Μανώλης Γλέζος: Η ζωή και οι αγώνες του συμβόλου της Αντίστασης

Μανώλης Γλέζος: Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών ο μεγάλος αγωνιστής της Αριστεράς.

Ήρωας, αντίσταση, πολιτική, δημοσιογραφία, λογοτεχνία είναι μερικές μόνο από τις λέξεις που μας έρχονται στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε το όνομα του Μανώλη Γλέζου. Ένας άνθρωπος που έζησε πολλά, έχει δοξαστεί, έχει λοιδορηθεί, αλλά στο τέλος της ημέρας ένας άνθρωπος χορτάτος.

Ελάχιστοι είναι αυτοί που δεν γνωρίζουν το Μανώλη Γλέζο και αυτοί λόγω ηλικίας και μόνο. Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι, λοιπόν, ο Μανώλης Γλέζος ήταν Έλληνας ήρωας της Εθνικής Αντίστασης, ο οποίος υπήρξε και δημοσιογράφος, συγγραφέας αλλά και πολιτικός. Το όνομα του συνδέθηκε με την Αριστερά τόσο για τις πράξεις του, όσο και για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Ο Μανώλης Γλέζος μαζί με τον Απόστολο (Λάκη) Σάντα υπήρξαν οι πρωταγωνιστές μιας από τις πρώτες αντιστασιακές πράξεις στην κατεχόμενη Ελλάδα την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, κατεβάζοντας τη νύχτα της 30ής προς 31ης Μαΐου 1941 τη σημαία της Ναζιστικής Γερμανίας από τον ιστό του βράχου της Ακρόπολης, στην Αθήνα.

Αυτό το γεγονός σημάδεψε τη ζωή του, καθώς είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεται ο καθένας μας όταν ακούει το όνομα του. Είναι το γεγονός που τον έκανε ήρωα και που τον έβαλε να στρογγυλοκαθίσει στις συνειδήσεις μας σαν σύμβολο της Εθνικής Αντίστασης και της Ελλάδας γενικότερα. Μετά τον πόλεμο εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ασχολήθηκε και με την πολιτική στο χώρο της Αριστεράς.

Όσον αφορά τον πρότερο βίο του, γεννήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1922 στο χωριό Απείρανθος Νάξου, γιος της Μάχης Ναυπλιώτου (1894-1967) και του Νίκου Γλέζου (1892-1924). Σύμφωνα με τους λαογράφους Γεώργιο Ζευγώλη και Κανάκη Γερωνυμάκη, η οικογένεια Γλέζου έχει απώτερη καταγωγή από τους Κομητάδες Σφακίων Χανίων Κρήτης.

Το 1935 μετοίκησε στην Αθήνα μαζί με την οικογένειά του, όπου και τελείωσε το Γυμνάσιο όπως και ο αδερφός του Νίκος Γλέζος (εκτελέστηκε από τους Ναζί 10-5-1944). Κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στο Γυμνάσιο, στην Αθήνα, εργάστηκε και ως υπάλληλος φαρμακείου. Το 1939 δημιούργησε μια αντιφασιστική ομάδα νεολαίας ενάντια στην Ιταλική κατοχή της Δωδεκανήσου και τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Το 1940 πέτυχε στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών.

Η περίφημη νύχτα που τον άφησε στην ιστορία

Αρχικά, να αναφέρουμε ότι το περιστατικό έγινε γνωστό μέσα από δύο ταυτόχρονες δηλώσεις του Γλέζου στον «Ριζοσπάστη» και του Σάντα στην «Ελευθερία» στις 5 Μαρτίου του 1945. Η ιστορία εκείνης της νύχτας έγινε γνωστή μέσα από μετέπειτα διηγήσεις και των δύο.

Τη νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου 1941, δύο νέοι φοιτητές σκαρφαλώνουν στον Ιερό Βράχο και κατευθύνονται προς τον Παρθενώνα με στόχο να κατεβάσουν τη σβάστικα. Η Αθήνα βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή ήδη από τον Απρίλιο και την ίδια μέρα η Κρήτη καταλαμβάνεται πλήρως από τις δυνάμεις του Άξονα.

