Υπάρχει μέλλον για την σοσιαλδημοκρατία;

Η κυρίαρχη, αν όχι ηγεμονική, απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική. Η σοσιαλδημοκρατία ολοκλήρωσε τον βιοιστορικό της κύκλο στα μέσα της δεκαετίας του ’70, υπό το βάρος των πετρελαϊκών κρίσεων της περιόδου. Δεν είναι όμως αυτή η γνώμη της Μινούκ Σαφίκ (Minouche Shafik). Η Αιγύπτια Βρετανο – Αμερικανή οικονομολόγος, με τις λαμπρές σπουδές και τη θητεία σε διεθνείς οργανισμούς, επιμένει ότι η σοσιαλδημοκρατία διατηρεί την επικαιρότητά της και αποτυπώνει τους σχετικούς συλλογισμούς της στο πρόσφατο πόνημά της «What We Owe Every Other: A New Social Contract» ή, με μια πρόχειρη μετάφραση, «Αυτό που οφείλουμε ο ένας στον άλλον: ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο», το οποίο εκδόθηκε πριν από λίγους μήνες.

Τα έργα που τιτλοφορούνται για το κοινωνικό συμβόλαιο συχνά κατασκευάζουν μεγάλες θεωρίες. Η Μινούκ Σαφίκ αποφεύγει επιδέξια αυτήν την παγίδα, ορίζοντας απλώς το κοινωνικό συμβόλαιο ως αυτό που μπορούμε να περιμένουμε, στην κοινωνία, ο ένας από τον άλλο.  τη δάδα του θεσμού της. Μεταξύ των διάσημων προκατόχων της, ακολουθεί ρητά τα βήματα του οικονομολόγου William Beveridge, πατέρα της ομώνυμης έκθεσης,  βάση του βρετανικού συστήματος πρόνοιας, και του κοινωνιολόγου Anthony Giddens, θεμελιωτής του «τρίτου δρόμου» που υιοθετήθηκε από τους Νέους Εργατικούς. Η Σαφίκ θέλει επίσης να συμφιλιώσει την αγορά και το κράτος, να προχωρήσει πέρα ​​από τον φιλελευθερισμό και τον σοσιαλισμό.

Το εξαιρετικό βιβλίο του, το οποίο επαίνεσαν ιδιαίτερα η Κριστίν Λαγκάρντ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είναι ένα είδος σύντομης περιγραφής του σύγχρονου προοδευτισμού, μια επικαιροποίηση του σοσιαλδημοκρατικού σχεδίου. Εξάλλου, η Σαφίκ είχε μια διεθνή καριέρα, στην Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ειδικότερα.

Παντού, όπως σημειώνει η συγγραφέας, η πανδημική κρίση του Covid έδειξε για άλλη μια φορά τη σημασία των αλληλεξαρτήσεών μας, των αμοιβαίων υποχρεώσεών μας και της ανάγκης να εξετάσουμε τα πράγματα από κοινού, πέρα από τα γιγαντωμένα εγώ που, κατά τη γνώμη της, εκτρέφει ο σύγχρονος φιλελευθερισμός. Η Σαφίκ ασχολείται ιδίως με τις εξελίξεις στο κράτος πρόνοιας, σχεδιασμένο κυρίως ως μέσον αναδιανομής κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής, και όχι μόνον ως παραχώρηση από τους πλούσιους προς τους πτωχούς. «Το κράτος πρόνοιας είναι κατά τα τρία τέταρτα ένα προσωπικό ταμιευτήριο (με υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής) και μόνο κατά το ένα τέταρτο είναι ένα σύστημα Ρομπέν των Δασών, δηλαδή σύστημα μεταφοράς πόρων από τους πλούσιους στους φτωχούς».

Μα, πάνω από όλα, η συγγραφέας σκιαγραφεί δυναμικές μεταρρυθμίσεις.

Διαθέτοντας έναν εντυπωσιακό όγκο ιδεών και δεδομένων, η Σαφίκ ζητάει να επενδύσει στην πρώιμη παιδική ηλικία, σε παιδικούς σταθμούς και σε περισσότερο ισότιμες οικογενειακές άδειες μεταξύ των δύο γονέων. Στην εκπαίδευση, υποστηρίζει το σχήμα μιας κεφαλαιουχικής προικοδότησης ή ενός επιδοτούμενου δανείου μερικών δεκάδων χιλιάδων ευρώ (σε πλούσιες χώρες), για να μπορούν οι νέοι να σκεφτούν το μέλλον τους διαφορετικά. Στο κεφαλαιώδες ζήτημα  της υγείας, η Σαφίκ εισηγείται μια καθολική ελάχιστη βάση για όλους και υποστήριξη για κίνητρα για συμπεριφορές που είναι πιο ευνοϊκές για την παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας. Ενάντια στο καθολικό εισόδημα, η συγγραφέας υπερασπίζεται αξιοπρεπείς κατώτατους μισθούς και προτείνει να εργαζόμαστε περισσότερο, βαθμονομώντας τις συντάξεις με βάση το προσδόκιμο ζωής. Τέλος, όσον αφορά τις ανισότητες των γενεών, πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στους νέους και στις νέες και τάσσεται υπέρ της συνταγματικής κατοχύρωσης μικρότερης ηλικίας για την απόκτηση του εκλογικού δικαιώματος.

Το θέμα των οικονομικών δεν θα μπορούσε βέβαια μακριά από το οπτικό της πεδίο.  Στην αύξηση της παραγωγικότητας θα προστεθούν, υποστηρίζει, νέοι πόροι που θα αντληθούν από τους αυξημένους φόρους επί του πλούτου και της κληρονομιάς. Ενδιαφερόμενη για την «αρχιτεκτονική των ευκαιριών στην κοινωνία», διευκρινίζει ότι δεν επιθυμεί να επεκτείνει το κράτος πρόνοιας, αλλά να επενδύσει πραγματικά στους ανθρώπους.

Αυτό το εξαιρετικά ευχάριστο βιβλίο είναι ήδη ένα έργο αναφοράς και θα ήταν ευχής έργο η απόδοσή του και στην ελληνική γλώσσα.