Ουκρανία: Οι λόγοι που η Δύση μπορεί να διασπαστεί

O Πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται με τον Πούτιν να φαίνεται να έχει αλλάξει στρατηγική. Ας σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι από την αρχή της σύρραξης, η Δύση φαίνεται να έχει οικοδομήσει μία ισχυρή αρραγής συμμαχία. Το ερώτημα είναι αν θα αντέξει;

Το BBC, σε ανάλυσή του, επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα αν η Δύση θα παραμείνει ενωμένη απέναντι στη Ρωσία αν ο πόλεμος διαρκέσει για ακόμα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο Τζέιμς Λαντέιλ παρουσιάζει πέντε λόγους για τους οποίους η συμμαχία των Δυτικών κρατών μπορεί να διασπαστεί.

1. Οι στόχοι του πολέμου

Πριν από τον πόλεμο, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες εμφανίζονταν κατά καιρούς αβέβαιες για το επίκεντρο και το μέλλον τους. Ορισμένες αμφισβήτησαν τις συμμαχίες τους, ενώ άλλες υπέκυψαν στο εθνικιστικό συναίσθημα. Όμως η σύγκρουση υπενθύμισε στη Δύση αυτό που εκπροσωπεί, υποστηρίζει ο Λαντέιλ, την ελευθερία, την κυριαρχία και το κράτος δικαίου. Αυτό με τη σειρά του δημιούργησε μια ενιαία απάντηση στην επιθετικότητα της Ρωσίας.

Αλλά παρά την όλη διπλωματία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και άλλων, αυτός ο πόλεμος μπορεί να συνεχιστεί για αρκετό καιρό, αναφέρει ο αναλυτής του BBC. «Μήπως βρισκόμαστε στο υψηλότερο σημείο της συναίνεσης εντός της δυτικής συμμαχίας;», αναρωτιέται ο Λαντέιλ.

Υπάρχουν κάποιες δύσκολες επιλογές μπροστά μας που μπορεί να δυσκολέψουν τις δυτικές δυνάμεις να παραμείνουν στην ίδια διπλωματική θέση.

Ίσως οι σημαντικότερες εντάσεις να αφορούν τους στόχους του πολέμου. Αυτή τη στιγμή η Δύση είναι ενωμένη πίσω από την υπεράσπιση της Ουκρανίας. Παρέχει οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη για να βοηθήσει τη χώρα να αντισταθεί.

«Να αποτύχει ο Πούτιν»

Ποιος είναι όμως ο μακροπρόθεσμος στόχος; Η παύση των εχθροπραξιών, φυσικά. Αλλά πρέπει να ηττηθεί η Ρωσία; Πρέπει να νικήσει η Ουκρανία; Πώς θα μπορούσε να μοιάζει η ήττα και η νίκη με πρακτικούς όρους; Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον δήλωσε στους βουλευτές την περασμένη εβδομάδα: «Πρέπει απλώς να κάνουμε ό, τι μπορούμε συλλογικά για να διασφαλίσουμε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα αποτύχει, και μάλιστα ολοκληρωτικά». Αλλά τι σημαίνει να «αποτύχει»; Ο Μπόρις Τζόνσον δεν είπε, σημειώνει ο αναλυτής του BBC.

Ένα πράγμα που απέρριψε ήταν η προώθηση της αλλαγής καθεστώτος στη Μόσχα. «Είναι πολύ σημαντικό… Να μη θέσουμε ως στόχο την απομάκρυνση του Ρώσου ηγέτη ή την αλλαγή της πολιτικής στη Ρωσία», είπε. «Πρόκειται για την προστασία του λαού της Ουκρανίας. Ο Πούτιν θα προσπαθήσει να το παρουσιάσει ως έναν αγώνα μεταξύ αυτού και της Δύσης, αλλά δεν μπορούμε να το δεχτούμε αυτό». Ωστόσο, αυτό είναι όλο και περισσότερο αυτό που κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν πρότεινε ότι δεν αρκεί απλώς να νικήσουμε τις ρωσικές δυνάμεις. «Θέλουμε να δούμε τη Ρωσία να αποδυναμώνεται σε βαθμό που να μην μπορεί να κάνει τα πράγματα που έκανε με την εισβολή στην Ουκρανία», τόνισε.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει στοχευμένες κυρώσεις στον αμυντικό τομέα της Ρωσίας. Ή θα μπορούσε να σημαίνει να δώσουμε στην Ουκρανία τα μέσα για να καταστρέψει ένα σημαντικό μέρος των στρατιωτικών δυνάμεων της Ρωσίας, σημειώνει ο Λαντέιλ. Όπως και να έχει, μπορεί να μη συμμερίζονται όλοι οι Δυτικοί σύμμαχοι τέτοιες φιλοδοξίες, φοβούμενοι ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τη ρητορική για να ισχυριστεί ότι η Δύση αποτελεί πράγματι υπαρξιακή απειλή για τη Ρωσία.

