Σουηδία Φινλανδία: Η αλλαγή της στάσης στο Ουκρανικό

Η Φινλανδία και η Σουηδία πρόκειται να αφήσουν την ουδετερότητα και να υποβάλουν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η Ρωσία αντιτίθεται σθεναρά στην ένωση των δύο κρατών και χρησιμοποιεί την επέκταση της αμυντικής στρατιωτικής συμμαχίας της Δύσης ως πρόσχημα για τον πόλεμό της στην Ουκρανία.

Η δημόσια υποστήριξη της Φινλανδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν επί χρόνια περίπου στο 20-25%. Αλλά από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει εκτοξευθεί στο υψηλότερο επίπεδο του 76%, σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση. Στη Σουηδία, το 57% του πληθυσμού θέλει να ενταχθεί, και πάλι πολύ υψηλότερο από ό,τι πριν από τον πόλεμο.

H ώρα των αποφάσεων

Ο Φινλανδός πρόεδρος Sauli Niinisto θα παρουσιάσει τη θέση του για το ΝΑΤΟ την Πέμπτη και τα κυβερνώντα κόμματα και των δύο χωρών θα πουν τη γνώμη τους το Σαββατοκύριακο. Εάν είναι ναι, και τα δύο κοινοβούλια θα έχουν σαφείς πλειοψηφίες υπέρ της ένταξης και η διαδικασία υποβολής αιτήσεων μπορεί να ξεκινήσει.

Ενώ οι Φινλανδοί Σοσιαλδημοκράτες είναι πιθανό να είναι υπέρ, οι Σοσιαλδημοκράτες της Σουηδίας έχουν διχαστεί σχετικά με το θέμα και επί του παρόντος πραγματοποιούν εσωτερική διαβούλευση. Ωστόσο, οι κομματικοί σκεπτικιστές του ΝΑΤΟ φαίνεται να κλίνουν προς την ένταξη. «Όλα φαίνεται να πηγαίνουν προς αυτή την κατεύθυνση», λέει η πρώην υπουργός Εξωτερικών Μάργκοτ Βάλστρομ.

Οι ΗΠΑ λένε ότι είναι βέβαιοι ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν τυχόν ανησυχίες για την ασφάλεια που μπορεί να έχει οποιαδήποτε χώρα στο διάστημα μεταξύ της υποβολής αίτησης και της επίσημης ένταξης. Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον επισκέπτεται και τις δύο χώρες την Τετάρτη και θα συζητήσει τα «ευρύτερα ζητήματα ασφάλειας».

Ποιες θα είναι οι αλλαγές

Κατά κάποιο τρόπο, δεν υπάρχουν πολλές αλλαγές. Η Σουηδία και η Φινλανδία έγιναν επίσημοι εταίροι του ΝΑΤΟ το 1994 και έκτοτε έγιναν σημαντικοί συνεισφέροντες στη συμμαχία. Έχουν λάβει μέρος σε πολλές αποστολές του ΝΑΤΟ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Μια σημαντική αλλαγή θα ήταν η εφαρμογή του «Άρθρου 5» του ΝΑΤΟ, το οποίο θεωρεί μια επίθεση σε ένα κράτος μέλος ως επίθεση σε όλα. Για πρώτη φορά, η Φινλανδία και η Σουηδία θα έχουν εγγυήσεις ασφαλείας από τα πυρηνικά κράτη.

Αν και η συζήτηση έχει μετατοπιστεί υπέρ της ένταξης πολύ γρήγορα και στις δύο χώρες, ο ιστορικός Henrik Meinander υποστηρίζει ότι η Φινλανδία ήταν διανοητικά προετοιμασμένη για αυτό. Μικρά βήματα προς το ΝΑΤΟ έχουν γίνει σταδιακά από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, λέει.

