Ρώσοι ολιγάρχες: Πού κρύβουν το «μαύρο» χρήμα

Από τα καίρια πλήγματα που κατάφερε η Δύση στη Ρωσία, ήταν η επιβολή κυρώσεων όχι μόνο στον Ρώσο πρόεδρο, αλλά και στους Ρώσους ολιγάρχες, οι οποίοι επί δεκαετίες, μετέφεραν δισεκατομμύρια δολάρια παράνομα χρήματα στο εξωτερικό – για να το κάνουν εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί.

Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, χώρες σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν κυρώσεις και νέους νόμους για να προσπαθήσουν να εντοπίσουν το “μαύρο χρήμα”.

Πόσο είναι το ρωσικό «μαύρο» χρήμα παγκοσμίως

Η αμερικανική δεξαμενή σκέψης Atlantic Council αναφέρει ότι οι Ρώσοι έχουν περίπου 1tn (£ 750 δισ.) από αυτό που αποκαλεί “μαύρο χρήμα” κρυμμένο στο εξωτερικό.

Η έκθεσή της για το 2020 εκτίμησε ότι το ένα τέταρτο αυτού του ποσού ελέγχεται από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τους στενούς συνεργάτες του – πλούσιους Ρώσους γνωστούς ως «ολιγάρχες».

“Τα χρήματα αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν και το Κρεμλίνο να χρηματοδοτεί κατασκοπεία, τρομοκρατία, βιομηχανική κατασκοπεία, δωροδοκία, πολιτική χειραγώγηση, παραπληροφόρηση και πολλούς άλλους φαύλους σκοπούς”, ανέφερε η έκθεση.

Πώς απέκτησαν το «μαύρο» χρήμα

Μια άλλη δεξαμενή σκέψης των ΗΠΑ, το National Endowment for Democracy, αναφέρει ότι ο Πούτιν ενθάρρυνε στενούς συνεργάτες “να κλέψουν από τον κρατικό προϋπολογισμό, να αποσπάσουν χρήματα από ιδιωτικές επιχειρήσεις, ακόμα και να ενορχηστρώσει την ολοκληρωτική κατάσχεση κερδοφόρων επιχειρήσεων”.

Λέει ότι με αυτόν τον τρόπο, έχουν δημιουργήσει προσωπικές περιουσίες, πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων.

Οι ηγέτες της ρωσικής αντιπολίτευσης Μπόρις Νεμτσόφ και Βλαντιμίρ Μίλοφ ισχυρίστηκαν ότι μεταξύ 2004 και 2007, 60 δις δολάρια μεταφέρθηκαν από τα κεφάλαια του πετρελαϊκού κολοσσού Gazprom στους φίλους του Πούτιν.

Τα Pandora Papers, που δημοσιεύθηκαν από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων, σημειώνουν ότι οι άνθρωποι κοντά στον Πούτιν έχουν γίνει πολύ πλούσιοι – και θα μπορούσαν να τον βοηθήσουν να μετακινήσει τον πλούτο του.

Πού είναι τα λεφτά

Ιστορικά, μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων έχει διατεθεί στην Κύπρο – δελεαστικό από ευνοϊκούς φόρους. Για κάποιους, το νησί έγινε γνωστό ως “Μόσχα στη Μεντ”.

Σύμφωνα με το Ατλαντικό Συμβούλιο, 36 δισεκατομμύρια δολάρια (27 δισεκατομμύρια λίρες) ρωσικών χρημάτων πήγαν εκεί μόνο το 2013. Μεγάλο μέρος του έφτασε μέσω εταιρειών κελύφους, οι οποίες χρησιμοποιούνται για να συγκαλύψουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες.

Το 2013, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έπεισε την Κύπρο να κλείσει δεκάδες χιλιάδες τραπεζικούς λογαριασμούς που κατείχαν εικονικές εταιρείες.

Τα Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη, όπως οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι και οι Νήσοι Κέιμαν, είναι επίσης αγαπημένοι προορισμοί.

Μια έκθεση της Global Witness ανέφερε ότι το 2018, οι Ρώσοι ολιγάρχες είχαν περίπου 45,5 δισεκατομμύρια δολάρια (34 δισεκατομμύρια λίρες) σε αυτούς τους φορολογικούς παραδείσους.