2. Η στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία

Η Δύση είναι σε μεγάλο βαθμό ενωμένη στη στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας. Αλλά διαφέρει ως προς τις λεπτομέρειες. Ορισμένες χώρες διστάζουν να προσφέρουν βαρύ οπλισμό, φοβούμενες ότι αυτό θα μπορούσε να παρατείνει την αιματοχυσία. Άλλες αυξάνουν τις παραδόσεις πυρομαχικών και ισχυρότερων όπλων.

Ο Τομπάιας Έλγουντ, πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας, θέλει η Βρετανία να δώσει περισσότερα. «Κάνουμε αρκετά για να εμποδίσουμε την Ουκρανία να χάσει, αλλά όχι αρκετά για να διασφαλίσουμε ότι θα κερδίσουν», δήλωσε στην εκπομπή Today του BBC Radio 4. «Πρέπει να βοηθήσουμε την Ουκρανία να κερδίσει ολοκληρωτικά και όχι απλώς να υπερασπιστούμε τις τρέχουσες γραμμές». Προσέξτε, λέει ο Λαντέιλ, πώς συνδέει τη συζήτηση για τα μέσα με μια συζήτηση για τους σκοπούς.

Ωστόσο, άλλοι στη Δύση μπορεί να φοβούνται ότι η μετατροπή της υπεράσπισης της Ουκρανίας σε έναν πλήρη πόλεμο με τη Ρωσία μέσω αντιπροσώπων θα μπορούσε να ωθήσει τον Πούτιν στην κλιμάκωση της σύγκρουσης, είτε επιτιθέμενος σε άλλους δυτικούς στόχους, είτε εξαπολύοντας κυβερνοεπιθέσεις είτε ακόμη και χρησιμοποιώντας όπλα μαζικής καταστροφής. Όχι άδικα ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, προειδοποίησε για τον «σοβαρό και πραγματικό» κίνδυνο πυρηνικού πολέμου.

3. Υποστήριξη της πολιτικής διευθέτησης μετά από στρατιωτικό αδιέξοδο

Κάποια στιγμή, μπορεί να υπάρξει στρατιωτικό αδιέξοδο και να αυξηθεί η πίεση για πολιτική διευθέτηση. Η συντριπτική παραδοχή είναι ότι η Δύση θα υποστηρίξει ό, τι επιλέξει να κάνει η Ουκρανία. Τι γίνεται όμως αν αυτό δεν ισχύει;

Τι θα συμβεί αν κάποιες δυτικές χώρες ασκήσουν πίεση στην Ουκρανία να ζητήσει ειρήνη, αλλά η ηγεσία στο Κίεβο θέλει να συνεχίσει να πολεμά, αναρωτιέται ο Λαντέιλ.

Μήπως κάποιες χώρες αρχίσουν να περιορίζουν τη στρατιωτική τους υποστήριξη προς την Ουκρανία; Ή, εναλλακτικά, τι θα συμβεί αν η Ουκρανία συμφωνήσει σε μια πολιτική διευθέτηση στην οποία η Δύση αντιτίθεται, θεωρώντας ότι ανταμείβει υπερβολικά τη Ρωσία; Μήπως κάποιες χώρες αρνηθούν να άρουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και ενδεχομένως να καταστρέψουν μια ειρηνευτική συμφωνία;

Ποια θα είναι η προτεραιότητα;

Υπάρχει μια κρίσιμη συζήτηση που διεξάγεται μεταξύ των Δυτικών φορέων χάραξης πολιτικής σχετικά με το είδος της πολιτικής διευθέτησης που θα μπορούσε να συμφωνηθεί στην Ουκρανία. Θα είναι προτεραιότητα η ανάκτηση του ελέγχου των εδαφών που κατέλαβε η Ρωσία ή η διασφάλιση της μελλοντικής ασφάλειας, ακεραιότητας και βιωσιμότητας όσων έχουν απομείνει από την Ουκρανία μετά τη λήξη των μαχών;

