Ο Πόλεμος των Κόσμων – Η μέρα που η Αμερική νόμιζε πως δέχεται επίθεση από εξωγήινους

Ο Όρσον Γουέλς υπήρξε ένας από τους κορυφαίους του κινηματογράφου. Αμερικανός ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός του κινηματογράφου, έφερε πολλές καινοτομίες στην έβδομη τέχνη που τον κατέταξαν στην κορυφή εκείνης της εποχής. Οι περισσότεροι σίγουρα θα τον ξέρετε για την κορυφαία του στιγμή ως σκηνοθέτης, που δεν είναι άλλη από την ταινία “Πολίτης Κέιν” (Citizen Kane, 1941), που θεωρείται μία από τις σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών.

Ωστόσο, η μέρα που όλη η Αμερική έμαθε το όνομα Όρσον Γουέλς ήταν η 30η Οκτωβρίου 1938. Ήταν η βραδιά που συντάραξε τους συμπολίτες του, μέσω μιας ραδιοφωνικής διασκευής του “Πολέμου των κόσμων” του Χ. Τζ. Γουέλς. Με την ψευδαίσθηση ότι εξωγήινα όντα είχαν όντως εισβάλει στη Γη, ο κόσμος κατέβηκε πανικόβλητος στους δρόμους, αναζητώντας καταφύγιο! Τον μίσησαν, αλλά είχε πετύχει. Μέσα σε μία νύχτα είχε γίνει διάσημος.

Ο ίδιος φοβήθηκε πως η καριέρα του θα τελείωνε κυριολεκτικά εν μία νυκτί, όμως το “Χόλιγουντ” είχε διαφορετική άποψη. Τον κάλεσε κοντά του, τον αγκάλιασε, τον στήριξε και εν τέλει του έφτιαξε μια τεράστια καριέρα, που απογειώθηκε με τον “Πολίτη Κέιν”.

Τι ακριβώς συνέβη εκείνο το βράδυ; Τι έγινε σαν σήμερα πριν από 79 χρόνια και ανάγκασε τους Αμερικανούς να βγουν στους δρόμους και να τρέχουν να σωθούν από τους… εξωγήινους; Πως ένας “αόρατος εχθρός” έφερε την αναστάτωση σε μια ολόκληρη χώρα;

Καταρχάς να πούμε πως “Ο Πόλεμος των Κόσμων” είναι μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Χ. Τζ. Γουέλς , που εκδόθηκε το 1898. Περιγράφει τις εμπειρίες ενός ανώνυμου αφηγητή που διασχίζει τα προάστια του Λονδίνου καθώς η Αγγλία δέχεται επίθεση από Αρειανούς. Είναι μία από τις πρώτες ιστορίες που περιγράφει με λεπτομέρειες μία σύγκρουση ανάμεσα στον άνθρωπο και μία εξωγήινη φυλή.

Το μυθιστόρημα αφηγείται από ένα συγγραφέα φιλοσοφικών άρθρων που καθ’ όλη την αφήγηση αγωνίζεται να επανενωθεί με τη σύζυγό του, ενώ γίνεται μάρτυρας των επιθέσεων των Αρειανών στις νότιες κομητείες της Αγγλίας. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει επίσης την ιστορία του αδελφού του, ο οποίος συνοδεύει δύο γυναίκες προς την ακτή με την ελπίδα να διαφύγει από την Αγγλία.

Το μυθιστόρημα έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως ως σχόλιο πάνω στην εξελικτική θεωρία, τον Βρετανικό Ιμπεριαλισμό και γενικά τους φόβους και τις προκαταλήψεις της βικτωριανής εποχής. Την εποχή που εκδόθηκε ταξινομήθηκε ως επιστημονικό ρομάντζο, όπως και το προηγούμενο μυθιστόρημα του συγγραφέα, «Η Μηχανή του Χρόνου». Από τότε, η επιρροή του ήταν μεγάλη τόσο στη λογοτεχνία όσο και σε άλλα μέσα, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για ταινίες, ραδιοφωνικά δράματα, διάφορες προσαρμογές σε κόμικς, τηλεοπτικές σειρές και συνέχειες ή παράλληλες ιστορίες από άλλους συγγραφείς.