Μερικά από αυτά τα χρήματα βρίσκουν το δρόμο για χρηματοπιστωτικές πρωτεύουσες όπως η Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, όπου μπορούν να επενδυθούν και να αποκομίσουν αποδόσεις.

Η οργάνωση κατά της διαφθοράς Transparency International ισχυρίζεται ότι τουλάχιστον 2 δισεκατομμύρια δολάρια (1,5 δισεκατομμύρια λίρες) περιουσίας του Ηνωμένου Βασιλείου ανήκουν σε Ρώσους που κατηγορούνται για οικονομικό έγκλημα ή συνδέονται με το Κρεμλίνο.

Το εύρος της ρωσικής νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αποκαλύφθηκε περαιτέρω σε μια έκθεση του 2014 από το Πρόγραμμα Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς στο “Ρωσικό Πλυντήριο”. Ανέφερε ότι μεταξύ του 2011 και του 2014, 19 ρωσικές τράπεζες ξέπλυναν 20,8 δισεκατομμύρια δολάρια (15,6 δισεκατομμύρια λίρες) σε 5.140 εταιρείες σε 96 χώρες.

Πώς είναι κρυμμένα τα χρήματα

Ο συνήθης τρόπος με τον οποίο οι Ρώσοι ολιγάρχες κρύβουν τα “μαύρα χρήματά” τους στο εξωτερικό είναι μέσω εικονικών εταιρειών.

“Αυτοί οι ολιγάρχες προσλαμβάνουν τους καλύτερους δικηγόρους, ελεγκτές, τραπεζίτες και εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων στον κόσμο για να αναπτύξουν νομικά μέσα για να αποκρύψουν και να ξεπλύνουν τα κεφάλαιά τους”, αναφέρει το Ατλαντικό Συμβούλιο.

“Ένας σοβαρός ολιγάρχης έχει στρώματα ανώνυμων εταιρειών κελύφους σε μια σειρά υπεράκτιων δικαιοδοσιών, και τα κεφάλαιά του κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα μεταξύ τους”.

Το 2016, η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων δημοσίευσε τα Έγγραφα του Παναμά, τα οποία έδειξαν ότι μόνο μία εταιρεία είχε δημιουργήσει 2.071 εικονικές εταιρείες για πλούσιους Ρώσους.

Τι μέτρα λαμβάνονται για να «ξεθάψουν» τα χρήματα των ολιγαρχών

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι χώρες ανακοίνωσαν σειρά μέτρων για τον εντοπισμό ρωσικών χρημάτων.

Οι ΗΠΑ ιδρύουν μια νέα ομάδα κρούσης “KleptoCapture” για να πατάξει τα οικονομικά των ολιγαρχών της Ρωσίας.

Θα διοικείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και προορίζεται να κατασχέσει περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν μέσω παράνομης συμπεριφοράς.

Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει λάβει μέτρα για να αυξήσει τη χρήση των Ανεξήγητες Εντολές Πλούτου (UWOs), οι οποίες υποχρεώνουν τους ανθρώπους να αποδείξουν από πού πήραν τα μετρητά για να αγοράσουν περιουσιακά στοιχεία στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι εντολές δέσμευσης λογαριασμών (AFOs) επιτρέπουν στα δικαστήρια να δεσμεύουν κεφάλαια σε τράπεζα ή οικοδομική εταιρεία εάν υποπτεύονται ότι τα χρήματα συνδέονται με εγκληματική δραστηριότητα.

Και η κυβέρνηση ενέκρινε το Νόμο περί Οικονομικού Εγκλήματος, με μητρώο πραγματικών δικαιούχων για ακίνητα που ανήκουν σε υπερπόντιες οντότητες.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επίσης καταργήσει το “καθεστώς χρυσής βίζας”, το οποίο έδωσε δικαιώματα διαμονής σε πλούσιους αλλοδαπούς εάν επένδυαν μεγάλα χρηματικά ποσά στη χώρα.

Η Μάλτα, αγαπημένο καταφύγιο για ρωσικά χρήματα, έχει επίσης ακυρώσει το πρόγραμμα “χρυσού διαβατηρίου”, το οποίο επέτρεπε στους ολιγάρχες να αγοράσουν υπηκοότητα.

Η Κύπρος και  η Βουλγαρία διέλυσαν τα προγράμματα χρυσών διαβατηρίων τους το 2020.

Με πληροφορίες από BBC