Ασφαλιστικό και συντάξεις: Η γήρανση του πληθυσμού και η υπογεννητικότητα τα μεγάλα «αγκάθια»

Ανησυχητικά είναι τα δημογραφικά στοιχεία για την Ελλάδα. Ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται και θα συνεχίσει να μειώνεται τα επόμενα χρόνια, γεγονός που θα δημιουργήσει ένα νέο τοπίο στην αντιστοιχία των εργαζομένων προς τους συνταξιούχους, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά το συνταξιοδοτικό σύστημα που βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην κοινωνική ασφάλιση.

Με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας όσοι κατοικούν στην Ελλάδα έχουν πλέον προσδόκιμο ζωής τα 82 έτη, ηλικία σημαντικά μεγαλύτερη σε σχέση με την Τουρκία (75 έτη) και άλλες βαλκανικές χώρες (75 με 79 έτη).

Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2016 σε έρευνα της διαΝΕΟσις είχε επισημανθεί η διαπίστωση ότι για πρώτη φορά μεταπολεμικά, ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται, καθώς οι νέοι κάτοικοι που γεννιούνται στη χώρα μας ή μεταναστεύουν σε αυτή από άλλες χώρες είναι λιγότεροι από τους κατοίκους που πεθαίνουν. «SOS» έχει επίσης εκπέμψει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της “The 2018 Ageing Report”.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί σε 7,7 εκατομμύρια κατοίκους το 2070, με την αναλογία των ηλικιωμένων προς τους νέους, να «εκτοξεύεται» στο 63,1. Σημειώνεται ότι το 2016 ήταν 33,4%. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η διαΝΕΟσις, το άσχημο αυτό σενάριο ενδέχεται να γίνει πράξη πολύ πριν το 2070 και συγκεκριμένα το 2050.

Σε 30 χρόνια από τώρα λοιπόν, στο πιο αισιόδοξο σενάριο ο πληθυσμός θα έχει πέσει στα 10 εκατομμύρια. Η πιο απαισιόδοξη εκδοχή είναι τα 8,3 εκατ. για το ίδιο έτος. Εν ολίγοις, μέχρι το 2050 η Ελλάδα θα χάσει από περίπου 800.000 έως και 2,5 εκατομμύρια κατοίκους. Την ίδια ώρα, η διάμεση ηλικία των Ελλήνων, που ήταν 26 έτη το 1951, και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί κατά 5-8 έτη. Τέλος, κατά την ίδια έρευνα, ο πραγματικά οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκατομμύρια το 2015 σε 3 με 3,7 εκατομμύρια το 2050.

Επηρεάζουν τα νούμερα αυτά τη χώρα;

Μα φυσικά. Παίζουν καταλυτικό ρόλο στο ασφαλιστικό και τις συντάξεις. Πώς; Η κοινωνική ασφάλιση βασίζεται στην αλληλεγγύη των γενεών: οι συντάξεις χρηματοδοτούνται από τις εισφορές των εργαζομένων. Έτσι, για να λειτουργεί καλά αυτό το σύστημα πρέπει να υπάρχουν αρκετοί εργαζόμενοι με επαρκείς εισφορές που να καλύπτουν τις συντάξεις των δικαιούχων. Η αναλογία των 4 εργαζομένων προς κάθε ένα συνταξιούχο που ίσχυε το 2010, θα γίνει 2 προς έναν.

Σύμφωνα με αναλυτές, η πρώτη ανάγνωση αυτής της ραγδαίας μεταβολής είναι ότι θα δεχθεί ισχυρότατες πιέσεις το ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί διανεμητικά, αφού οι σημερινοί εργαζόμενοι με τις εισφορές τους χρηματοδοτούν τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων. Άραγε πώς θα γίνει να συντηρήσουν τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων που ζουν όλο και περισσότερα χρόνια λιγότεροι εργαζόμενοι; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα, το οποίο καλείται να απαντήσει και η πολιτεία, με συνταξιοδοτικά συστήματα που βασίζονται μόνο στην κοινωνική ασφάλιση.

Στη θέση της Ελλάδας βρίσκονται και άλλα κράτη, τα οποία καλούνται να λύσουν τον “γρίφο” μέσω της ιδιωτικής ασφάλισης η οποία λειτουργεί με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Με αυτό ο κάθε εργαζόμενος έχει ένα δικό του «κουμπαρά»: δηλαδή οι εισφορές του μπαίνουν στο δικό του, ατομικό λογαριασμό. Τα χρήματα αυτά επενδύονται και όταν συνταξιοδοτείται ο ασφαλισμένος προκύπτει ένα ποσό με το οποίο ενισχύεται το συνταξιοδοτικό του εισόδημα.

Ανάγκη για ιδιωτική συνταξιοδοτική αποταμίευση:

Με βάση έρευνα του 2020 (Insurance Europe) που έγινε σε ένα τεράστιο δείγμα 10.000 ατόμων, το 43% των Ευρωπαίων πολιτών δεν αποταμιεύουν τίποτα για τη συνταξιοδότησή τους, η συμπληρωματική αποταμίευση με ατομική πρωτοβουλία είναι η μόνη λύση πλέον ώστε οι μελλοντικοί συνταξιούχοι να συμπληρώσουν τη σύνταξη που θα πάρουν από το κράτος και να διασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές συνταξιοδοτικό εισόδημα.

Έτσι, οι ασφαλιστικές εταιρίες προσφέρουν σήμερα αποταμιευτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Μάλιστα, μπορεί κάποιος να ξεκινήσει να αποταμιεύει ένα μικρό ποσό κάθε μήνα, ανάλογα με τις οικονομικές του δυνατότητες και να αυξάνει την αποταμίευσή του καθώς εξελίσσεται ο εργασιακός του βίος.

Δυστυχώς, η ασφαλιστική συνείδηση στην Ελλάδα παραμένει ακόμη χαμηλότερα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης. Γι΄ αυτό και μια από τις οδούς που πρέπει να ληφθούν υπόψιν είναι η ενθάρρυνση της ιδιωτικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης μέσω της θέσπισης φορολογικών κινήτρων, αφού αυτά θα μπορέσουν να διευκολύνουν τους πολίτες να ξεκινήσουν ή να ενισχύσουν τη συνταξιοδοτική τους αποταμίευση. Βεβαίως, το κράτος έχει την κύρια ευθύνη να προχωρήσει στις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος και την επάρκεια των συντάξεων αλλά και οι πολίτες οφείλουν να κινηθούν με γνώμονα το καλύτερο μέλλον τους.