Ουκρανία: Ποιο δίκαιο για τις ένοπλες συγκρούσεις;

Από την αρχή του πολέμου στις 24 Φεβρουαρίου, το ενδιαφέρον αναθερμάνθηκε θεαματικά αναφορικά με το ποιο δίκαιο είναι αρμόδιο να επιληφθεί των ενόπλων συγκρούσεων, που συνεχίζονται στο ουκρανικό έδαφος. Παρά τις σχετικές διαμάχες, που φέρουν συχνά το άρωμα του επιστημονικού πατριωτισμού, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο κρίνεται ως το καταλληλότερο πεδίο.

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο είναι ο κλάδος του διεθνούς δικαίου και, πιο συγκεκριμένα, του δημοσίου διεθνούς δικαίου, που ρυθμίζει πρωταρχικά τις σχέσεις ανάμεσα σε κρατικές οντότητες.

 Ο κλάδος αυτός εφαρμόζεται σε ένοπλες συγκρούσεις. Είναι ουσιαστικά συνώνυμο με το « δίκαιο των ένοπλων συγκρούσεων» ή «jus in bello», σε αντίθεση με το « jus ad bellum » ή «jus contra bellum», που καλύπτει το δικαίωμα του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή το δικαίωμα στη χρήση βίας στο διεθνές δίκαιο. 

Πλέον, το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο περιέχεται σε περίπου εκατό διεθνείς συνθήκες, η θεμελιώδης βάση των οποίων συνίσταται από τέσσερις Συμβάσεις, που εγκρίθηκαν στη Γενεύη τον Αύγουστο του 1949, καθεμία από τις οποίες αποσκοπεί στην προστασία μιας συγκεκριμένης κατηγορίας ατόμων (τραυματιών και αρρώστων , ναυαγοί, αιχμάλωτοι πολέμου και πολίτες), και δύο πρόσθετα πρωτόκολλα που εγκρίθηκαν το 1977, τα οποία συμπληρώνουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο που εφαρμόζεται σε διεθνείς και μη διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις. 

Εκτός από τη συμπλήρωση της προστασίας των προσώπων που πλήττονται από διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις, το πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο περιλαμβάνει όλους τους κανόνες που σχετίζονται με τη διεξαγωγή εχθροπραξιών, δηλαδή τα νόμιμα μέσα και μεθόδους πολέμου σε περιόδους ένοπλων συγκρούσεων, που περιστρέφονται γύρω από τρεις θεμελιώδεις κανόνες: τη διάκριση , την αναλογικότητα και τα προληπτικά μέτρα. 

Στην ιδιαίτερη περίπτωση της Ουκρανίας, η ανάγνωση της ένοπλης σύγκρουσης μέσα από το πρίσμα του δικαίου καταδεικνύει ότι το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο δεν αφήνει τίποτα στην τύχη.  

Έτσι, έως τώρα, έχουν εντοπιστεί περίπου τριάντα συμπεριφορές που, απαιτούν νομική διευκρίνιση. Μεταξύ αυτών, μπορούν να αναφερθούν οι αδιάκριτοι βομβαρδισμοί που έγιναν σε πολλές πόλεις της Ουκρανίας και ιδίως, στη Μαριούπολη, δηλαδή ο βομβαρδισμός ανθρώπων και αντικειμένων που δεν αποτελούν στρατιωτικούς στόχους κατά την έννοια του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και, ειδικότερα, βομβαρδισμούς νοσοκομείων, που απολαμβάνουν ειδικής προστασίας.