Στην Ελευσίνα μια φορά

Και επισήμως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι από χθες βράδυ η μυστηριώδης Ελευσίνα, η πόλη με τις αρχαιοελληνικές καταγωγικές ρίζες, την ιδιαίτερη διαχρονική παρουσία και της δεύτερης φάσης της τελετής έναρξης, στα Μυστήρια Μετάβασης, από χθες βράδυ. Η Ελευσίνα είναι, πράγματι, ένας από τους καταλληλότερους αστικούς πόλους της Ευρώπης, κατάλληλη για να είναι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της γηραιάς ηπείρου. Σήμερα, λιμάνι και βιομηχανική πόλη μαζί, έχει διττή σημασία, πραγματική και μυθολογική.

Στην Ελευσίνα τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, η Ελευσίνα ήταν δήμος της Ιπποθοντίδας φυλή και το όνομά της σημαίνει τον ερχομό, την Έλευση, γιατί εκεί έφθασε κατά τον μύθο η Δήμητρα, αναζητώντας, μεταμορφωμένη σε γριά, την κόρη της Περσεφόνη, που ο Πλούτωνας είχε απαγάγει και φιλοξενήθηκε από τον ευκλεή βασιλιά Κελεό. Ο Εύμολπος, με διαταγή της θεάς, ίδρυσε την τελετή των Ελευσινίων Μυστηρίων, που τόσο εκτιμούν και θαυμάζουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σήμερα. Σκοπός των Μυστηρίων είναι να δείξει, συμβολικά, το μέγα φαινόμενο της ανανέωσης της ζωής, όπως συμβαίνει με τον κόκκο του σταριού.

Τι ακριβώς συνέβαινε στην πόλη της αντίφασης, στην Ελευσίνα, δεν είναι ακριβώς γνωστό λόγω μιας ιδιαίτερης αποσιώπησης των πηγών. Είναι γνωστό όμως ότι η γιορτή περιλάμβανε δρώμενα και λεγόμενα, αναπαραστάσεις δηλαδή, πιθανότατα από την ζωή της Δήμητρας, της Κόρης και του Ίακχου και από λόγια που απαγγέλλονταν από τον Ιεροφάντη. Και με το τέλος της γιορτής, οι προσκυνητές έπαιρναν το ξόανο του Ίακχου και επέστρεφαν, από τον ίδιο πάντα δρόμο που ήρθαν, στην πόλη της Αθήνας. Η Ελευσίνα θεωρείται λοιπόν μια από τις πέντε σημαντικότερες ιερές πόλεις της αρχαιότητας.

Η Ελευσίνα επανεμφανίζεται με σημαντική δημόσια ορατότητα τον 19 ο αιώνα, και γίνεται, παρά την παραθαλάσσια όψη της, ισχυρό βιομηχανικό κέντρο, με περίπου 26.000 κατοίκους. Τόπος εξόχως ερωτικός, η πόλη τραγουδιέται και ερμηνεύεται μοναδικά από τον Μανώλη Μητσιά και υμνείται από τον Δήμο Μούτση. Και πριν από τους αξιωματούχους των Βρυξελλών, το φυσικό κάλλος της Ελευσίνας υμνείται από τον Αισχύλο, τον πατέρα Γιώργο Πηρουνάκη, τον Μ. Καραγάτση και τον Νίκο Γκάτσο.

Πλέον, η Ελευσίνα κινείται στους εντατικούς ρυθμούς της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Το τελετουργικό προβλέπει τα Μυστήρια Μετάβασης, τα οποία διακρίνονται σε τρεις θεματικούς άξονες. Ο πρώτος θεματικός άξονας διατρέχει το νήμα της εξέλιξης της κοινωνίας από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο δεύτερος άξονας εστιάζει στο παρελθόν και ο τρίτος άξονας διερευνά το παρελθόν και τις προοπτικές της εργασίας.

Ο τρίτος άξονας διερευνά ακόμη τις κοινές ευρωπαϊκές προκλήσεις της επισφάλειας και την καλλιέργεια ενός σύγχρονου και βιώσιμου οικονομικού μοντέλου, που χαρακτηρίζεται από την καινοτόμο διασύνδεση της τέχνης με τομείς όπως η βιομηχανία, η επιστήμη, η τεχνολογία και η κοινωνική καινοτομία. Χθες βράδυ, έγινε με απόλυτη επιτυχία η δεύτερη φάση της έναρξης, με την σύνδεση στεριάς, θάλασσας και ουρανού. Η δεύτερη φάση είναι συμφυής με τον δεύτερο άξονα των Μυστηρίων Μετάβασης, ο οποίος διερευνά τη βιωσιμότητα και την ευημερία, αναζητά νέους τρόπους οικειοποίησης της πόλης και εστιάζει στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με το φυσικό περιβάλλον ως προϋπόθεση για την αειφόρο ανάπτυξη.

«Καρδιά» του προγράμματος και της πολιτιστικής δράσης ήταν το παράκτιο μέτωπο της Ελευσίνας, εκεί δηλαδή όπου έφτασαν οι τρεις πομπές της τελετής, με τελική κατάληξη το ιστορικό Ελαιουργείο της πόλης. Η Ελευσίνα τα πηγαίνει περίφημα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, μια πόλη ιδεατά επιλεγμένη από τα υψηλόβαθμα στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να γίνει πολιτιστικό επίκεντρο μιας ολόκληρης ηπείρου.