Ένας ανώτερος Δυτικός αξιωματούχος αποκάλυψε αυτή την ένταση. «Ο Πούτιν δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει προσαρμόσει επιτυχώς τα κυρίαρχα σύνορα της Ουκρανίας με τη βία», είπε, πριν προσθέσει: «Το μακροπρόθεσμο σχέδιό μας για την Ουκρανία είναι να πετύχει ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος». Αυτοί οι δύο στόχοι δεν είναι απαραίτητα το ίδιο πράγμα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν δύσκολες επιλογές όταν πρόκειται να συμφωνηθεί μια πολιτική διευθέτηση. Θα πρέπει, για παράδειγμα, η Δύση να πιέσει ώστε οι ρωσικές δυνάμεις να αποσυρθούν πλήρως στα σύνορα που ίσχυαν πριν από τον Φεβρουάριο του 2022 ή να εγκαταλείψουν μόνο ορισμένες από τις περιοχές που έχουν καταλάβει;

Για τον Μπεν Γουάλας, τον υπουργό Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, καμία από τις δύο επιλογές δεν θα ήταν αρκετή. «Από την πλευρά μου, θέλω τον Πούτιν όχι μόνο πέρα από τα προ του Φεβρουαρίου σύνορα», δήλωσε στους βουλευτές. «Εισέβαλε παράνομα στην Κριμαία, εισέβαλε παράνομα στο Ντονέτσκ και θα πρέπει να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο και μακροπρόθεσμα να εγκαταλείψει την Ουκρανία», συμπλήρωσε. Αυτή την άποψη μπορεί να μην τη συμμερίζονται άλλοι στη Δύση.

4. Ενεργειακές κυρώσεις στη Ρωσία

Οι δυτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να διαφωνήσουν με τις κυρώσεις. Προς το παρόν, έχουν συμφωνήσει να… διαφωνούν σχετικά με το πόσο σκληρά θα τιμωρήσουν τη Ρωσία, ιδίως αν θα πρέπει να επιβληθούν περισσότερες κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου της.

Οι χώρες που εξαρτώνται από τη ρωσική ενέργεια λένε ότι οι οικονομίες τους δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς αυτήν. Αλλά αν οι συγκρούσεις συνεχιστούν για κάποιο χρονικό διάστημα, μπορεί να υπάρξουν αντίρροπες πιέσεις. Ορισμένες χώρες ίσως θελήσουν να αυξήσουν τις κυρώσεις κατά της Μόσχας για να προσπαθήσουν να τερματίσουν το αδιέξοδο. Άλλες ίσως θελήσουν να μειώσουν τις ενεργειακές κυρώσεις, καθώς οι πληθυσμοί τους γίνονται λιγότερο ανεκτικοί στο οικονομικό κόστος.

5. Το μέλλον της Ουκρανίας

Είναι εξίσου πιθανό η Δύση να διαφωνήσει σχετικά με το μακροπρόθεσμο μέλλον της Ουκρανίας, τονίζει ο αναλυτής του BBC. Τι θα συμβεί αν υπάρξουν διαιρέσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας; Τι γίνεται αν προκύψουν φατρίες, όπως εθνικιστές που θέλουν να συνεχίσουν να πολεμούν και συμβιβαστές που θέλουν να συμφωνήσουν σε μια συμφωνία; Θα πρέπει η Δύση να πάρει θέση; Πόσο μεγάλες μπορεί να είναι οι διαιρέσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας; Ορισμένοι αναλυτές έχουν κάνει εικασίες ακόμη και για την πιθανότητα εμφυλίου πολέμου, κάνοντας συγκρίσεις με τις διαιρέσεις εντός της Ιρλανδίας το 1922.

Ή τι θα γινόταν αν η Ουκρανία άρχιζε να κάνει πολιτικές επιλογές στις οποίες η Δύση θα μπορούσε να αντιταχθεί; Η Φιόνα Χιλ, ειδική σε θέματα Ρωσίας και πρώην αξιωματούχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, έχει προτείνει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε ακόμη και να επιδιώξει να αποκτήσει ένα πυρηνικό όπλο για να εξασφαλίσει τη μελλοντική της ασφάλεια. «Όσο περισσότερο ο Πούτιν συνεχίζει να βγάζει πυρηνικά όπλα εκεί έξω… τόσο μεγαλύτερη πίεση ασκείται σε χώρες όπως η Ουκρανία για να σκεφτούν ότι ο μόνος πραγματικός τρόπος άμυνας είναι να σπεύσουν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα», δήλωσε σε σεμινάριο του think tank Changing Europe.

Θα ήταν, υπό αυτές τις συνθήκες, η Δύση πρόθυμη να δώσει στην Ουκρανία συμβατικά όπλα; Ή ακόμη και να εξετάσει το ενδεχόμενο ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Το θέμα είναι ότι οι πολιτικές θέσεις σε συγκρούσεις σπάνια είναι στατικές και ίσως είναι λάθος να υποθέσουμε ότι η Δυτική ενότητα θα διατηρηθεί αυτόματα στις μελλοντικές προκλήσεις, καταλήγει ο αναλυτής του BBC.