Δημοκρατία ή η πραγματική αιτία πολέμου

Παραδόξως, οκτώ χρόνια αδιάκοπης ρωσικής πίεσης δεν έσπασαν τη δημοκρατία της Ουκρανίας. Ακριβώς το αντίθετο. Μετά την προσάρτηση του Πούτιν και τη συνεχιζόμενη υποστήριξη στον πόλεμο στο Ντονμπάς, οι Ουκρανοί είναι πλέον πιο ενωμένοι ως προς τις εθνοτικές, γλωσσικές και περιφερειακές διαφορές από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ουκρανική ιστορία της. Το 2019, ο Ζελένσκι κέρδισε τις εκλογές για την ουκρανική προεδρία, συγκεντρώνοντας τη λαϊκή υποστήριξη από κάθε περιοχή της χώρας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο πόλεμος του Πούτιν στην ανατολική Ουκρανία έχει επίσης τροφοδοτήσει μεγαλύτερο ενθουσιασμό για την ένταξη στο ΝΑΤΟ μεταξύ των Ουκρανών.

Από τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Πούτιν ξεκίνησε μια νέα στρατηγική για τον τερματισμό της ουκρανικής δημοκρατίας: τη μαζική στρατιωτική επέμβαση. Ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι σκοπός του είναι να σταματήσει την επέκταση του ΝΑΤΟ. Αλλά αυτό είναι μια μυθοπλασία. Τίποτα στις σχέσεις Ουκρανίας-ΝΑΤΟ δεν άλλαξε τον περασμένο χρόνο. Είναι αλήθεια ότι η Ουκρανία φιλοδοξεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ κάποια μέρα. Ο στόχος είναι ενσωματωμένος ακόμη και στο ουκρανικό σύνταγμα. Όμως, ενώ οι ηγέτες του ΝΑΤΟ παρέμειναν προσηλωμένοι στην αρχή μιας πολιτικής ανοιχτών θυρών, δήλωσαν επίσης ξεκάθαρα πριν από τον πόλεμο ότι η Ουκρανία δεν είχε ακόμη τα προσόντα για ένταξη. Το casus belli του Πούτιν   είναι δική του εφεύρεση.

Την παραμονή της εισβολής του, η στρατηγική του Πούτιν να υπονομεύσει την ουκρανική δημοκρατία φαινόταν σαν να μπορούσε να πετύχει χωρίς στρατιωτική δύναμη. Η ίδια η απειλή του πολέμου προκάλεσε σημαντική ζημιά στην ουκρανική οικονομία και τροφοδότησε νέους διαχωρισμούς μεταξύ των πολιτικών κομμάτων της Ουκρανίας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο Ζελένσκι χειρίστηκε το προβάδισμα στην κρίση. Ορισμένοι υποστήριξαν ότι ο Ζελένσκι θα έπρεπε να είχε δημιουργήσει έναν νέο μεγάλο κυβερνητικό συνασπισμό ή κυβέρνηση εθνικής ενότητας, ενώ άλλοι παραπονούνταν για τις υποτιθέμενες ανεπαρκείς προετοιμασίες του για πόλεμο.

Αλλά ένας ανυπόμονος και θυμωμένος Πούτιν δεν μπορούσε να περιμένει άλλο. Επιτέθηκε με όλη τη δύναμη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Ο πόλεμος, που επακολούθησε, μαίνεται ακόμη.

Η στρατηγική του Πούτιν έχει αποτύχει μέχρι στιγμής. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες του, η χρήση βίας από τον Πούτιν ενίσχυσε, αντί να αποδυναμώσει, την ουκρανική δημοκρατία. Η απόφασή του να εισβάλει στην Ουκρανία ένωσε τους Ουκρανούς και ενίσχυσε τη δημοτικότητα και την εικόνα του Ζελένσκι ως εθνικού ηγέτη. Ενώ ο Πούτιν παρέμεινε απομονωμένος από σημαντική μερίδα Ρώσων πολιτών, ακόμη και από αυλικούς του, ενώ οι βόμβες του προκαλούν καταστροφή σε μια μακρινή χώρα, ο χαρισματικός Ζελένσκι έχει ορκιστεί να μείνει στο Κίεβο με τους στρατιώτες του και να πολεμήσει για το δημοκρατικό μέλλον της Ουκρανίας, συσπειρώνοντας στο πρόσωπό του την κοινή γνώμη στην Ουκρανία και σε όλο τον κόσμο. Ο Πούτιν μπορεί ακόμα να πιστεύει ότι δεν υπάρχει ουκρανικό έθνος, όπως έχει ισχυριστεί σε πολλές περιπτώσεις κατά το παρελθόν. Αλλά, ανά τους αιώνες, ο πόλεμος έχει σφυρηλατήσει εθνικές ταυτότητες.

Κι ως προς το ΝΑΤΟ, ο Πούτιν μπορεί να αντιπαθεί την επέκταση του ΝΑΤΟ, αλλά δεν είναι αυτή που τον τρομάζει πραγματικά. Η Ρωσία έχει τον μεγαλύτερο στρατό στην Ευρώπη, με απλόχερες, σχεδόν αλόγιστες, στρατιωτικές δαπάνες κατά τις δύο δεκαετίες. Το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική συμμαχία. Δεν έχει επιτεθεί ποτέ στη Σοβιετική Ένωση ή στη Ρωσία, και δεν προτίθεται να το πράξει. Ο Πούτιν το ξέρει. Όμως, ο Πούτιν απειλείται από μια ακμάζουσα δημοκρατία στην Ουκρανία. Δεν μπορεί να ανεχθεί μια επιτυχημένη και δημοκρατική Ουκρανία στα σύνορα της Ρωσίας, ειδικά εάν ο ουκρανικός λαός αρχίσει να ευημερεί και οικονομικά. Αυτό μπορεί να υπονομεύσει τη σταθερότητα του καθεστώτος του ίδιου του Κρεμλίνου και να οδηγήσει σε αναθεωρήσεις των αυταρχικών ρωσικών δομών διακυβέρνησης.

Αν και η πιθανότητα μιας σταθερής εκεχειρίας φαίνεται μακρινή σήμερα, οι κυρώσεις του δυτικού κόσμου και η αυξανόμενη δημόσια διαφωνία στη Ρωσία θα μπορούσαν, θεωρητικά τουλάχιστον, να αναγκάσουν τον Πούτιν να οδηγηθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Και ανεξάρτητα από το πού θα σταματήσουν οι Ρώσοι εισβολείς, το Κρεμλίνο θα παραμείνει προσηλωμένο στην υπονόμευση της Ουκρανίας (αλλά και της Γεωργίας, της Μολδαβίας και ο κατάλογος συνεχίζεται). Αλλά ο ουκρανικός λαός έχει ήδη αποδείξει τις δυνατότητές του: Θα πολεμήσει για τα πάτρια εδάφη του και τη δημοκρατία του, μέχρι την ημέρα που οι ρωσικές δυνάμεις θα εγκαταλείψουν την Ουκρανία.