Και πάμε σε εκείνη τη βραδιά της 30ης Οκτωβρίου 1938, παραμονή του Χάλογουϊν, όταν ο Όρσον Γουέλς, στα 23 του χρόνια, είναι ραδιοφωνικός παραγωγός. Είναι η χρυσή εποχή του ραδιοφώνο, αφού το συγκεκριμένο Μέσο αποτελεί τη βασική πηγή πληροφόρησης και ψυχαγωγίας για εκατομμύρια Αμερικανούς. Οι ιθύνοντες του ραδιοφώνου ζητούν από τον Γουέλς να διασκευάσει για το ραδιόφωνο το μυθιστόρημα “Ο Πόλεμος των Κόσμων”. Ο ίδιος δέχεται με χαρά. Τη στιγμή που λέει το “οκ” δεν μπορεί να φανταστεί τι θα ακολουθήσει.

Στις 8:12, όταν τελείωσε το σόου του Μπέργκεν και ακολούθησε ένας άγνωστος και αδιάφορος τραγουδιστής, οι ακροατές γύρισαν τη βελόνα του ραδιοφώνου τους στο CBS, όπου εξελισσόταν η παράσταση του Γουέλς με τη μορφή ενός δελτίου ειδήσεων. Εκείνη την ώρα, ο παρουσιαστής διάβαζε το δελτίο καιρού. Στη συνέχεια συνδέθηκε με το ξενοδοχείο Hotel Park Plaza της Νέας Υόρκης, όπου έπαιζε η ορχήστρα του Ραμόν Ρακέλο.

Ηθοποιοί που έπαιζαν τους παρουσιαστές

Ξαφνικά, ένας άλλος παρουσιαστής διέκοψε τη ροή του προγράμματος, για να ανακοινώσει, με τη δέουσα σοβαρότητα, ότι ακούστηκαν εκρήξεις στον πλανήτη Άρη. Το πρόγραμμα συνεχίστηκε με την ορχήστρα του Ρακέλο να διασκεδάζει το κοινό με χορευτική μουσική, ώσπου ο παρουσιαστής με νέα διακοπή του ανακοίνωσε ότι ένας μεγάλος μετεωρίτης κατέπεσε σ’ ένα αγρόκτημα του Νιου Τζέρσεϊ. Αμέσως μετά συνδέθηκε μ’ έναν ρεπόρτερ, ο οποίος έντρομος ανέφερε ότι είδε έναν Αρειανό να βγαίνει από ένα μεταλλικό κύλινδρο.

Στη συνέχεια, οι εξωγήινοι όλο και πλήθαιναν και με εξελιγμένα όπλα κατόρθωσαν να εξολοθρεύσουν 7.000 εθνοφρουρούς, ενώ εισέβαλαν στο Σικάγο και το Σεν Λούις. Η ραδιοφωνική παράσταση του Ουέλς ήταν αρκούντως ρεαλιστική, με πρωτοποριακά για την εποχή ηχητικά εφέ και ηθοποιούς που έπαιζαν πειστικά τους ρόλους των δημοσιογράφων. Ένας άλλος ρεπόρτερ ανακοίνωσε εκείνη τη στιγμή ότι η εισβολή των Αρειανών είχε προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση και χιλιάδες κάτοικοι των περιοχών αυτών έσπευδαν να τις εγκαταλείψουν πανικόβλητοι.

Στην πραγματικότητα δεν απείχε και πολύ από την αλήθεια. Αρκετοί ακροατές, από το ένα εκατομμύριο ακροατές που παρακολουθούσαν την παράσταση του Γουέλς, πίστεψαν ότι πράγματι η Αμερική δεχόταν επίθεση από Αρειανούς. Πανικός ξέσπασε σε πολλές περιοχές της χώρας. Στο Νιου Τζέρσεϊ σημειώθηκε μποτιλιάρισμα στους δρόμους από έντρομους κατοίκους, που έσπευδαν να εγκαταλείψουν την περιοχή για να μην πέσουν στα χέρια των εξωγήινων εισβολέων. Πολίτες ζητούσαν μάσκες οξυγόνου από την αστυνομία για να σωθούν από τα τοξικά αέρια που υποτίθεται ότι εκτόξευαν οι Αρειανοί, ενώ άλλοι ζητούσαν από την ηλεκτρική εταιρεία να τους διακόψει την παροχή ρεύματος για να μην εντοπιστούν από τους εισβολείς.

