Δίστομο: 75 χρόνια από τη σφαγή των Ναζί

Το καλοκαίρι του 1944 και μπροστά στην επερχόμενη ήττα αλλά και λόγω των αντάρτικων επιθέσεων, οι Ναζί κατακτητές γενικεύουν την τακτική των αντιποίνων. Επικεντρώνονταν σε χωριά τα οποία θεωρούσαν ως φιλικά προς τις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ή, όπως στην περίπτωση του Διστόμου, ότι ενημέρωσαν τα αντάρτικα τμήματα. Στην ουσία επρόκειτο για απάνθρωπες σφαγές με πρόσχημα τον αγώνα κατά των ανταρτών, αφού ξεθεμελίωναν χωριά, εκτελούσαν, βίαζαν και δολοφονούσαν μέχρι και βρέφη.

Το πρωί της 10ης Ιουνίου του 1944 γερμανική στρατιωτική φάλαγγα των Ες-Ες ξεκίνησε από τη Λιβαδειά για την Αράχωβα. Στόχος της ήταν η εκκαθάριση της περιοχής από τις αντάρτικες δυνάμεις. Στην περιοχή του Διστόμου ενώθηκε με άλλη γερμανική ομάδα που είχε ξεκινήσει από την Άμφισσα. Δόθηκε εντολή στους κατοίκους να μην απομακρυνθούν από το χωριό, μέχρι την επιστροφή των γερμανικών δυνάμεων.

Είχαν προλάβει όμως να σκοτώσουν πέντε άτομα, πιθανότατα αγρότες και να συλλάβουν άλλους 12. Σε διπλανό χωριό, ομάδα περίπου 11 ανταρτών αντιστάθηκε. Αν και λίγοι η μάχη κράτησε περίπου 2 ώρες και φαίνεται να έχασαν τη ζωή τους δεκάδες 40 Γερμανοί. Οι Γερμανοί επέστρεψαν στο Δίστομο, θεωρώντας ότι οι κάτοικοι του ενημέρωσαν τους αντάρτες. Ο επικεφαλής τους φέρεται να είπε: «Δεν θα αφήσετε ούτε γάτα».

Όπερ και έκαναν οι στρατιώτες του. Ο απολογισμός της σφαγής του Διστόμου είναι 220 άμαχοι. Ανάμεσά τους παιδιά, γυναίκες και βρέφη. Σε μια περίπτωση, οι σφαγείς σκότωσαν ένα μωρό με την ξιφολόγχη και χάραξαν τον αγκυλωτό σταυρό στο πρόσωπό του. Το χωριό πυρπολήθηκε.

Έγκλημα χωρίς τιμωρία

Παρά τη φρίκη, παρά το ασύλληπτο έγκλημα και το ότι το BBC αναφέρθηκε εκτενώς στο τι έγινε, η Γερμανία ονόμασε ως υπευθύνους τους κατοίκους του Διστόμου, επειδή δεν υπάκουσαν στις εντολές. Όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Ελλάδα επίσης ουδείς τιμωρήθηκε. Το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου μπόρεσε να ανακαλύψει έναν εκ των υπευθύνων της σφαγής, τον Χανς Ζάμπελ, ο οποίος είχε καταφύγει στο Παρίσι και είχε συλληφθεί. Οι γαλλικές αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές, οι οποίες τον προφυλάκισαν.

Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των θηριωδιών στο Δίστομο, δικαιολογώντας όμως τον εαυτό του, καθώς, είπε, ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων του. Προφυλακίστηκε όμως εκδόθηκε προσωρινά στη Δυτική Γερμανία για άλλη υπόθεση. Δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα. Ο αντισυνταγματάρχης Κάρλ Σίμερς πριν το Δίστομο είχε αιματοκυλήσει την Κλεισούρα στην Καστοριά, αφήνοντας 280 νεκρούς, συνεπικουρούμενος από Βούλγαρους κομιτατζήδες. Έσφαξαν εγκυμονούσες γυναίκες, παιδιά που έτρεχαν στους δρόμους, ηλικιωμένους και νεαρές κοπέλες.

Αν και πέρασε στρατοδικείο αθωώθηκε, οπότε επανέλαβε το “έργο του” στο Δίστομο. Ευθυνόταν και για τη σφαγή της Σπερχειάδας. Σκοτώθηκε το 1944 στην Άρτα από νάρκη. Πέντε ημέρες μετά τον θάνατό του του απονεμήθηκε ο Σταυρός των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού.

Ο Κουρτ Ρίκερτ ήταν ο διοικητής του 1ου Τάγματος του 7ου Συντάγματος Τεθωρακισμένων Γρεναδιέρων των SS. Είχαν εγκατασταθεί στη Λιβαδειά για «λόγους ασφαλείας της περιοχής». Αυτός έδωσε τη διαταγή για την επιχείρηση στο Δίστομο. Αν και η υπόθεση του ερευνήθηκε μαζί μ αυτήν του Ζάμπελ, απαλλάχθηκε και αυτός. Επικεφαλής της ομάδας των SS ήταν ο Φριτς Λάουτενμπαχ. Ελέγθηκε από τους ανώτερούς του μόνο για «λανθασμένη υπηρεσιακή αναφορά». Ο ίδιος υποστήριξε ότι χτυπήθηκε από ισχυρή ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ στην οποία έχασε πέντε άνδρες και γι αυτό διέταξε να χτυπηθεί το Δίστομο.

Ο Λάουτενμπαχ σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1944 κατά την υποχώρηση των Γερμανών από την Ουγγαρία.

Τέλος, ο στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι, διοικητής του 68ου Σώματος Στρατού. Πρόκειται για τον μοναδικό Γερμανό αξιωματικό που καταδικάστηκε για το Δίστομο. Στην απόφαση αναφέρεται ότι «δεν εξεδήλωσε ενδιαφέρον για να επιβάλει στον υπεύθυνο αξιωματικό την ανάλογη ποινή» για τη σφαγή. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών αλλά η ποινή του μειώθηκε από τον Αμερικανό επίτροπο στη Γερμανία στα τρία χρόνια και αφέθηκε ελεύθερος.