Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων: Η έκθεση αφιερωμένη στην ώρα του μπάνιου

Μια έκθεση ιδιαίτερη, που κρύβει φαντασία και τόλμη, ακόμη και στον τίτλο «Bath time! Σώμα-Νερό-Διάλογοι», που μιλάει για την πολύπλευρη προσέγγιση ενός προσφιλούς θέματος από την αρχαιότητα ως σήμερα.

Από την εποχή, που θεοί, θεές, νύμφες και κοινοί θνητοί λούζονταν στο πλαίσιο ενός ιερού τελετουργικού είτε απλώς για την προσωπική υγιεινή τους ή ακόμη, στην περίπτωση των αθλούμενων νέων, που το λουτρό αποτελούσε μέρος της καθημερινής τους άσκησης. Ως τις υπερβολές χλιδής των Ρωμαίων, την αλλαγή νοοτροπίας απέναντι στο σώμα με την έλευση του Χριστιανισμού, ύστερα, μετά την παρέλευση αιώνων στα δημόσια λουτρά και τέλος στη …θάλασσα.

Πολύ νερό είχε κυλήσει στ΄ αυλάκι – κυριολεκτικώς – για την ανθρωπότητα και πολλά άλλαζαν με τις εποχές, κάθε φορά συνοδευόμενα με νέες συνήθειες. Οι «κολυμβήθρες» των αρχαίων έγιναν πισίνες – επί το ελληνικότερον κολυμβητικές δεξαμενές – τα ιαματικά λουτρά έγιναν spa, τα ανατολίτικα χαμάμ στην Ελλάδα τουλάχιστον δεν συνηθίζονται ενώ τέλος, η θάλασσα νίκησε κατά κράτος.

Οι ενότητες

Τεράστιο λοιπόν το πεδίο ανάπτυξης της έκθεσης, που θα εγκαινιαστεί στις 20 Μαΐου και φιλοδοξεί να καλύψει, όχι μόνον τον ελλαδικό χώρο αλλά σε κάποιο βαθμό και τη Μεσόγειο. Ένα εγχείρημα, που έχει ως αρωγό το Μουσείο Πολιτισμών της Ευρώπης και της Μεσογείου στη Μασσαλία με το οποίο συνεργάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.

Πρόκειται άλλωστε για μία διοργάνωση, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών ανάμεσα στα δύο μουσεία, ήδη μάλιστα έχει υλοποιηθεί αντίστοιχα στη Μασσαλία έκθεση με αρχαιότητες από το Μουσείο Χανίων.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε έξι ενότητες, στις οποίες παρουσιάζονται 138 εκθέματα, που είναι αρχαία έργα αλλά και πίνακες Ελλήνων και Γάλλων ζωγράφων, όπως και απρόσμενα αντικείμενα, αίφνης τα τσόκαρα από την Αλγερία ή σαπούνια από την Γαλλία.

Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το μικρό μαρμάρινο άγαλμα αναδυόμενης Αφροδίτης, που χρονολογείται στα τέλη του 2ου π.Χ. αιώνα και ανήκει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, λουτροφόροι του 5ου π.Χ. αιώνα, καθώς και το πλακίδιο από ελεφαντοστούν (4ος π.Χ. αιώνας) με παράσταση Αχιλλέα και του βαπτίσματός του από την μητέρα του Θέτιδα στα ύδατα της Στυγός.

Από τον Ελ Γκρέκο στην Ανατολή

Ο πίνακας του Ελ Γκρέκο «Η βάπτιση του Χριστού» (περίπου 1567-68) από το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης δίνει την θρησκευτική πλευρά του θέματος και μάλιστα με ένα έργο μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας αλλά και σημασίας για την Κρήτη. Αιώνες αργότερα η ζωγραφική περνά περίοδο οριενταλισμού και ο κυριότερος εκπρόσωπός της στην Ελλάδα ο Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909) φιλοτεχνεί τον μικρό, αισθησιακό πίνακα «Η πισίνα», βλέποντας την Ανατολή με το βλέμμα της Δύσης.

Από την Εθνική Πινακοθήκη προέρχονται εξάλλου οι «Λουόμενοι» (1896-1898), μία έγχρωμη λιθογραφία του Πολ Σεζάν με ένα θέμα στο οποίο επανήλθε πολλές φορές. Τέλος υπάρχουν και σύγχρονα έργα όπως του Παύλου Σάμιου, του Τάκη Κατσουλίδη και της Μαρίας Φιλοπούλου.

Ξεχωριστό το ενδιαφέρον των ιδιαίτερων αντικειμένων, όπως τα ξύλινα τσόκαρα και οι κάδοι για χαμάμ από την Αλγερία (19ος αιώνας), τα μπουκαλάκια για άρωμα από την Τυνησία, οι γαλλικές, διαφημιστικές αφίσες για σαπούνια αλλά κι ένα κιβώτιο για σαπούνια από την Κέρκυρα του 1850, ακόμη κι ένα από τα πρώτα μαγιό του 1900.

Ολόκληρη ενότητα επίσης, αναφέρεται σε μία χανιώτικη σαπωνοποιία, την ΑΒΕΑ, που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα φτιάχνοντας πράσινο σαπούνι και αντίστοιχα στην ονομαστή σαπωνοποιία της Μασσαλίας.

Τα έργα φθάνουν στα Χανιά, εκτός της Μασσαλίας και άλλα γαλλικά ιδρύματα και συγκεκριμένα από το Musée Goupil του Μπορντό, La Piscine – Musée d’art et d’industrie André Diligent του Ρουμπέ στη βόρεια Γαλλία, επίσης από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Μασσαλίας αλλά και από ελληνικά μουσεία.

Να σημειωθεί όμως ότι η ιδέα της έκθεσης «Bath Time! Σώμα – Νερό – Διάλογοι» ανήκει στο Μουσείο Πολιτισμών της Ευρώπης και της Μεσογείου στη Μασσαλία (MuCEM) και διοργανώνεται με διάφορα ευρωπαϊκά μουσεία, προσαρμοσμένη αναλόγως.