Μυτιληναίος εναντίον Φον ντερ Λάιεν: Η Μεγάλη Σύγκρουση

Ο Ευ. Μυτιληναίος και η φον ντερ Λάιεν εκφράζονται με ευθύ τρόπο, αυτόν που λίαν προσεχώς θα υιοθετηθεί ως επικοινωνιακό υπόδειγμα. Η τεθλασμένη οδός πρόκειται να είναι σύντομα παρελθόν, γιατί ο πόλεμος δημιούργησε μια νέα συνθήκη στην οικονομία, με την οποία έρχονται αντιμέτωπες οι (σοβαρές) οικονομικές και πολιτικές ελίτ, με αντιθετικό όμως τρόπο.

Ο συμπαθής και μπαρουτοκαπνισμένος επιχειρηματίας συναντά την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αντικείμενο της συνάντησης είναι η εξεύρεση απτών τρόπων αντιμετώπισης της ενεργειακής και οικονομικής κρίσης, που δημιουργεί ο πόλεμος ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία.

Η διάσταση απόψεων είναι πλήρης.

Η φον ντερ Λάιεν αφιερώνει ένα λόγο 75 λεπτών στην Ουκρανία, στο κόστος της φιλελεύθερης δημοκρατίας και στην ανάγκη χρηματοδότησης της κρίσης από τους πιο ισχυρούς οικονομικούς παίκτες. Ο Ε. Μυτιληναίος απαντά στην μακράς διάρκειας ομιλία της φον ντερ Λάιεν, με μια γλώσσα σαφώς οικονομική.  Η φιλελεύθερη πρόεδρος της Commission είναι, σύμφωνα με τις εκφράσεις, του ίδιου του Έλληνα επιχειρηματία, επίσης φιλελεύθερων πεποιθήσεων νομίζω, «εκτός τόπου και χρόνου», γιατί αυτή έχει παρανοήσει τη  φύση και το βάθος της ενεργειακής και οικονομικής κρίσης: «Δεν είναι δυνατόν να ευθύνεται για όλα ο Πούτιν. (…) Ο κόσμος έχει γίνει απείρως πιο σύνθετος. Αλλά το διεθνές κοινό στο οποίο πλέον απευθυνόμαστε, θέλει απλότητα».

Ο Ευ. Μυτιληναίος οπλίζει και σημαδεύει διάνα: Το πρόβλημα είναι ότι δεν ζούμε πια σε έναν «απλό κόσμο», αλλά σε έναν «πολύπλοκο κόσμο». Με όρους σύγχρονης κοινωνικής θεωρίας, το ζήτημα της πολυπλοκότητας θεματοποιείται και εξετάζεται διεξοδικά από τον αρκετά πρόωρα εκλιπών Νίκλας Λούμαν, τον εμπνευστή της δύσκολης θεωρίας της κοινωνικής πολυπολοκότητας.

Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες είναι σώματα «κοινωνικής πολυπλοκότητας», τα οποία κινδυνεύουν να τιναχθούν στον αέρα. Καμιά ανησυχία: ο Λούμαν δεν είναι ούτε μαρξιστής διανοούμενος, ούτε αναρχικός στοχαστής. Το επιχείρημα, το οποίο αρθρώνει ο Γερμανός κοινωνικός στοχαστής, είναι και το ίδιο πολύπλοκο.

Οι σύγχρονες, δυτικές κοινωνίες, υποστηρίζει το alter ego του Γιούργκεν Χάμπερμας, μόνο αγαπησιάρικες δεν είναι. Πρόκειται για κοινωνίες με υψηλή λειτουργική πολυπολοκότητα. Κάθε δυτική κοινωνία συγκροτείται από επιμέρους συστήματα (οικονομικό, καλλιτεχνικό, πολιτικό κ. λπ.). Καθένα από αυτά λειτουργεί, όμως, με τη δική του λογική και με τους δικούς του κώδικες. Εδώ «κουμπώνει» η έκφραση  του Ευ. Μυτιληναίου (και άλλων ισχυρών του πλούτου), ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι εκτός τόπου και χρόνου». Φον ντερ Λάιεν και Ευ. Μυτιληναίος μιλάνε άλλη γλώσσα.

Το συγκαιρινό μας οικονομικό σύστημα δεν βλέπει μπροστά του παρά μόνο χρήμα. Δεν ήταν πάντα έτσι, έπεσε βαρύς ο Μ. Φρίντμαν. Η λογική του είναι άτεγκτη και λειτουργεί ακαριαία. Ο δυισμός είναι «αποδοτικό/μη αποδοτικό», αυτό που, στην οικονομική επιστήμη, cost/benefit.

