Γερμανία: Ο επώδυνος δρόμος της απεξάρτησης και το χειρότερο σενάριο για την Ευρώπη

Η εξάρτηση της Γερμανίας από τη Ρωσία στο τομέα της ενέργειας καταγράφεται εδώ και δεκαετίες. Το σχέδιο που ετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Ένωση με σκοπό ν  αποκτήσει την αυτονομία της στο θέμα της ενέργειας, βάζει σε κίνδυνο την πιο ισχυρή οικονομία της ηπείρου μας.

Λίγες ημέρες πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ προειδοποίησε ότι εάν επιβληθούν σκληρές δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία σε περίπτωση πολέμου, η χώρα μπορεί να ανταποδώσει διακόπτοντας το φυσικό αέριο που προμηθεύει στην Ευρώπη.

Τώρα, μετά από δύο εβδομάδες βίαιης εκστρατείας της Ρωσίας, η ευρωπαϊκή πλευρά θέλει να κλείσει πρώτη τη βρύση καθώς επιδιώκει να ασκήσει τη μέγιστη πίεση στη Μόσχα.

Στη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στις Βερσαλλίες συζητήθηκε το πλάνο για σημαντική μείωση της χρήσης ρωσικού φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα από την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ήδη σηματοδοτήσει ότι μέρος του σχεδίου είναι η μείωση της χρήσης του ρωσικού φυσικού αερίου κατά τα δύο τρίτα έως το τέλος του 2022, με μακροπρόθεσμο στόχο να τερματιστούν οι εισαγωγές ρωσικής ενέργειας έως το 2030.

Τα επώδυνα σενάρια

Ένα πλήρες, άμεσο μποϊκοτάζ έχει επίσης πέσει στο τραπέζι, αλλά η γερμανική αντίθεση – μαζί με αυτές της Ουγγαρίας και της Αυστρίας «πάγωσαν» επ΄ αόριστο ένα τέτοιο μέτρο.

Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς δικαιολόγησε την εξαίρεση των ρωσικών ενεργειακών προμηθειών από κυρώσεις, λέγοντας ότι  «στην παρούσα φάση, ο εφοδιασμός της Ευρώπης σε ενέργεια δεν μπορεί να εξασφαλιστεί με κανέναν άλλο τρόπο».

Η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ πήγε ένα βήμα παραπέρα για να καταδείξει το πόσο επώδυνη μπορεί να είναι για τη χώρα της – πόσο μάλλον για τις υπόλοιπες της Ενωσης – η άμεση «απεμπλοκή» των Γερμανών: «Θα οδηγηθούμε σε μια κατάσταση όπου  νοσηλευτές και δάσκαλοι δεν θα μπορούν να έρχονται στη δουλειά, όπου δεν θα έχουμε ρεύμα για αρκετές ημέρες». Γίνεται αντιληπτό ότι κάτι τέτοιο θα βύθιζε στο χάος τις χώρες της ΕΕ.

Διαχειρίσιμος ο άμεσος τερματισμός

Από την άλλη, αρκετοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η Γερμανία θα μπορούσε να χειριστεί ένα εμπάργκο σε ρωσικά ενεργειακά προϊόντα, και τουλάχιστον, ότι οι προτάσεις της Επιτροπής για μείωση κατά τα δύο τρίτα του φυσικού αερίου μέχρι το τέλος του έτους είναι εφικτές.

«Πιστεύω ότι είναι ένα ρεαλιστικό σχέδιο γιατί βασίζεται σε ένα χαρτοφυλάκιο επιλογών», δήλωσε στη «DW» ο Σιμόν Ταλιαπιέτρα, συνεργάτης στο οικονομικό «Bruegel think tank»

“Υπάρχουν επιλογές, όπως η διαφοροποίηση της προσφοράς φυσικού αερίου. Υπάρχουν φυσικά και οι επιλογές από την πλευρά της ζήτησης και η εξοικονόμηση ενέργειας παίζει σημαντικό ρόλο εκεί. Και φυσικά υπάρχουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», πρόσθεσε.

Μελέτη της γερμανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, «Leopoldina», πρότεινε μια σειρά μέτρων για να βοηθήσει τη Γερμανία να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο μεσοπρόθεσμα και επισήμανε πως ο άμεσος τερματισμός του εφοδιασμού θα ήταν «διαχειρίσιμος».

