Ένας πρώτος απολογισμός των κυρώσεων στη Ρωσία

Οι συνεχιζόμενες κυρώσεις στη Ρωσία επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία της. Απαιτείται όμως μεγαλύτερη συστηματικότητα για να πληγεί πραγματικά η οικονομική και χρηματοοικονομική αχίλλειος πτέρνα του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.  

Από την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, μια σειρά από στοχευμένες κυρώσεις έχουν επιβληθεί δικαίως κατά της οικονομίας του Πούτιν. Επιζήμια για τη ρωσική οικονομία, αυτά τα μέτρα —που είναι άνευ προηγουμένου όσον αφορά την πληρότητα, τον συντονισμό και την ταχύτητά τους— έχουν επηρεάσει την πρόσβαση της Ρωσίας σε χρηματοοικονομικά μέσα και πόρους, καθώς και το εμπόριο και τις επενδύσεις της σε όλο τον κόσμο.

Οι κυρώσεις αυτές έχουν μάλλον τακτικό παρά στρατηγικό χαρακτήρα. Ειδικότερα, οι οικονομικές κυρώσεις κατά κύριο λόγο δεν αποθαρρύνουν ή τιμωρούν, αλλά, αντίθετα, παρακρατούν χρήματα και άλλους πόρους από τη χρήση ενός αντιπάλου. Είναι αποτελεσματικά μόνο εάν είναι μαζικά, επιβάλλονται γρήγορα, είναι αυστηρά συντονισμένα και τηρούνται κατά γράμμα.

Στην πρόσφατη αξιολόγησή του για τις κυρώσεις που επέβαλε ο δυτικός κόσμος στη Ρωσία, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συνόψισε τον αρχικό αντίκτυπό τους  ότι τονίζοντας πως «οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν κατά της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσικής Ομοσπονδίας θα περιορίσουν σοβαρά την πρόσβασή της στα διεθνή αποθέματα για να υποστηρίξει το νόμισμα και το χρηματοπιστωτικό της σύστημα». Το ΔΝΤ τόνισε ακόμη ότι «οι διεθνείς κυρώσεις στο τραπεζικό σύστημα της Ρωσίας και ο αποκλεισμός ορισμένων τραπεζών από την Κοινότητα για την Παγκόσμια Διατραπεζική Οικονομική Επικοινωνία (SWIFT)  έχουν μειώσει αισθητά τη δυνατότητα της Ρωσίας να λαμβάνει πληρωμές για εξαγωγές, να πληρώνει για εισαγωγές και να συμμετέχει σε διασυνοριακές χρηματοοικονομικές συναλλαγές». 

Πράγματι, οι κυρώσεις ιστορικής κλίμακας που έχουν επιβληθεί κατά του πολέμου του Πούτιν στην Ουκρανία έχουν πλήξει καίρια τη ρωσική οικονομία, οδηγώντας σε κλείσιμο εργοστασίων, απώλειες θέσεων εργασίας, διπλασιασμό των επιτοκίων και πτώση του ρουβλίου, ενώ, παράλληλα, η οικονομία της Ρωσίας επιδεινώθηκε περαιτέρω από την αύξηση του πληθωρισμού. Αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί η πλήρης επίδραση αυτών των κυρώσεων, έχει ήδη ασκηθεί έντονη πτωτική πίεση στις ρωσικές χρηματοπιστωτικές αγορές και στην οικονομία.  

Επισημαίνεται σε πρόσφατη έκθεση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου ότι «οι πρόσφατοι γύροι κυρώσεων των ΗΠΑ και σχετικές ενέργειες θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο από τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι Ηνωμένες Πολιτείες στη Ρωσία μέχρι αυτό το σημείο». Ενώ αρχικά οι κυρώσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων επικεντρώνονταν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, το πεδίο εφαρμογής επεκτάθηκε γρήγορα σε άλλες, μη στενά χρηματοοικονομικές διαστάσεις με αυξανόμενο ρυθμό.

Σε μια σπάνια παραδοχή της νέας αυτής πραγματικότητας, ο Πούτιν παραδέχθηκε ότι «η οικονομία [της Ρωσίας] θα χρειαστεί βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές σε αυτές τις νέες πραγματικότητες και θα οδηγήσουν σε προσωρινή αύξηση του πληθωρισμού και της ανεργίας». 

Η οικονομία του Πούτιν θα υποστεί πολύ πιο ταραχώδεις περιόδους από τους ευσεβείς πόθους του για «προσωρινή άνοδο του πληθωρισμού και της ανεργίας», ιδιαίτερα λόγω του ότι η ρωσική οικονομία έχει σοβαρή έλλειψη οικονομικής ανθεκτικότητας.

Ο αντίκτυπος των ρωσικών κυρώσεων στον υπόλοιπο κόσμο πιθανότατα θα έχει άνισο χαρακτήρα. Οι χώρες που έχουν στενούς οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο διακοπής του εφοδιασμού τους και οι εταιρείες που είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στη ρωσική οικονομία θα επηρεαστούν σε μεγαλύτερο βαθμό.

Θα υπάρξει ένα αυξημένο επίπεδο πληθωριστικής πίεσης παγκοσμίως που θα προκληθεί από τις ρωσικές κυρώσεις γενικά, αλλά το μέγεθος του εξαρτάται από τις συνολικές μακροοικονομικές και δημοσιονομικές συνθήκες των επιμέρους χωρών.

Από μια ευρύτερη γεωστρατηγική προοπτική, τώρα είναι η ώρα για την Ουάσιγκτον αλλά και τους συμμάχους της να επιδείξουν πολύ μεγαλύτερη προσοχή στην οικονομική σχέση Ρωσίας-Κίνας και να λάβουν τα  απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψουν το Πεκίνο από την παροχή βοήθειας στη Ρωσία που πλήττεται από κυρώσεις.   

Από τότε που άρχισαν οι δυτικές κυρώσεις ως απάντηση στην πρώτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, η Μόσχα έχει ζητήσει τη βοήθεια του Πεκίνου για να μειώσει το πλήγμα στη ρωσική οικονομία. Έκτοτε, η οικονομική δέσμευση μεταξύ των δύο αυταρχικών χωρών έχει αυξηθεί στα ύψη. Το 2021, ο όγκος του εμπορίου μεταξύ Ρωσίας και Κίνας ξεπέρασε τα 145 δισεκατομμύρια δολάρια, αυξημένος κατά 36% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Αναμφίβολα, η αποτελεσματικότητα των συνεχιζόμενων κυρώσεων και οι δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλες χώρες απαιτούν μία βαθύτερη και μεγαλύτερη ανάλυση. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι κυρώσεις μέχρι στιγμής έχουν αρχίσει να δαγκώνουν την πολεμική οικονομία του Πούτιν.

Έτσι, η υπόθεση για νέες κυρώσεις και η μεγαλύτερη πίεση μέσα από αυτές παραμένουν πιθανότερες από ποτέ.