Ηνωμένο Βασίλειο: Η αύξηση στα φυτικά έλαια εκτινάσσει τις τιμές των τροφίμων

Το οικονομικό “κραχ”, απόρροια του πολέμου στην Ουκρανία, αρχίζει και γίνεται αισθητό στους καταναλωτές και στα νοικοκυριά σε όλο τον κόσμο. Η ενεργειακή και πετρελαϊκή κρίση απογειώνουν συνεχώς τις τιμές των καυσίμων και των τροφίμων ξεπερνώντας ιστορικά προηγούμενα επίπεδα.

Σε ανάλυσή του ο Guardian αναφέρει χαρακτηριστικά, για την κατάσταση που επικρατεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, ότι “είτε πρόκειται για πατατάκια, είτε για ένα απλό μπαχαρικό, το σοκ από τον πόλεμο στην Ουκρανία φθάνει μέχρι την κουζίνα αφού οι τιμές του μαγειρικού λαδιού έφτασαν σε υψηλά ρεκόρ”! Και σημειώνει:

Το κόστος είχε ήδη εκτοξευθεί και πριν από την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά τώρα το φυτικό λάδι κοστίζει 1,30 λίρες το λίτρο στο σούπερ μάρκετ, αυξημένο κατά  22%, σε σχέση με ένα χρόνο πριν. Το ηλιέλαιο – του οποίου η Ουκρανία και η Ρωσία είναι κύριοι παραγωγοί – αυξήθηκε επίσης απότομα σε 1,34 λίρες το λίτρο, σύμφωνα με στοιχεία της NielsenIQ Scantrack.

Τρία στα τέσσερα νοικοκυριά αγοράζουν μαγειρικό λάδι και στο Ηνωμένο Βασίλειο ξοδεύουν σχεδόν 400 εκατομμύρια λίρες ετησίως.  Πέρα από το ότι είναι βασικό στοιχείο του ντουλαπιού, το μαγειρικό λάδι χρησιμοποιείται σε όλη τη βιομηχανία τροφίμων – από μπισκότα μέχρι έτοιμα γεύματα έως κρέμα μακράς διαρκείας – έτσι οι αυξήσεις του κόστους και οι ελλείψεις έχουν αρνητικές επιπτώσεις.

Αυτή την εβδομάδα, ο μεγαλύτερος εμφιαλωτής ηλιελαίου του Ηνωμένου Βασιλείου προειδοποίησε ότι τα αποθέματά τους εξαντλούνται με λίγες μόνο εβδομάδες να απομένουν, και εμφανίστηκε ότι οι κατασκευαστές προϊόντων που βασίζονται σε αυτό, όπως πατατάκια και πατατάκια φούρνου, αναγκάστηκαν να αλλάξουν τις συνταγές τους και χρησιμοποιούν άλλους τύπους λαδιών.

Οι νοικοκυρές μπορεί να αντιμετωπίσουν τις υψηλότερες τιμές αλλάζοντας τη μέθοδο μαγειρέματος ή ανταλλάσσοντας σε φθηνότερα λάδια. Ωστόσο, για τα εστιατόρια και τις εταιρείες τροφίμων που χρησιμοποιούν τεράστιες ποσότητες μαγειρικού λαδιού, οι ελλείψεις και οι αυξήσεις των τιμών ενισχύουν την πίεση που προκαλείται από άλλα αυξανόμενα κόστη.

Ο Yawar Khan, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης του Akash Tandoori στο Wallington στο νότιο Λονδίνο, λέει ότι τον περασμένο μήνα ένα δοχείο φυτικού ελαίου 20 λίτρων κόστιζε περίπου 22 λίρες στο cash-and-carry, αλλά σήμερα η τιμή είναι πιο κοντά στις 40 λίρες!

Πόλεμος

Η Ουκρανία και η Ρωσία αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% της παγκόσμιας παραγωγής ηλιελαίου και η σύγκρουση έχει πλήξει σκληρά τις προμήθειες. Στα καταστήματα του Ηνωμένου Βασιλείου το ηλιέλαιο είναι περίπου το ένα πέμπτο της αγοράς σε αξία και 44% κατ’ όγκο, σύμφωνα με τη NielsenIQ. Είναι ένα από τα «μεγάλα τέσσερα» φυτικά έλαια, που κατατάσσεται πίσω από τον φοίνικα, τη σόγια και την ελαιοκράμβη με αυτή τη σειρά (το λάδι που πωλείται ως «φυτικό λάδι» είναι ένα μείγμα από διάφορους σπόρους).