Οι κίνδυνοι

Ο Πρόεδρος Πούτιν έχει χρησιμοποιήσει συχνά την προοπτική επέκτασης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία για να δικαιολογήσει την εισβολή του. Έτσι, η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη συμμαχία θα εκλαμβανόταν ως πρόκληση.

Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει ότι και οι δύο χώρες έχουν προειδοποιηθεί για τις «συνέπειες» μιας τέτοιας κίνησης. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, στενός σύμμαχος του Ρώσου ηγέτη, έχει προειδοποιήσει ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ μπορεί να οδηγήσει τη Μόσχα να αναπτύξει πυρηνικά όπλα στο Καλίνινγκραντ, τον ρωσικό θύλακα μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας.

Αν και δεν απορρίπτει αυτές τις απειλές, ο Alexander Stubb προτείνει ότι ένας πιο ρεαλιστικός κίνδυνος είναι οι ρωσικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, οι εκστρατείες παραπληροφόρησης και οι περιστασιακές παραβιάσεις του εναέριου χώρου.

Μπορεί το ΝΑΤΟ να κρατήσει ασφαλείς τις δύο χώρες

Υπάρχει μια σημαντική μειοψηφία, τουλάχιστον στη Σουηδία, που πιστεύει ότι δεν θα το έκανε. Η Deborah Solomon, από τη Σουηδική Εταιρεία Ειρήνης και Διαιτησίας, υποστηρίζει ότι η πυρηνική αποτροπή του ΝΑΤΟ αυξάνει τις εντάσεις και διακινδυνεύει μια κούρσα εξοπλισμών με τη Ρωσία. Αυτό περιπλέκει τις ειρηνευτικές προσπάθειες, λέει, και κάνει τη Σουηδία λιγότερο ασφαλές μέρος. Ένας άλλος φόβος είναι ότι με την ένταξή της στη συμμαχία, η Σουηδία θα έχανε τον ηγετικό της ρόλο στις παγκόσμιες προσπάθειες πυρηνικού αφοπλισμού. Η Margot Wallstrom θυμάται πώς ορισμένοι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ πιέστηκαν έντονα από τις ΗΠΑ να μην συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ για τον αφοπλισμό το 2019. Όμως ο κ. Hultqvist, ο σημερινός υπουργός Άμυνας, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ της ένταξης στο ΝΑΤΟ και των φιλοδοξιών της Σουηδίας για αφοπλισμό.

Πολλοί από τους σκεπτικιστές της Σουηδίας, ανατρέχουν στη δεκαετία του 1960-1980, όταν η Σουηδία χρησιμοποίησε την ουδετερότητά της για να τοποθετηθεί ως διεθνής μεσολαβητής και σύμμαχος του αποικισμένου κόσμου. Επέκρινε έντονα τη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ, και λέει ότι κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1970 ήταν η μόνη δυτική χώρα που υποστήριξε το κίνημα κατά του απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής. Εάν η Σουηδία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, θα ήταν «εγκατάλειψη του ονείρου» του να είναι μεσολαβητής, λέει η κα Solomon. Η ουδετερότητα της Φινλανδίας ήταν πολύ διαφορετική. Προέκυψε ως όρος ειρήνης που επέβαλε η Σοβιετική Ένωση σε μια «συμφωνία φιλίας» του 1948. Θεωρήθηκε ως ένας ρεαλιστικός τρόπος επιβίωσης και διατήρησης της ανεξαρτησίας της χώρας.

Η ουδετερότητα της Σουηδίας ήταν θέμα ταυτότητας και ιδεολογίας, ενώ στη Φινλανδία ήταν ζήτημα ύπαρξης, λέει ο Henrik Meinander. Μέρος του λόγου που η Σουηδία μπορεί να αντέξει οικονομικά ακόμη και να κάνει μια συζήτηση σχετικά με την ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι επειδή χρησιμοποιεί τη Φινλανδία και τη Βαλτική ως «ζώνη ουδέτερης ζώνης», πιστεύει.