Κλεοπάτρα: Λύνουν το γρίφο για το πιο περιζήτητο άρωμα που δημιουργήθηκε ποτέ

Επιστήμονες αναδημιουργούν το αγαπημένο άρωμα της Κλεοπάτρας, αλλά η είδηση δεν κάνει το γύρο του κόσμου πρώτη φορά. Το 2019 καθηγητές από το Πανεπιστήμιο της Χαβάης, συνδύασαν μύρο με ελαιόλαδο, κανέλα και άλλα συστατικά, μέχρι να φτάσουν σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, με τη βοήθεια των δεδομένων από μια δεκαετή ανασκαφή στην πόλη Θμούιδα της Αιγύπτου. Το μύρο θεωρείται πως ήταν η βάση του αρώματος που προοριζόταν για την τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου – η φυσική ρητίνη υπήρχε σε πολλά ακανθώδη δέντρα στο Κέρας της Αφρικής και στην Αραβική Χερσόνησο.

Με το τοπίο των οσμών των γεύσεων και των ήχων του αρχαίου κόσμου να απασχολεί όλο και περισσότερο σήμερα τους επιστήμονες το ScienceNews δημοσίευσε μια μελέτη σύμφωνα με την οποία ο προσδιορισμός των συστατικών που αποτελούσαν τα πραγματικά αρχαία αρώματα δεν είναι τόσο εύκολος όσο φαίνεται. Και ενώ οι επιστήμονες στη Χαβάη που ξεκίνησαν την έρευνά τους το 2012 όταν ανακάλυψαν σε ανασκαφή ένα εργοστάσιο αρωμάτων έξω από τη Μέντες, στο Δέλτα του Νείλου, γεμάτο με φιάλες αρωμάτων και αμφορείς που περιείχαν υπολείμματα αρωμάτων και άρχισαν τις προσπάθειες να αναδημιουργήσουν το άρωμα που παρήχθη εκεί, κατάφεραν να δημιουργήσουν “ισχυρά, πικάντικα, ελαφρώς μουχλιασμένα αρώματα που είχαν την τάση να παραμένουν περισσότερο από τα σύγχρονα αρώματα”.

Μια γραπτή συνταγή που σώθηκε στα αρχαία ελληνικά και λατινικά μας φανερώνει ότι το άρωμα που είχε μάλλον την ονομασία του τόπου από τον οποίο προερχόταν, είχε τεράστια δημοτικότητα μεταξύ της αιγυπτιακής ανώτερης τάξης

Σε μια δημοσίευση του Σεπτεμβρίου 2021 στο περιοδικό in Near Eastern Archaeology με τίτλο “Eau de Cleopatra”, οι ερευνητές περιγράφουν πώς χρησιμοποίησαν τόσο τις κλασικές πηγές όσο και την πολύ σύγχρονη τεχνική της παλαιοβοτανικής για να ταυτοποιήσουν και να αναδημιουργήσουν ένα άρωμα εξαιρετικά ευχάριστο, με μια πικάντικη βασική νότα από φρεσκοτριμμένο μύρο και κανέλα συνοδευόμενο από γλυκύτητα. Παρέμεινε ισχυρό για σχεδόν δύο χρόνια, μια ιδιότητα που συνδέεται με τα αιγυπτιακά αρώματα ήδη από την εποχή του Θεόφραστου.

Αλλά η δημιουργία ενός αρώματος με καλή μυρωδιά και μεγάλη διάρκεια ζωής είναι μόνο ένα μέρος του παζλ. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν είναι σαφές αν οι σωζόμενες ρωμαϊκές και ελληνικές περιγραφές του αρώματος του Μέντες είναι ακριβώς ίδιες με την αιγυπτιακή συνταγή. Ακόμη και στις αιγυπτιακές περιγραφές για άλλα αρώματα, ορισμένα από τα ακριβή συστατικά δεν είναι σαφή. Για παράδειγμα, όταν μια συνταγή απαιτεί ρητίνη, αυτή πρέπει να προέρχεται από πεύκο ή κέδρο;

Η ομάδα των ερευνητών σχεδιάζει τώρα να συγκεντρώσει δείγματα υπολειμμάτων από τον χώρο του εργοστασίου αρωμάτων που θα μπορέσει να αναλύσει για να προσδιορίσει το ακριβές άρωμα

Πρόκειται για μια διαδικασία παρόμοια με αυτή που χρησιμοποίησε η Μπάρμπαρα Χούμπερ, αρχαιολόγος του Ινστιτούτου Max Planck για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας, στον αρχαίο οικισμό Tayma στη Σαουδική Αραβία, σύμφωνα με το ScienceNews. Η Χούμπερ και η ομάδα της ανέλυσαν με επιτυχία τις απανθρακωμένες ρητίνες που βρήκαν σε θυμιατήρια στην πόλη, η οποία βρισκόταν σε μια αρχαία εμπορική διαδρομή που μετέφερε λιβάνι και σμύρνα από τη νότια Αραβία στη Μεσόγειο και αποκάλυψαν στοιχεία τόσο για καμένο λιβάνι όσο και για μύρο.

Αλλά, όπως αναφέρει το ScienceNews, δεν είναι όλες οι αναλύσεις υπολειμμάτων τόσο επιτυχείς. Μια ομάδα με επικεφαλής τον Τζάκοπο Λα Νάζα, αναλυτή χημικό από το Πανεπιστήμιο της Πίζας στην Ιταλία, μελέτησε 46 αγγεία, βάζα, κύπελλα και κομμάτια οργανικού υλικού από τον τάφο ενός αρχαίου Αιγύπτιου αρχιτέκτονα και της συζύγου του. Δημοσιεύοντας τα ευρήματά τους αυτόν τον μήνα στο Journal of Archaeological Science, η ομάδα περιγράφει την εύρεση υπολειμμάτων λαδιού, λίπους και κεριού μέλισσας – όλα αυτά θα αποτελούσαν άοσμες βάσεις για αρώματα με αρωματικά συστατικά όπως τα μούρα αρκεύθου και το καρυδόχορτο. Τελικά, όμως, η ανάλυση δεν αποκάλυψε συγκεκριμένα αρώματα.

Καθώς η έρευνα για το άρωμα της Κλεοπάτρας συνεχίζεται, η σημασία της μυρωδιάς που ερευνάται είναι μεγαλύτερη από τα αρώματα που προτιμούσε. Από τις πέντε αισθήσεις, η όσφρηση είναι εκείνη που συνδέεται στενότερα με τα συναισθήματα και τη μνήμη. Η μόνη αίσθηση που αναπτύσσεται πλήρως στα έμβρυα όσο βρίσκονται στη μήτρα και οσφρητική εμπειρία μπορεί να πυροδοτήσει αναμνήσεις δεκαετιών ή συναφή συναισθήματα. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να επιτρέπουν στις μυρωδιές του παρελθόντος να προκαλούν ενσυναίσθηση και κατανόηση για τον τρόπο που ζούσαν οι άνθρωποι.