Όταν διακόπτεται η προμήθεια ενός από τους τέσσερις μεγάλους, ενεργοποιείται ένα σκραμπλ για να αγοράσει ένα υποκατάστατο. Η τιμή του ηλιελαίου εκτινάχθηκε 60% μετά την εισβολή στην Ουκρανία, από 1.130 λίρες ανά τόνο τον Φεβρουάριο σε πάνω από 1.800 λίρες τον Μάρτιο, σύμφωνα με αναλυτές της Mintec. Αυτό είχε αρνητικό αντίκτυπο στις τιμές για το φοινικέλαιο, το κραμβέλαιο και το σογιέλαιο.

«Εάν υπάρξει κατάπαυση του πυρός, θα είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε ποια αποθέματα έχουν απομείνει στη χώρα και πότε θα γίνουν διαθέσιμα», λέει ο Lewis. «Η αβεβαιότητα είναι αυτή που προκάλεσε την αγορά πανικού».

Πανδημία

Τα κυλιόμενα lockdown της πανδημίας διέλυσαν μια ευαίσθητα ισορροπημένη παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού. Από τους αγρότες μέχρι τα εργοστάσια, τους μεταφορείς εμπορευμάτων και τους λιανοπωλητές, η κρίση προκάλεσε τεράστιες αναταραχές και πυροδότησε επίπεδα ζήτησης. Ένα μεγάλο θύμα ήταν η συγκομιδή φοινικέλαιου στη Μαλαισία , τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο. Οι αποδόσεις υποχώρησαν σε χαμηλό σχεδόν 40 ετών αφού έκλεισε τις πόρτες του στους μετανάστες εργάτες που συνήθως το φέρνουν.

Στην αρχή της πανδημίας, το φοινικέλαιο άλλαζε χέρια για περίπου 500 λίρες ανά τόνο, σύμφωνα με τη Mintec. Ένα χρόνο μετά η αύξηση έφθασε στα 50%. Σήμερα οδεύει προς τις 1.300 λίρες ανά τόνο, αυξάνοντας το κόστος παραγωγής σε διάφορες χρήσεις του, από κέικ και μπισκότα μέχρι καλλυντικά, σαμπουάν και σκόνη πλυσίματος.

Ο Vito Martielli, ανώτερος αναλυτής για σιτηρά και ελαιούχους σπόρους στη Rabobank, λέει ότι η αναλογία «αποθέματα προς χρήση» – ένας δείκτης της υγείας της παγκόσμιας αγοράς φυτικών ελαίων – μειώνεται εδώ και οκτώ χρόνια, από περίπου 16% το 2015. ισοδύναμο με 58 ημέρες παροχής, σε περίπου 12%, ή 44 ημέρες.

Κλιματική κρίση

Στο παρελθόν, η παγκόσμια αγορά θα έβλεπε μεγάλα σοκ προσφοράς κάθε πέντε έως επτά χρόνια, αλλά τα τελευταία 10 χρόνια αυτά έγιναν πολύ πιο συχνά, με κλιματικές συνθήκες όπως ξηρασία και παγετός και μερικές φορές ασθένειες να επηρεάζουν συχνότερα τις καλλιέργειες, λέει ο Martielli.

Το 2021 οι αγρότες στον Καναδά, τον μεγαλύτερο παραγωγό και εξαγωγέα ελαιοκράμβης, είχαν μια καταστροφική καλλιεργητική περίοδο αφού οι θερμοκρασίες εκτινάχθηκαν σχεδόν στους 50 βαθμούς Κελσίου . Η τιμή του λαδιού σόγιας ανεβαίνει αυτή τη στιγμή λόγω των μικρότερων συγκομιδών που αναμένονται από τους καλλιεργητές στη Βραζιλία, την Αργεντινή και την Παραγουάη – που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 50% της παγκόσμιας προσφοράς – μετά από έντονη ξηρασία.