Oι δύο νέοι δεν είναι άλλοι από τον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο (Λάκη) Σάντα οι οποίοι συλλαμβάνουν το παράτολμο σχέδιο ένα ανοιξιάτικο σούρουπο, όταν από το Ζάππειο αντίκρυσαν την Ακρόπολη. Αποφασίζουν να το υλοποιήσουν φροντίζοντας μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια, αφού τυχόν αποτυχία σήμαινε θάνατο.

Οι δύο φοιτητές πηγαίνουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη και διάβαζουν ό,τι σχετικό υπάρχει με τον Ιερό Βράχο: τις σπηλιές, τις τρύπες και κάθε λογής χάρτες της Ακρόπολης. Γρήγορα, αντιλαμβάνεται ότι η μόνη διαδρομή που έπρεπε να ακολουθήσουν για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους γερμανούς φρουρούς ήταν μέσω του Πανδρόσειου Άντρου.

Το πρωί της 30ης Μαΐου 1941, ο Γλέζος και ο Σάντας πληροφορήθηκαν από το ραδιόφωνο ότι η Κρήτη είχε πέσει. Οι Γερμανοί με προκηρύξεις κόμπαζαν για το κατόρθωμά τους. Ήταν η κατάλληλη στιγμή να δώσουν ένα αποφασιστικό χτύπημα στο γόητρο του κατακτητή. Θα δρούσαν το ίδιο βράδυ. Μόνα τους όπλα ένα φανάρι και ένα μαχαίρι.

Ώρα 9:30 το βράδυ. Η μικρή φρουρά της Ακρόπολης βρίσκεται στα Προπύλαια και διασκέδαζει με νεαρές Ελληνίδες. Ο Γλέζος και ο Σάντας πηδούν τα σύρματα, σέρνονται ως τη σπηλιά του Πανδρόσειου Άντρου και χρησιμοποιούν τις σκαλωσιές των αρχαιολόγων προκειμένου να ανεβούν.

Προχωρούν προς τον ιστό της σημαίας και για καλή τους τύχη εκείνη τη στιγμή δεν υπάρχει κανένας φρουρός που θα μπορούσε να τους ανακαλύψει. Με γρήγορες κινήσεις κατεβάζουν το σύμβολο του Γ’ Ράιχ το οποίο μάλιστα ήταν τεραστίων διαστάσεων. Διπλώνουν τη σημαία και ακολουθούν την ίδια διαδρομή προκειμένου να κατέβουν καταφέρνοντας να μη γίνουν αντιληπτοί για ακόμη μια φορά.

Νωρίς το πρωϊ της επομένης η γερμανική φρουρά μένει εμβρόντητη μπροστά στο θέαμα του κενού ιστού. Οι γερμανικές αρχές διατάζουν ανακρίσεις, εκτελούν τους άνδρες της φρουράς και απαλάσσουν τους Έλληνες διοικητές των αστυνομικών τμημάτων της περιοχής από τα καθήκοντά τους.

Η σβάστικα θα αντικατασταθεί μόλις στις 11 το πρωί, ωστόσο αυτές οι ώρες που ο ιστός παρέμεινε κενός αποτέλεσαν το πιο ισχυρό τονωτικό για το ηθικό των Ελλήνων. Στην ουσία η υποστολή του ναζιστικού συμβόλου αποτέλεσε την πρώτη αντιστασιακή πράξη στην κατεχόμενη Αθήνα και αποτέλεσε την απαρχή της οργάνωσης του αντιστασιακού κινήματος.

Η είδηση έπαιξε σε όλη την Ευρώπη, οι Έλληνες αναθάρρησαν και οι δύο νέοι που είχαν μια τρελή ιδέα καθιερώθηκαν ως σύμβολα της αντίστασης. Μάλιστα, ο Γάλλος στρατηγός Ντε Γκωλ είχε χαρακτηρίσει τον Γλέζο “πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης”.

Βέβαια, ένα χρόνο μετά ο Μανώλης Γλέζος και ο σύνεργός του συνελήφθησαν από το Γερμανικό κλιμάκιο και φυλακίστηκαν στις φυλακές Αβέρωφ. Εκεί ο Γλέζος εξαιτίας βασανιστηρίων προσβλήθηκε από φυματίωση βαριάς μορφής και αφέθηκε ελεύθερος. Γενικότερα, ο Γλέζος φυλακίστηκε τρεις φορές στην Κατοχή και κατάφερε να δραπετεύσει και τις τρεις.

