Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος δεν βλέπει κάτι κακό στις αυτοχειροτονίες

Την 27^η Νοεμβρίου, «την ημέρα μνήμης των αγίων νεομαρτύρων της ουκρανικής γης» που εορτάζεται από την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας που εντάχτηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, ο «επίσκοπος» της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας Βίκτορ Μπεντ τέλεσε δέηση στη μνήμη του «αρχιερέα» Βασιλείου Λιπκόφσκι και των «Νεομαρτύρων της ουκρανικής γης».

Ο Βασίλειος Λιπκόφσκι θεωρείται ιδρυτής και πρώτος προκαθήμενος της μη κανονικής αυτοκέφαλης ορθόδοξης εκκλησίας της Ουκρανίας που έλαβε τον τίτλο «Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας». Η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας ιδρύθηκε στην πρώτη της Πανουκρανική Σύνοδο τον Οκτώβριο 1921 κατά παράβαση των κανόνων και της τάξης της Οικουμενικής Ορθοδοξίας.

Αρχικά η εκδήλωση προγραμματιζόταν ως  «Πρώτο εκκλησιαστικό συνέδριο της Ουκρανικής Ένωσης Ορθόδοξων Ενοριών» όμως κατά την προετοιμασία μετονομάστηκε σε «Πανουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Σύνοδο» παρόλο που εκεί δεν παρευρέθηκε κανένας επίσκοπος. Από τα 472 εγγεγραμμένα μέλη οι εκπρόσωποι του κλήρου ήταν μόλις 64, όλοι οι υπόλοιποι ήταν κοσμικοί.

Στη «σύνοδο» ελήφθη απόφαση για την ίδρυση της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας και τις χειροτονίες των πρώτων της ιεραρχών. Εφόσον δεν υπήρχαν επίσκοποι, οι χειροτονίες έγιναν με πρεσβυτεριανή  μέθοδο. Οι κοσμικοί και οι ιερείς επέθεσαν τα χέρια ο ένας στον άλλον, συνεπώς χωρίς καμιά αποστολική διαδοχή ο Λιπκόφσκι «χειροτονήθηκε» «επίσκοπος» και «μητροπολίτης».  

Μετά τη χειροτονία ο νεοφανής επικεφαλής της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας έγραφε για τον εαυτό του ότι είναι «ο υπηρέτης του Κυρίου Ιησού Χριστού, εκλεγμένος από την Πανουκρανική Ορθόδοξη Σύνοδο  και με την επίθεση των χεριών των Ουκρανών ιερέων και όλης της Συνόδου καθηρημένος». Η «χειροτονία» του Λιπκόφσκι λόγω κατάφωρης αντικανονικότητάς της δεν είχε αναγνωριστεί ποτέ από καμιά αυτοκέφαλη εκκλησία του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης – την Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας του 1921 αποκαλούσαν «σαμοσβιατιστές» (αυτοχειροτόνητες), κατά τη μεταστροφή τους στις κανονικές εκκλησίες αναχειροτονούνταν. 

Οι αντιλήψεις και οι διδασκαλίες του Βασίλειου Λιπκόφσκι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως εκκλησιολογική αίρεση. Κήρυττε κάπως προτεσταντικές δοξασίες για την Εκκλησία και την πίστη. Η Σύνοδος της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας υπό την καθοδήγησή του απέρριψε τους κανόνες των επτά Οικουμενικών Συνόδων ως παλαιωμένους και εξέδωσε δικούς της, λεγόμενους «κανόνες του Κιέβου». Σύμφωνα μ’ αυτούς, καθιερώνονταν αυτοχειροτονίες των επισκόπων, επιτρεπόταν ο γάμος στους επισκόπους, η εξουσία περιερχόταν στα εκκλησιαστικά συμβούλια, στους ιερείς επιτρεπόταν να παντρεύονται επανειλημμένα και να χωρίζουν, εισήχθησαν και άλλες μεταρρυθμίσεις διοικητικής και εκκλησιαστικής φύσης. Φυσικά, καμιά από τις κανονικές Εκκλησίες δεν αναγνώρισε το αυτοκέφαλο του Λιπκόφσκι.

