Η «ζωντανή φάτνη»: Ιταλικό χριστουγεννιάτικο έθιμο

«Η ζωντανή φάτνη» είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές χριστουγεννιάτικες, λαϊκές παραδόσεις της Ιταλίας. Ηθοποιοί, κομπάρσοι και πιστοί, υποδύονται όλα τα πρόσωπα που ήταν παρόντα στη γέννηση του Ιησού. Tην πρώτη, αυτή, ιδιαίτερη φάτνη, σύμφωνα με την παράδοση επινόησε ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, στο Γκρέτσιο της κεντρικής Ιταλίας, το 1223.Είναι ένας τρόπος για να γίνει η θρησκεία και η διδαχή της πιο ανθρώπινη και άμεση, ευνοώντας τη συγκινησιακή συμμετοχή των πιστών.

Η παράδοση διατηρείται, ιδίως, σε μικρές πόλεις και σε αμέτρητα χωριά όλης της Ιταλίας. Και για τα γενέθλια του Πάπα, το περασμένο Σάββατο, ένα ολόκληρο βαγόνι του τρένου που από το Μπάρι της Κάτω Ιταλίας φτάνει μέχρι τη Ρώμη, γέμισε με εθελοντές και μετανάστες, οι οποίοι δημιούργησαν μια ακόμη «ζωντανή φάτνη» (presepe vivente) με κύριο μήνυμα την αλληλεγγύη και την υποδοχή των ασθενέστερων, χριστιανικές πράξεις τις οποίες τόσο υπερασπίζεται ο Αργεντινός ποντίφικας.

Το ίδιο συνέβη και στο Ρέτζιο Εμίλια, κοντά στην Μπολόνια της βόρειας Ιταλίας: η ανθρώπινη αυτή φάτνη διέσχισε τους μεγαλύτερους δρόμους της πόλης, για να θυμίσει σε όλους (και σε εκείνους που μοιάζουν να είναι πιο ξεχασιάρηδες ή και αδιάφοροι) ότι ο ίδιος ο Ιησούς, η Μαρία και ο Ιωσήφ ήταν και αυτοί μετανάστες και πως δεν είναι τυχαίο το ότι ο χριστιανισμός δίνει τόσο βάρος στην ανάγκη να περιθάλπουμε τους κατατρεγμένους.

Μόνον στην ευρύτερη περιοχή της Ρώμης, οι ζωντανές φάτνες» ξεπερνούν τις τριάντα. Σε πολλές περιπτώσεις οι ηθοποιοί και οι κομπάρσοι είναι πάνω από εκατό, με χαρακτηριστικά κουστούμια και ενδύματα που μας ταξιδεύουν είκοσι έναν αιώνες πίσω στο χρόνο. Σε ότι αφορά το πρόσωπο του Ιησού, είναι δυο οι κύριες επιλογές: στα χωριά και στις κωμοπόλεις, όπου τις ημέρες αυτές κάνει τσουχτερό κρύο, η γυναίκα που υποδύεται την Παναγία, κρατά, συνήθως, ένα μικρό άγαλμα του Χριστού. Αλλά όταν οι μετεωρολογικές συνθήκες το επιτρέπουν -και όταν η φωτιά της φάτνης ζεσταίνει αδιάκοπα τους παρευρισκόμενους- υπάρχει και ένα μωρό, το οποίο οι εθελοντές, οι κληρικοί και οι οργανωτικοί υπεύθυνοι του «Presepe Vivente», ντύνουν με ένα απλό, λευκό ύφασμα, όπως ο Ιησούς, στο σπήλαιο της Βηθλεέμ.