Η ξηρασία του περασμένου έτους στην Ουκρανία και τη Ρωσία οδήγησε τις τιμές του ηλιελαίου σε υψηλό 12 ετών, σχεδόν 1.200 λίρες ανά τόνο – αν και αυτό το ρεκόρ έχει εξαλειφθεί από το οικονομικό σοκ του πολέμου.

«Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε δει πολλά προβλήματα στις καλλιέργειες σε όλο τον κόσμο», προσθέτει ο Lewis. «Οι υψηλές θερμοκρασίες στον Καναδά είχαν τεράστιο αντίκτυπο στην παραγωγή ελαιοκράμβης, κάτι που είχε αντίκτυπο στις τιμές της ΕΕ, επειδή αυτοί οι κυματισμοί ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο».

Βιοκαύσιμα

Τα βιοκαύσιμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 15% της παγκόσμιας ζήτησης για φυτικό έλαιο, σύμφωνα με τη Rabobank. Αυτή η χρήση, καθώς οι χώρες επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα, είχε προηγουμένως κατηγορηθεί για την άνοδο των τιμών των τροφίμων .

Ο Άριελ Μπρούνερ, επικεφαλής της πολιτικής της ΕΕ στο BirdLife International, μια περιβαλλοντική ΜΚΟ, είπε πρόσφατα στο New Scientist : «Καίμε κυριολεκτικά πολλά τρόφιμα». Οι κυβερνήσεις είχαν τη δύναμη να το αλλάξουν αυτό επειδή η αγορά βιοκαυσίμων καθοδηγούνταν αποκλειστικά από επιδοτήσεις, πρόσθεσε.

Η απώλεια του ηλιελαίου της Ουκρανίας και της Ρωσίας θα μπορούσε να μετριαστεί με την εκτροπή των καλλιεργειών από τις δεξαμενές καυσίμων. Αυτό θα βοηθούσε στη μείωση των τιμών των τροφίμων, μια κίνηση που θα ωφελούσε περισσότερο τα άτομα με τα χαμηλότερα εισοδήματα.

Ο Lewis λέει ότι το 50%-60% της ελαιοκράμβης που καλλιεργείται στην Ευρώπη και το 60% του φοινικέλαιου που εισάγεται από την περιοχή, πηγαίνει στο βιοντίζελ. «Τα τελευταία 20 χρόνια η αύξηση της ζήτησης για βιοντίζελ έχει τονώσει την παραγωγή, αλλά πάντα θα υπάρχει ένα σημείο κρίσης όπου ξεκινάτε τη συζήτηση για τα καύσιμα έναντι των τροφίμων», λέει.

Οι τιμές στα εστιατόρια

“Δεν έχουμε ανεβάσει ακόμη τις τιμές μας, αλλά το σκεφτόμαστε», λέει ο Khan, ο οποίος λέει ότι θα απαιτηθούν αυξήσεις από 10% έως 15% αυτόν τον μήνα για να καλύψουν τα υψηλότερα λειτουργικά έξοδα του εστιατορίου του.

Ο Khan, ο οποίος είναι επίσης ο πρόεδρος της Ασιατικής Ομοσπονδίας Catering, λέει ότι το εστιατόριο του χρησιμοποιεί 40 λίτρα λάδι την εβδομάδα, αλλά σε μεγαλύτερους χώρους θα μπορούσαν να φτάσουν τα 100 λίτρα. Η μεγαλύτερη ανησυχία των μελών του ομίλου, λέει, είναι ότι διστάζουν να αυξήσουν τις τιμές για να καλύψουν την αύξηση των γενικών εξόδων, φοβούμενοι την «τιμολόγηση» των επίδοξων φαγητών. «Αν ο λογαριασμός για φαγητό έξω αυξηθεί κατά 10 ή 20 λίρες πόσες φορές θα επισκεφτείτε το τοπικό εστιατόριο ή θα παραγγείλετε φαγητό σε πακέτο;»

Τα οικονομικά του εστιατορίου του επηρεάζονται επίσης από το αυξανόμενο κόστος του κοτόπουλου, των μπαχαρικών και των αυξανόμενων μισθών, που ανέβηκαν κατά 15%-20% τη φετινή χρονιά.