορειοατλαντική Συμμαχία, θέτοντας συμβολικά τέλος σε μια ολόκληρη εποχή. 

Η στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία διαρκεί περισσότερο από τέσσερις μήνες και έχει ήδη προκαλέσει ευρύτερες αναταραχές, με την Φινλανδία να βρίσκεται με το ένα πόδι στο ΝΑΤΟ. Με το να γίνει πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ, η Φινλανδία φέρνει μαζί της έναν μικρό αλλά ισχυρό στρατό και μια εδαφική έκταση ικανή να φιλοξενήσει διπλάσιο αριθμό ενόπλων από αυτούς που έχει ήδη στείλει η Μόσχα στην Ουκρανία. Γιατί σε αυτήν την μικρή χώρα όλοι είναι πιθανόν να συμμετάσχουν στην υπεράσπισή της.

Κυρίως, όμως, η ένταξη της Φινλανδίας θα σημάνει την εγκατάλειψη μιας ολόκληρης εποχής απομονωτισμού, με αρκετά φοβικά χαρακτηριστικά. Όντας ουδέτερη για πάνω από μισό αιώνα, μένει μακριά από συγκρουσιακές στιγμές της πυκνής ευρωπαϊκής ιστορίας του εικοστού αιώνα, ενώ, ταυτόχρονα, βιώνει τέσσερις εμφύλιες συρράξεις από το 1918 έως το 1945. 

Η μακροχρόνια επιλογή της, συχνά εκνευριστικής στα μάτια τρίτων, ουδετερότητας δημιούργησε στη χώρα της Σκανδιναβικής το έθος του ουδέτερου. Η μη αποφυγή της εμπλοκής σε διακρατικούς πολέμους περικλείει δυο σημαντικές, διαστάσεις που η Φινλανδία ενσωμάτωσε στην λογική της εξωτερικής πολιτικής της. Αφενός, την αποχή από την παραμικρή εμπλοκή και την οποιαδήποτε χρήση του εδάφους της και, αφετέρου, την σταδιακή κατάκτηση και αποκρυστάλλωση του σεβασμού αυτής της  θεμελιώδους επιλογής και της αποφυγής της απειλής της εδαφικής ακεραιότητάς της.

Αυτή η υψηλή τέχνη της ουδετερότητας καλλιεργήθηκε, επί δεκαετίες, με επιτυχία, με εξαίρεση την ένταξη στην υπερεθνική οντότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα μέσα της δεκαετίας του ’90, της δεκαετίας της μεγάλης ευφορίας και των μεγάλων υποσχέσεων.

Βέβαια, η ένταξη στην ΕΕ δεν σημαίνει άρση του καθεστώτος της ουδετερότητας. Το σημείο καμπής στην ιστορική εξέλιξη εντοπίζεται στην παραληρηματική ομιλία του Πούτιν στις 23 Φεβρουαρίου 2022, όταν ο δικτάτορας κατάργησε το ουκρανικό έθνος. Έκτοτε, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την άρση της ουδετερότητας της Φινλανδίας.

Η εν λόγω άρση, όμως, δεν περιορίζεται μόνον στην ίδια, δεν αφορά μόνον αυτή. Το ταμπού της ουδετερότητας αρχίζει να αμφισβητείται και στο εσωτερικό και άλλων κρατών και εθνών, όπως είναι, για παράδειγμα, η περίπτωση της περίφημης ελβετικής ουδετερότητας. Και αυτή η εξέλιξη δεν συνεπάγεται εθνική ισοπέδωση και ομογενοποίηση, αλλά ευελιξία και δυνατότητα προσαρμογής σε έναν κόσμο που συνεπάγεται νέες μορφές συλλογικής ασφάλειας και άμυνας απέναντι σε αυταρχικά και ανελεύθερα καθεστώτα.