Η αμφισβήτηση

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πολλοί κατά καιρούς έχουν αμφισβητήσει το εγχείρημα των δύο ανδρών εστιάζοντας σε πέντε στοιχεία που θεωρούν ανακριβή στη διήγηση, την οποία αποδίδουν σε κατασκευές προς εξυπηρέτηση της εθνικής αφήγησης.

• Η σημαία συνήθως υποστέλλεται κατά τη διάρκεια της νύχτας ιδίως σε κατεχόμενη χώρα και μάλιστα εν καιρώ πολέμου

• Στη διήγηση αναφέρεται ότι η σημαία κυμμάτιζε αλλά οι δύο άνδρες ισχυρίζονται ότι είχε τέτοια ησυχία που κρατούσαν την ανάσα τους για να μη γίνουν αντιληπτοί. Δεδομένου των διαστάσεων της σημαίας, ο κυμματισμός θα ήταν εφικτός μόνο αν υπήρχαν ισχυροί άνεμοι και όχι ησυχία.

• Οι Γερμανοί υποτίθεται πως συνέλλεξαν αποτυπώματα από τον ιστό και οι δύο άνδρες συνελλήφθησαν επανειλημμένα από τις κατοχικές δυνάμεις. Δεν έγινε καμία ταυτοποίηση των στοιχείων;

• Το περιστατικό γνωστοποιήθηκε μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Γιατί το ΚΚΕ δεν το χρησιμοποίησε νωρίτερα προκειμένου να κινητοποιήσει τον κόσμο ώστε να συνταχθεί με το ΕΑΜ και γιατί δεν χρησιμοποιήθηκε στα Δεκεμβριανά;

• Οι δύο άνδρες δεν μιλούσαν επί χρόνια ενώ επι χρόνια υπήρχε αντίφαση στα λεγόμενά τους ως προς το περιστατικό καθώς ο καθένας υποστήριζε ότι ήταν αυτός που κατέβασε τη σημαία. Στο τέλος επικράτησε η εκδοχή του Μανόλη Γλέζου κι ο Σάντας υποστήριζε πως «δεν έχει σημασία ποιος απ’ τους δυο κατέβασε τη σημαία». Στην πρώτη τους συνέντευξη πάντως, υποστήριξαν και οι δύο, ότι η σημαία έπεσε μόνη της από το τράνταγμα του ιστού.

Όπως και να έχει, η κίνηση αυτή αποτέλεσε την πρώτη αντιστασιακή πράξη κατά των δυνάμεων του Άξονα στην κατεχόμενη Αθήνα και ενέπνευσε όχι μόνο τον Ελληνικό αλλά και άλλους λαούς που βρίσκονταν υπό Γερμανική Κατοχή, γιαυτό καλό θα ήταν να τη θυμόμαστε με σεβασμό.

Μετά τον πόλεμο και το “Μακεδονικό”

Μετά την απελευθέρωση, ο Γλέζος εργάσθηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα “Ριζοσπάστης” και κατάφερε μετά από δύο χρόνια να γίνει αρχισυντάκτης και υπεύθυνος έκδοσης της εφημερίδας. Φυσικά δε θα μπορούσε να γλιτώσει από την παράνοια του Εμφυλίου και έτσι φυλακίστηκε αρκετές φορές και άλλες τόσες δέχθηκε ως ποινή τον θάνατο για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Ευτυχώς καμία εξ’ αυτών καμία δεν εκτελέσθηκε λόγω της αγανάκτησης του Ελληνικού λαού και της κατακραυγής του διεθνούς τύπου.

Τελικά, αν και φυλακισμένος, κατάφερε να κάνει το πολιτικό του ντεμπούτο και να εκλεγεί βουλευτής υπό τη σημαία της ΕΔΑ ( Ενωμένης Δημοκρατικής Αριστεράς) και αργότερα να οριστεί διευθυντής της εφημερίδες “ΑΥΓΗ”. Όπως γίνεται κατανοητό, εν μέσω εμφυλίου ακολούθησαν πολλές δίκες για τον ίδιο και τους συνεργάτες του καθώς και διεθνείς κινητοποιήσεις για τον Γλέζο.