Όμως, εκπρόσωποι της βιομηχανίας λένε ότι μια στιγμιαία, πλήρης απαγόρευση του ρωσικού ενεργειακού εφοδιασμού θα ήταν πολύ επιζήμια στο εσωτερικό της χώρας και σαφώς αδικαιολόγητη.

«Ένα εμπάργκο στον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία θα είχε τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία μας και στους καταναλωτές», είπε στη «DW»η Κέρστιν Αντρέ, διευθύνουσα σύμβουλος του BDEW, της γερμανικής Ένωσης επιχειρήσεων στον ενεργειακό τομέα.

“Κάθε μέτρο πρέπει να σταθμιστεί για να διασφαλιστεί ότι δεν θα οδηγήσει σε απαράδεκτες ανατροπές. Σήμερα μπορούμε να αντικαταστήσουμε μόνο εν μέρει την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου”.

Η επιλογή του LNG

Η αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου, σε αντίθεση με το πετρέλαιο ή τον άνθρακα, είναι σαφώς η μεγαλύτερη πρόκληση για τη Γερμανία.

Περίπου το 30% του πετρελαίου της Γερμανίας προέρχεται από τη Ρωσία. Εναλλακτικές πηγές πετρελαίου μπορούν να βρεθούν πιο γρήγορα και εύκολα από το φυσικό αέριο, από το οποίο περίπου το 50% της προμήθειας της Γερμανίας προήλθε από τη Ρωσία το 2021.

Η αύξηση της προμήθειας υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) αναφέρεται συνήθως ως η κύρια εναλλακτική λύση και η Γερμανία, μαζί με την ΕΕ συνολικά, αύξησε δραστικά τις εισαγωγές LNG από τις ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες. Η Γερμανία επιταχύνει επίσης τα σχέδια για την ανάπτυξη των δικών της τερματικών σταθμών LNG.

Πάντως, μελέτη της Ενωσης Γερμανικών Επιμελητηρίων Βιομηχανίας και Εμπορίου (DIHK) αναφέρει ότι η Γερμανία θα χρειαζόταν παραδόσεις από κάθε δεξαμενόπλοιο LNG στον κόσμο για να αντισταθμίσει την πλήρη απώλεια ρωσικού φυσικού αερίου ελλείψει άλλων εναλλακτικών λύσεων.

Η Γερμανία θέλει να έχει έτοιμο τον πρώτο της τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μέσα σε δύο χρόνια και έχει μπει στον εμπορικό κόμβο της αγοράς φυσικού αερίου να αγοράσει LNG αξίας 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ (1,6 δισεκατομμύρια δολάρια).

Το Βερολίνο θέλει επίσης να παρατείνει τη διάρκεια ζωής των μονάδων που κινούνται με άνθρακα, ώστε να μπορούν να επανεργοποιηθούν για να καλύψουν οποιοδήποτε κενό τροφοδοσίας, μέτρο που θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξοικονόμηση αερίου για τη θέρμανση των σπιτιών.

Ο άνθρακας αντιπροσώπευε το 27% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πέρυσι, ενώ το 15% προήλθε από φυσικό αέριο.

Σημειώνουμε ότι τα υπουργεία Οικονομίας και Περιβάλλοντος της Γερμανίας απέρριψαν την ιδέα της επέκτασης των εργασιών των τελευταίων πυρηνικών σταθμών της χώρας, κάτι που σύμφωνα με αναλυτές θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στη μείωση της εξάρτησης από το φυσικό αέριο

Σταθερές δεσμεύσεις από άλλους προμηθευτές

Πέρα από τη βοή για ένα στιγμιαίο εμπάργκο, οι ειδικοί λένε ότι η ΕΕ βρίσκεται ήδη σταθερά στον δρόμο για τον τερματισμό της εξάρτησής της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Ο Ταλιαπιέτρα επισημαίνει ότι τους δύο πρώτους μήνες του 2022, οι εισαγωγές φυσικού αερίου της ΕΕ από τη Ρωσία έχουν ήδη μειωθεί δραματικά σε σύγκριση με το 2021, κυρίως λόγω της καθυστέρησης των παραδόσεων από τη Ρωσία με την Gazprom. Το ρωσικό αέριο αντιπροσώπευε το 28% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, σε σύγκριση με το 47% του αντίστοιχου διμήνου το 2021.

