Πανδημία και ψηφιακή δημοκρατία: Σχέση ασύμπτωτη

Την ώρα που γράφεται το παρόν, το διαδίκτυο πλημμυρίζεται από πληροφορίες και απόψεις για την αγορά του Tweeter από τον Elon Musk, με ορισμένους να ομιλούν περί ολοκληρωτικής κατάληψης και δόλιας επίβλεψης των χρηστών του διαδικτύου από τον πολυμήχανο επιχειρηματία και άλλα ηχηρά. Το διαδίκτυο, ωστόσο, έχει αποδειχθεί ανθεκτικό στον οικονομικό ανταγωνισμό, αν και δεν μπορεί να υποστηριχθεί το ίδιο και από την άποψη της δημοκρατίας και των συνταγματικά κατοχυρωμένων ελευθεριών.

Η τρέχουσα πανδημία του κορωνοϊού επιταχύνει μια δραματική μείωση της παγκόσμιας ελευθερίας στο διαδίκτυο. Για δέκατη συνεχόμενη χρονιά, οι χρήστες βιώνουν συνολική επιδείνωση των δικαιωμάτων τους και το φαινόμενο συμβάλλει σε μια ευρύτερη κρίση για τη δημοκρατία παγκοσμίως.

Στην εποχή της Covid-19, η συνδεσιμότητα δεν είναι ευκολία, αλλά ανάγκη. Σχεδόν όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες – εμπόριο, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, πολιτική, κοινωνικές συναναστροφές – φαίνεται να έχουν μετακινηθεί στο διαδίκτυο. Όμως, ο ψηφιακός κόσμος παρουσιάζει ξεχωριστές προκλήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Οι κρατικοί και μη κρατικοί φορείς σε πολλές χώρες εκμεταλλεύονται τώρα τις ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν από την πανδημία για να διαμορφώσουν διαδικτυακές αφηγήσεις, να λογοκρίνουν τον κριτικό λόγο και να οικοδομήσουν νέα τεχνολογικά συστήματα κοινωνικού ελέγχου.

Τρεις αξιοσημείωτες τάσεις σημάδεψαν μια ιδιαίτερα θλιβερή χρονιά για την ελευθερία του Διαδικτύου.

Πρώτον, οι πολιτικοί ηγέτες χρησιμοποίησαν την πανδημία ως πρόσχημα για να περιορίσουν την πρόσβαση σε πληροφορίες. Οι αρχές συχνά απέκλειαν ανεξάρτητους ειδησεογραφικούς ιστότοπους και συνέλαβαν άτομα με ψευδείς κατηγορίες για διάδοση ψευδών ειδήσεων. Σε πολλά μέρη, ήταν κρατικοί αξιωματούχοι και οι ένθερμοι υποστηρικτές τους που διέδωσαν στην πραγματικότητα ψευδείς και παραπλανητικές πληροφορίες με στόχο να πνίξουν το ακριβές περιεχόμενο, να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού από αναποτελεσματικές πολιτικές αντιδράσεις και να εξοντώσουν ορισμένες εθνοτικές και θρησκευτικές κοινότητες. Ορισμένες κρατικές οντότητες διακόπτουν τη συνδεσιμότητα για περιθωριοποιημένες ομάδες, επεκτείνοντας και εμβαθύνοντας το αναμφίβολο υπάρχον ψηφιακό χάσμα. Εν ολίγοις, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο απέτυχαν στην υποχρέωσή τους να προωθήσουν μια ζωντανή και αξιόπιστη διαδικτυακή δημόσια σφαίρα.

Δεύτερον, οι αρχές επικαλέστηκαν συχνά την Covid-19 για να δικαιολογήσουν τις διευρυμένες εξουσίες επιτήρησης και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που, κάποτε, θεωρούνταν υπερβολικά παρεμβατικές. Η κρίση της δημόσιας υγείας έχει δημιουργήσει ένα άνοιγμα για την ψηφιοποίηση, τη συλλογή και την ανάλυση των πιο οικείων δεδομένων των ανθρώπων χωρίς επαρκή προστασία από καταχρήσεις. Οι κυβερνήσεις και οι ιδιωτικοί φορείς εντείνουν τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, βιομετρικής επιτήρησης και εργαλείων μεγάλων δεδομένων για τη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα των ατόμων. Το σημαντικότερο είναι ότι οι διαδικασίες που εμπλέκονται συχνά στερούνται διαφάνειας, ανεξάρτητης εποπτείας και οδών αποκατάστασης. Αυτές οι πρακτικές αυξάνουν την προοπτική ενός μάλλον δυστοπικού μέλλοντος, στο οποίο θα δεσπόζουν κρατικές υπηρεσίες ασφάλειας.

Η τρίτη τάση ήταν ο μετασχηματισμός μιας αργής κίνησης «διάσπασης» του Διαδικτύου σε μια παντοδύναμη κούρσα προς την «κυριαρχία στον κυβερνοχώρο», με κάθε κυβέρνηση να επιβάλει τους δικούς της κανονισμούς στο Διαδίκτυο, με τρόπο που περιορίζει τη ροή πληροφοριών πέρα ​​από τα εθνικά σύνορα. Για το μεγαλύτερο διάστημα από την ίδρυση του Διαδικτύου, οι επιχειρήσεις, η κοινωνία των πολιτών και οι κυβερνητικοί φορείς συμμετείχαν σε μια διαδικασία συναίνεσης για την εναρμόνιση των τεχνικών πρωτοκόλλων, των προτύπων ασφαλείας και των εμπορικών ρυθμίσεων σε όλο τον κόσμο. Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε τη σύνδεση δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε ένα παγκόσμιο δίκτυο πληροφοριών και υπηρεσιών, με αμέτρητα οφέλη για την ανθρώπινη ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων νέων τρόπων λογοδότησης ισχυρών παραγόντων του οικονομικού και πολιτικού βίου.