Υπήρξε μια φορά, ωστόσο που η κοινή γνώμη δεν ήταν με το μέρος του. Το βράδυ της 30ης Ιουλίου του 1963, ο Μανώλης Γλέζος έδωσε συνέντευξη προς τους δημοσιογράφους στη Μόσχα, όπου βρισκόταν για να παραλάβει το βραβείο Λένιν. Σύμφωνα με σχετικό τηλεγράφημα του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων από τη σοβιετική πρωτεύουσα, ο Γλέζος φερόταν ότι εκφράστηκε «υπέρ της λύσεως του προβλήματος των μακεδονικών μειονοτήτων δια διαπραγματεύσεων (και) εις δεδομένην στιγμήν την ίδρυσιν μιας αυτονόμου Μακεδονίας».

Το τηλεγράφημα δημοσιεύθηκε την επομένη στο επίσημο όργανο της Αριστεράς, την Αυγή. Προκλήθηκε θύελλα αντιδράσεων και η Ε.Δ.Α. με ανακοίνωσή της διέψευσε το περιεχόμενο του τηλεγραφήματος. Ωστόσο, το Γαλλικό Πρακτορείο δεν ανασκεύασε τα μεταδοθέντα, αν και δέχθηκε ότι πιθανόν «διέφυγον αποχρώσεις τινές» των όσων είπε ο Γλέζος.

Στα όσα ακολούθησαν παρενέβη ο Σοβιετικός πρεσβευτής στην Αθήνα Ν. Κοριούκιν, ο οποίος στις 2 Αυγούστου δήλωσε ότι για τη Σοβιετική Ένωση δεν υφίσταται μακεδονικό πρόβλημα. Τελικώς ο ίδιος ο Γλέζος με δήλωσή του, που μετέδωσε το σοβιετικό πρακτορείο Ταςς στις 6 Αυγούστου, διέψευσε κατηγορηματικά το τηλεγράφημα του Γαλλικού Πρακτορείου και τόνισε ότι «δεν υπάρχει μακεδονικό ζήτημα». Παρόμοιες δηλώσεις έκανε κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο Ελληνικού στις 28 Αυγούστου, όπου τον υποδέχθηκαν στελέχη και οπαδοί της ΕΔΑ, μεταξύ των οποίων και ο Μίκης Θεοδωράκης.

Η ζωή του μετά το 1974

Μετά το τέλος της Χούντας ο Μανώλης Γλέζος ασχολήθηκε κυρίως με την πολιτική, καθώς στις βουλευτικές εκλογές του 1981 και του 1985, όπου η ΕΔΑ αποφάσισε συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ, ο Μανώλης Γλέζος εκλέχτηκε Βουλευτής στην Α’ εκλογική περιφέρεια Αθηνών και στην Β’ εκλογική περιφέρεια Πειραιώς αντίστοιχα. Στις 19 Ιουνίου 1985 ανεξαρτητοποιήθηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Την 1η Ιανουαρίου 1987 παραιτήθηκε του βουλευτικού του αξιώματος. Το 1984 έγινε Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Στις βουλευτικές εκλογές του 2000 ήταν υποψήφιος με το ψηφοδέλτιο του Συνασπισμού. Το 2002, διαμόρφωσε την πολιτική ομάδα Ενεργοί Πολίτες. Η πολιτική ομάδα σε συνεργασία με τον Συνασπισμό και άλλα μικρότερα κόμματα της Αριστεράς, μέσω του ΣΥΡΙΖΑ συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές του 2004. Το 2002 εκλέχθηκε Νομαρχιακός Σύμβουλος Αθηνών>-Πειραιά της περιφέρειας Αττικής επικεφαλής του ανεξάρτητου συνδυασμού Ενεργοί Πολίτες συγκεντρώνοντας ποσοστό 11%. Την υποψηφιότητά του υποστήριξε ο Συνασπισμός,άλλες κινήσεις και σχήματα της Αριστεράς καθώς και ανένταχτοι του χώρου.

Εκεί ξεκίνησε στην ουσία και η συνεργασία με το ΣΥΡΙΖΑ για την οποία ήταν στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια και μέχρι το 2015. Εκλέχθηκε βουλευτής Επικρατείας με το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ καθώς και Ευρωβουλευτής. Παρόλα αυτά, δεν δίστασε να εκφράσει τη διαφωνία του με την μετεκλογική στάση του κόμματος, όταν και γινόταν η περίφημη διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Ο Γλέζος κατηγόρησε το κόμμα για υποχώρηση από τις προεκλογικές δεσμεύσεις και δεν άργησε να αποτελέσει παρελθόν, παίρνοντας όμως μαζί του – όπως πάντα – την αξιοπρέπεια του.