Φράγμα του Μαραθώνα: Πράγματα που δεν ξέρατε για ένα από τα μεγαλύτερα έργα της σύγχρονης Ελλάδας

Το Φράγμα του Μαραθώνα είναι φράγμα επί του ποταμού Χαράδρου, στο σημείο που διασταυρώνεται με τον ποταμό Βαρνάβα και απέχει 8 χιλιόμετρα από την πόλη του Μαραθώνα. Το φράγμα κατασκευάστηκε τα έτη 1926 με 1929 για να καλύψει τις υδρευτικές ανάγκες της πρωτεύουσας των Αθηνών, ενώ στην εποχή του προβλήθηκε κατά κόρον ως παράδειγμα του εκσυγχρονισμού της χώρας.

Πέρασαν πέντε χρόνια για να εγκριθεί το Φράγμα

Η κατασκευή του φράγματος οραματίστηκε και σχεδιάστηκε ήδη από το 1918 μα κρίθηκε παράνομο από τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, επειδή δεν τελέστηκε ανοιχτός διαγωνισμός για την κατασκευή του. Λίγα χρόνια αργότερα, με την ατυχή για την Ελλάδα έκβαση του πολέμου, ακολούθησε ανταλλαγή πληθυσμών και συνεπώς η Αθήνα δέχτηκε μεγάλο αριθμό προσφύγων. Κατά τη δεκαετία του 1920 υπολογίζεται ότι εισέρευσαν περί το 1.300.000 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και συνεπώς οι ανάγκες για νερό πολλαπλασιάστηκαν δραματικά.

Εν τω μεταξύ, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν κάθε άλλο παρά ήρεμη, καταγράφοντας την πτώση της μοναρχίας, την ίδρυση της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας, αλλά και με το ένα πραξικόπημα να ακολουθεί το άλλο. Στη λήξη αυτής της περιόδου οι ανάγκες για νερό είχαν πενταπλασιαστεί και η ιδέα ενός φράγματος στον Μαραθώνα κατέστη εν τέλει η πλέον ιδεώδης λύση στο επικείμενο πρόβλημα. Το 1923 το φράγμα όμως, εγκρίθηκε και αποφασίστηκε η άμεση κατασκευή του.

Εργολάβος μια αμερικανική εταιρεία

Κατόπιν διαγωνισμού εργολάβος ανέλαβε η αμερικανική εταιρεία Ούλεν, η οποία και υπέγραψε συμβόλαιο με το ελληνικό δημόσιο και την Τράπεζα των Αθηνών στις 22 Δεκεμβρίου 1924. Η ανάθεση περιελάμβανε την κατασκευή του φράγματος, μια τεχνητή λίμνη, έναν αγωγό 21.500 μέτρων καθώς και αντλιοστάσιο. Η Βουλή των Ελλήνων ενέκρινε το μεγαλόπνοο έργο και συνάμα αποφασίζει την ίδρυση της Ελληνικής Εταιρείας Ύδρευσης (ΕΕΥ), ρόλος της οποίας είναι η επίβλεψη της κατασκευής καθώς και η παροχή ύδρευσης για την Αθήνα και άλλες πόλεις.

Πόσο κόστισε;

Το κόστος τέθηκε σύντομα εκτός προϋπολογισμού και καθώς η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος αδυνατούσε να το χρηματοδοτήσει, το ελληνικό δημόσιο σύνηψε δάνειο 10 εκατομμυρίων δολαρίων (μεταξύ 150 και 155 εκατομμυρίων δολάρια σε σημερινά χρήματα) με την κατασκευάστρια εταιρεία. Υπό την εποπτεία της ΕΕΥ, δημιουργήθηκε έτσι μια κοινοπραξία μεταξύ της Ούλεν, της Τράπεζας των Αθηνών και το ελληνικό δημόσιο.

Είναι κατασκευασμένο εδώ και 90 χρόνια περίπου

Τα θεμέλια του νεόδμητου φράγματος εγκαινίασε τον Οκτώβριο του 1926 ο τότε πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε επίσης, το παρών στην τελετή. Τα τρία επόμενα χρόνια συνεχίστηκε η κατασκευή, απασχολώντας γύρω στους 450 εργάτες και το 1929 ο ταμιευτήρας άρχισε να γεμίζει. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν πλήρως τον Μάιο του 1931. Έναν χρόνο μετά τα εγκαίνια, η σήραγγα Μπογιατίου μετέφερε 500 γαλόνια νερό το δευτερόλεπτο, από τον Μαραθώνα στις υδρευτικές εγκαταστάσεις του Γαλατσίου. Η όλη εγκατάσταση χρησιμοποιούνταν μέχρι και το 1959, οπότε και κρίθηκε σκόπιμη η άντληση νερού από τη λίμνη Υλίκη.