Φυσικά, οι σοσιαλιστικές προτεσταντικές μεταρρυθμίσεις του Λιπκόφσκι δεν βρήκαν ανταπόκριση στις ψυχές πολλών ιερέων και ενοριτών. Από τους 472 αντιπροσώπους στη σύνοδο 214 άτομα δεν ψήφισαν και εγκατέλειψαν από τη σύνοδο. Στην Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας εμφανίστηκαν μερικά αντιπολιτευτικά ρεύματα και το 1927 υπό πίεση ενός μέρους του επισκοπάτου της εκκλησίας ο Βασίλειος Λιπκόφσκι απαλλάχτηκε από το «βάρος της μητροπολιτικής υπηρεσίας». Το 1937 συνελήφθη, καταδικάστηκε και εκτελέστηκε από τη NKVD.

Η προσωπικότητα του Λιπκόφσκι και οι διδασκαλίες του εκτιμώνται πολύ στις ουκρανικές αιρετικές εκκλησίες – στην σημερινή Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας και στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας του Πατριαρχείου του Κιέβου βάσει των οποίων ο πατριάρχης Βαρθολομαίος ίδρυσε την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Σημειωτέον ότι το 1997 με την απόφαση της Γ’ Συνόδου της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας ανακηρύχτηκε ιερομάρτυρας. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με το καταστατικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας η ανακήρυξη αγίων πρέπει να εγκρίνεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ η υποψηφιότητα του Λιπκόβσκι δεν είχε υποβληθεί προς έγκριση. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Ιανουάριο 2019 τον προκαθήμενο της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας Επιφάνιο  (Ντουμένκο) και τον τότε πρόεδρο της Ουκρανίας Πιοτρ Ποροσένκο να εγκαινιάσουν το μνημείο του «χειροτονηθέντος» από τους κοσμικούς μητροπολίτη.

Πιθανόν στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας προσδίδουν τόσο μεγάλη προσοχή στο Λιπκόφσκι διότι ένα μέρος του «κλήρου» έχει καταγωγή από τους αυτοχειροτόνητες – από τον αυτοχειροτονημένο και Βικέντιο Τσεκάλιν. Είναι αποδεδειγμένο  με ιστορικές μελέτες και δεν αποκρούστηκε ποτέ από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Και η πρόσφατη δέηση του Μπεντ δεν είναι μια μοναδική περίπτωση αλλά ο κανόνας: ιδού η τυπική ανακοίνωση της ενορίας της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας για τη δέηση στη μνήμη των «μαρτύρων της ουκρανικής γης» ανάμεσα στους οποίους είναι και ο «μητροπολίτης» Βασίλειος Λιπκόφσκι.

Στην πραγματικότητα η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας δεν είχε ποτέ απαρνηθεί την αυτοχειροτονία της ούτε προσπαθεί να δικαιολογήσει την καταγωγή των ιεραρχών της. Το θέμα της κανονικότητας ήταν πάντα δευτερεύον γι’ αυτήν, πολύ πιο σημαντικό ήταν το θέμα εθνικής αυθεντικότητας. Ο «μητροπολίτης» Βασίλειος Λιπκόφσκι είναι ένας από τους ήρωες του ουκρανικού εθνικισμού και το γεγονός ότι δεν είχε χειροτονηθεί ποτέ και ότι ίδρυσε μια αιρετική εκκλησία, δεν έχει καμιά σημασία. Ο εθνοφυλετισμός που καταδικάστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως αίρεση στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας έγινε κανόνας της εκκλησιαστικής ζωής. Έναν τέτοιο κανόνα θέλει να αναγνωρίσει ο προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου Χρυσόστομος.