Πανικός παντού

Γέροι, νέοι και παιδιά ετοιμάστηκαν να φύγουν παίρνοντας μαζί τους ό,τι πιο πολύτιμο είχανε. Τα τηλέφωνα της αστυνομίας, των εφημερίδων και της ραδιοφωνικής εταιρίας δεν πρόφταιναν να απαντάνε στις αγωνιώδεις ερωτήσεις του κοινού. Οι περισσότεροι ρωτούσανε πού έπρεπε να καταφύγουνε για περισσότερη ασφάλεια.

Μία γυναίκα έντρομη μπήκε σε μια εκκλησία της Ινδιανάπολης, όπου γινόταν βραδινή λειτουργία και άρχισε να κραυγάζει: «Η Νέα Υόρκη καταστράφηκε. Είναι το τέλος του κόσμου. Πηγαίνετε στα σπίτια σας και ετοιμαστείτε να πεθάνετε!». Οι πληροφορίες ότι υπήρξαν αυτοκτονίες δεν επιβεβαιώθηκαν.

Η φαντασία συμπλήρωνε τον πανικό. Κάποιος βεβαίωσε ότι η αστυνομία είχε βγάλει διαταγή να εκκενωθεί αμέσως η Νέα Υόρκη. Άλλος ανέφερε πως είδε εχθρικά αεροπλάνα να πετάνε πάνω από τον ποταμό Χάντσον. Και άλλος είπε πως είχε δει με τα μάτια του τους καπνούς της μάχης ανάμεσα στους Αρειανούς και στον αμερικανικό στρατό.

Γιατροί και νοσοκόμοι τηλεφωνούσαν στα νοσοκομεία για να προσφέρουν εθελοντικές υπηρεσίες και μερικοί δημοτικοί υπάλληλοι άρχισαν να καταστρώνουν σχέδια για την εκκένωση της Νέας Υόρκης.

Από όλες τις άλλες αμερικανικές περιοχές φθάνανε τηλεγραφήματα και τηλεφωνήματα συγγενών και φίλων που αγωνιούσαν για την τύχη των δικών τους. Και όλοι αναρωτιόνταν αν οι εισβολείς κατακτούσαν όλες τις Η.Π.Α. και τον Καναδά. Κάποια γυναίκα από το Οχάιο τηλεφώνησε σε μια εφημερίδα και ρώτησε ποια ώρα ακριβώς θα ερχόταν το τέλος του κόσμου. Μια άλλη, στην Πενσυλβάνια, την βρήκε ο σύζυγός της τη στιγμή που ετοιμαζόταν να πιει δηλητήριο, λέγοντας «Καλύτερα να πεθάνω έτσι».

Η αστυνομία μπήκε στο στούντιο για να διακόψει την εκπομπή

Ο Γουέλς δεν αντιλήφθηκε τον πανικό που προκάλεσε παρά μόνο όταν η αστυνομία όρμισε και κατέλαβε το στούντιο του σταθμού διακόπτοντας την εκπομπή και αναγκάζοντας τον Γουέλς να βγει στον αέρα και να υπενθυμίσει στους ακροατές ότι παρακολούθησαν ένα θεατρικό έργο. Η παράσταση του Γουέλς απασχόλησε και το FCC, το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο των ΗΠΑ, το οποίο δεν διαπίστωσε κάτι το μεμπτό, αλλά συνέστησε στα μέσα να είναι πιο προσεκτικά στο μέλλον.

Την επόμενη μέρα, κι ενώ οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να συνέλθουν από τον τρόμο τους, όλος ο κόσμος, ακόμα και ο Αδόλφος Χίτλερ, γελούσε με το πάθημά τους. Ωστόσο, το γεγονός αυτό απέδειξε τη δύναμη των μέσων ενημέρωσης στις μάζες και άφησε εύφορο έδαφος στην προπαγάνδα που ασκήθηκε τα επόμενα χρόνια.

Ο ίδιος ο Γουέλς φοβήθηκε ότι η καριέρα του θα καταστρεφόταν μετά τον θόρυβο που δημιουργήθηκε, αλλά στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η δημοσιότητα τον βοήθησε να εξασφαλίσει δουλειά στο Χόλιγουντ και να γίνει ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους της έβδομης τέχνης όλων των εποχών.

Ακούστε ολόκληρη την εκπομπή του Όρσον Γουέλς