Ξεκαθάρισε επίσης ότι μια συντονισμένη προσπάθεια από τις κυβερνήσεις της ΕΕ, καθώς και από τις τοπικές αρχές σε ολόκληρο το μπλοκ, μπορεί να μετριάσει τον αντίκτυπο της διακοπής του ρωσικού εφοδιασμού.

Σε κάθε περίπτωση «ο πιο σημαντικός παράγοντας βραχυπρόθεσμα θα είναι οι σταθερές δεσμεύσεις από τις ΗΠΑ και άλλους μεγάλους προμηθευτές όπως το Κατάρ, να συνεχίσουν να παρέχουν μεγάλες ποσότητες LNG σε ανταγωνιστικές τιμές», σημείωσε.

«Ενδεχομένως να χρειαστούν δραματικές προσπάθειες της ΕΕ να ζητήσει από την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα να ανακατευθύνουν τις προμήθειες LNG στην Ευρώπη για την περίοδο αναπλήρωσης»

Σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τον επόμενο χειμώνα

Αν η Γερμανία δεσμευτεί πλήρως να μειώσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία κατά δύο τρίτα πριν από το 2023, η μεγάλη πρόκληση πιθανότατα θα γίνει αισθητή τον επόμενο χειμώνα. Υπάρχουν ήδη επαρκή αποθέματα για το υπόλοιπο του φετινού χειμώνα, αλλά αυτά τα αποθέματα πρέπει να αναπληρωθούν το καλοκαίρι.

Στο ενδεχόμενο που οι προμήθειες σταματήσουν τώρα και οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης δεν θα μπορούσαν να γεμίσουν μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, η Γερμανία μπορεί να χρειαστεί να μεριμνήσει για θέρμανση και πιθανώς και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Σύμφωνα με ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης τριών σταδίων, το οποίο αντικατοπτρίζεται σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι γερμανικές κρατικές υπηρεσίες θα δώσουν προτεραιότητα στα νοικοκυριά και σε κρίσιμα ιδρύματα όπως τα νοσοκομεία.

Ορισμένοι κατασκευαστές που χρειάζονται αέριο για την παραγωγή ίσως αναγκαστούν να κλείσουν.

Η ευρύτερη οικονομία θα υποφέρει επίσης καθώς οι τιμές της ενέργειας θα εκτινάσσονταν σε υψηλότερη πίεση για τα νοικοκυριά και τις εταιρείες που έχουν ήδη πιεστεί από την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη και τις αυξανόμενες τιμές άλλων αγαθών και υπηρεσιών.

Η ουσία είναι το «πότε» και όχι το «εάν»

Την τρέχουσα εβδομάδα, η τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη έφτασε στο ιστορικό υψηλό όλων των εποχών, αγγίζοντας για λίγο τα 345 ευρώ (380 $) ανά μεγαβατώρα. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις πιθανότατα θα αντιμετωπίσουν περαιτέρω αυξήσεις τιμών. Αυτό οδήγησε σε εκκλήσεις προς την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις να παράσχουν πρόσθετη χρηματοδότηση για τον περιορισμό της ζημίας από τις αυξήσεις των τιμών.

Ο Ταλιαπιέτρα είπε ακόμα ότι «η συζήτηση για τη ρωσική ενέργεια αφορά το χρονοδιάγραμμα και όχι την ουσία, δηλαδή το πότε και όχι το εάν», καθώς πιστεύει ότι η «ανεξαρτησία από τη ρωσική ενέργεια για χώρες όπως η Γερμανία είναι πλέον αναπόφευκτη».

“Το χρονοδιάγραμμα είναι η κρίσιμη διάσταση εδώ. Εκεί θα περίμενα να πολεμήσουν οι κυβερνήσεις. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την πλήρη ανεξαρτησία είναι στην πραγματικότητα ένας ορίζοντας πιθανώς πέντε ετών».

Για τη Γερμανία, η οποία έχει σε μεγάλο βαθμό αδιάκοπης ροής ρωσικού φυσικού αερίου εδώ και μισό αιώνα , το κλείσιμο των αγωγών αποδεικνύεται μια δυσεπίλυτη εξίσωση.

Πληροφορίες: Uwe Hessler, Reuters