Τα άλλα συστήματα της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας δεν λειτουργούν, όμως, με τον ίδιο τρόπο και με την ίδια λογική. Το επιστημονικό σύστημα, επί παραδείγματι, η επιστημονική κοινότητα δηλαδή, λειτουργεί στη βάση του διπολισμού «αληθές/μη αληθές». Το καλλιτεχνικό σύστημα δουλεύει με βάση το σχήμα «εύμορφο/μη εύμορφο» και ούτω καθ’ εξής.

Μα αν μιλάμε διαφορετικές γλώσσες, πώς θα συνεννοηθούμε;, αναρωτιέται δικαιολογημένα ο Λούμαν. Η πολιτική είναι η λύση. Εδώ υπεισέρχεται η φον ντερ Λάιεν και ο πολιτικός ρόλος που πρέπει να διαδραματίσει, γιατί, προφανώς, οι πολιτικοί (ο Σούνακ, ο Μακρόν, η Μελόνι, ο ημέτερος Μητσοτάκης κ.λπ.) πρέπει να λειτουργήσουν ενοποιητικά, να βρουν κοινούς τόπους ανάμεσα σε επιχειρηματίες, εργαζόμενους, καλλιτέχνες, επιστήμονες κ.λπ.

Το έργο των πολιτικών είναι, λοιπόν, πιο δύσκολο από αυτό των επιχειρηματιών. Η φον ντερ Λάιεν πρέπει να δουλέψει περισσότερο και σίγουρα πιο συμπεριληπτικά από τον Ευ. Μυτιληναίο. Το φιλελεύθερο πολιτικό σύστημα «δουλεύει», όμως, με βάση τον δυισμό «κυβέρνηση/αντιπολίτευση», ποια πολιτική δύναμη ασκεί την εξουσία και ποια περιορίζεται σε σημαντικά αλλά αντιπολιτευτικά καθήκοντα. Κι αφού βρει τις λύσεις, που θα διατηρήσουν όρθια την κοινωνία πριν αυτή εκραγεί μέσα στις αντιθέσεις της, πρέπει να λογοδοτήσει στο σύνολο της κοινωνίας, να λειτουργήσει δηλαδή με όρους σύγχρονης φιλελεύθερης, κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αυτό το βλέπει η φον ντερ Λάιεν, δεν το βλέπει ο Ευ. Μυτιληναίος. Ευρύτερα, αυτό το διαπιστώνουν οι σύγχρονες πολιτικές ηγεσίες, αλλά αδυνατούν να το δουν οι οικονομικές ελίτ.

Η συζήτηση δεν είναι καθόλου «θεωρητική», όπως συνήθως λέγεται. Απεναντίας είναι πολύ πρακτική. Ένα κιλό ψωμί κοστίζει ήδη ένα ευρώ. Ο πολιτικός πρέπει να πάρει πολύ σοβαρά υπ’ όψη αυτήν την οικονομική δυσλειτουργία.

Το σχήμα του Λούμαν είναι, πράγματι, λειτουργικό, γιατί προσπαθεί να είναι ειλικρινές και γειωμένο στην κοινωνική πραγματικότητα. Αυτό όμως που δεν διείδε ο Λούμαν, είναι η μεγάλη δυναμική που περικλείει ο οικονομικός φιλελευθερισμός. Αυτός δεν αστειεύεται, επιθυμεί να ικανοποιούνται τα αιτήματά του και, ει δυνατόν, εδώ και τώρα. Ο Ευ. Μυτιληναίος, όπως και οι περισσότεροι ισχυροί οικονομικοί παίκτες, πρέπει να διασφαλίσει το οικονομικό του παρόν  και εκείνο των εργαζομένων στις επιχειρήσεις του. Η ενεργειακή και οικονομική κρίση είναι αναντίρρητη, τα δίκαια του ουκρανικού λαού είναι σεβαστά, αλλά η ενεργειακή κρίση υπήρχε και πριν από τον πόλεμο, και πριν από τον Πούτιν, όπως τόνισε ο Ευ. Μυτιληναίος και, μαζί με αυτόν, και άλλοι δυνατοί οικονομικοί παράγοντες της Δύσης.

Το ενδεχόμενο των διαπραγματεύσεων είναι στο τραπέζι, ο Ζελένσκι ταξιδεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες, συζητά με τον Μπάιντεν απτές λύσεις επί χάρτου.

Η λύση δεν φαίνεται να είναι μακριά. Η κυρία Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλό είναι σταδιακά να αρχίσει να μιλά και «για τα παιδιά της Ρωσίας» σε καιρό πολέμου και ο Πρόεδρος δεν θα ήταν άστοχο να διαβάσει κάτι πέρα από τους Χωμενίδη – Φουκουγιάμα, αν και ο τελευταίος έχει αντιληφθεί την ανάγκη μιας νέας πολιτικής συναίνεσης μακριά από το τριφηλό κέντρο, τους «φιλελεύθερους πολυτελείας». Οι Μεγάλες Συγκρούσεις είναι μπροστά μας.