Η ελληνική σημαία με σινική μελάνη κι άλλες “σελίδες” ταχυδρομικής ιστορίας

Το ημερολόγιο δείχνει 28 Ιανουαρίου του 1824 και στη Νέα Υόρκη ο Αμερικανός φιλέλληνας, με τα αρχικά J.J.I., στέλνει μια επιστολή στη Βαλτιμόρη προς τον φίλο του, Gracie, όπου δίνει πληροφορίες για τα εμβλήματα και τους συμβολισμούς τού απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.

Τότε, για πρώτη ίσως φορά, σχεδιάζεται επί χάρτου με σινική μελάνη η ελληνική σημαία, όπως επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συλλέκτης-διεθνής κριτής, Γιώργος Θωμαρέης.

Η επιστολή αυτή, μαζί με δεκάδες ντοκουμέντα, παρουσιάζεται στην έκθεση “Σελίδες Ταχυδρομημένης Ιστορίας” μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου 2019, στο Κέντρο Ιστορίας του δήμου Θεσσαλονίκης. Τα ντοκουμέντα ανήκουν στους συλλέκτες Γιώργο Θωμαρέη και Αλέξη Παπαδόπουλο.

Στην έκθεση παρουσιάζονται επιστολές και φάκελοι αλληλογραφίας που ταχυδρομήθηκαν από το 1824 μέχρι το 1967, μέσα από τη μελέτη των οποίων προκύπτουν σημαντικά στοιχεία για την ελληνική ιστορία.

Επιστολές του Καποδίστρια, του Φαβιέρου, του Εϋνάρδου, πρωταγωνιστών της ιστορίας, αλλά και απλών ανθρώπων που διέσωσαν πληροφορίες για την εποχή τους.

Οι δύο επιστολές του Ιωάννη Καποδίστρια προς τον φίλο του, Ελβετό φιλέλληνα, Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο όσο αφορά τον αποστολέα και τον παραλήπτη όσο και το περιεχόμενο.

Οι δύο επιστολές είναι γραμμένες στα γαλλικά από το χέρι του γραμματικού του Καποδίστρια, ενώ η αποφώνηση είναι γραμμένη από τον ίδιο.

Έχουν συνταχθεί σε περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την τύχη του υπό σύσταση νεοελληνικού κράτους και αυτό αντανακλάται στο περιεχόμενό τους.

To 1828 ήταν χρονιά δύσκολη και αποφασιστική για την επιτυχή έκβαση της Επανάστασης. Ο Καποδίστριας είχε ήδη επιστρέψει στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο, για να αναλάβει τη διακυβέρνηση και να οργανώσει κράτος πάνω σε ερείπια.

Πέρα από τις σοβαρότατες οικονομικές δυσκολίες, ελλόχευε ο κίνδυνος να καταπνιγεί η Επανάσταση με την παρουσία του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.

Η γαλλική εκστρατευτική αποστολή στην Πελοπόννησο στα τέλη Αυγούστου ανάγκασε τον Ιμπραήμ να αποχωρήσει. Στη συνδιάσκεψη του Πόρου που ακολούθησε με την παρουσία των πρεσβευτών των μεγάλων δυνάμεων, ο Καποδίστριας προσπάθησε να πετύχει την ευνοϊκότερη οριοθέτηση των συνόρων του νεοελληνικού κράτους.

Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Θωμαρέης, το διαδίκτυο έδωσε στους συλλέκτες σπουδαίες δυνατότητες όσον αφορά την έρευνα για τον εμπλουτισμό των συλλογών τους και την αποκάλυψη σπουδαίων ιστορικών τεκμηρίων.

“ Πριν από 15 χρόνια, σερφάροντας στο διαδίκτυο, έπεσα πάνω σε μια δημοπρασία αρχείου βιβλιοθήκης στη Βαλτιμόρη, οργανωμένη από έναν τοπικό δημοπράτη βιβλίων και εφημερίδων.

Στη δημοπρασία αυτή αγόρασα την συγκεκριμένη επιστολή (σ.σ. όπου υπάρχει η ελληνική σημαία) για 85 δολάρια” ανέφερε ο κ. Θωμαρέης, υποστηρίζοντας ότι η ιστορική αξία της είναι τεράστια. Στην επιστολή αναφέρονται πολλά και σημαντικά για τον Ελληνικό Απελευθερωτικό Αγώνα, κυρίως για τα εμβλήματα (τον Σταυρό του Κωνσταντίνου, το “Εν τούτω νίκα” κ.ά.), τους συμβολισμούς και τις σημαίες του αγώνα.

Επίσης, αναφέρεται ότι οι πληροφορίες για τη σημαία προέρχονται από συμπατριώτες τους (Αμερικανούς), οι οποίοι την είχαν δει στα Ψαρά.

Ο εξηνταεξάχρονος Γιώργος Θωμαρέης, συλλέκτης τα τελευταία σαράντα χρόνια, ξεκίνησε να συλλέγει γραμματόσημα από την παιδική του ηλικία και τα τελευταία 25 χρόνια έχει στραφεί στη ταχυδρομική ιστορία και συγκεκριμένα στην ταχυδρομική ιστορία της Θεσσαλονίκης. Η έκθεση ονομάζεται “Σελίδες Ταχυδρομημένης Ιστορίας”, γιατί όπως εξήγησε ο ίδιος οι φάκελοι και οι επιστολές, πέρα από τη φιλοτελική και ταχυδρομική σημασία τους, είναι και ένα τεκμήριο πραγματικής ιστορίας.

Το κίνητρο για να γίνει κάποιος συλλέκτης εναπόκειται στον ψυχισμό του ανθρώπου όπως είπε και ο ίδιος είχε πάντα αυτό το μεράκι της αναζήτησης και της συλλογής, καθώς ως απόφοιτος του Πειραματικού Σχολείου του ΑΠΘ κληρονόμησε μεταξύ άλλων την αγάπη για την ιστορία.

Ο κ. Θωμαρέης θυμάται ότι παλαιότερα οι έμποροι αποτελούσαν πόλο έλξης για τους συλλέκτες, ενώ σήμερα στο Διαδίκτυο και μέσω καταλόγων από οίκους δημοπρασίας μπορεί κάποιος να αναζητήσει τα αντικείμενα που τον ενδιαφέρουν για να εμπλουτίσει τη συλλογή του.

Ο ίδιος υπογράμμισε ότι χρωστάει πολλά στον φιλοτελισμό, καθώς έχει καταφέρει να ασχοληθεί με αυτό που αγαπάει και να γυρίζει όλο τον κόσμο, εκπροσωπώντας την Ελλάδα ως διεθνής κριτής σε διάφορες εκθέσεις με την τελευταία τον Ιούνιο του 2018 στο Ισραήλ όπου μια ελληνική συλλογή κέρδισε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Γραμματοσήμων.

Η έκθεση μέσα από τη ματιά του Γιώργου Θωμαρέη

Από τα μέσα του 20ου αιώνα μια σημαντική μερίδα των φιλοτελιστών στράφηκε στην μελέτη της ταχυδρομικής ιστορίας.

Η ανάπτυξη του πλανήτη κατά τον 18ο και 19ο αιώνα κυρίως, συμπίπτει χρονικά με τη μεγάλη αύξηση της ανθρώπινης επικοινωνίας, μέσω των μεταφορών, του εμπορίου και της αλληλογραφίας και της ανάπτυξης των ταχυδρομείων και έχει απόλυτη σχέση με αυτήν, όπως επισημαίνει ο συλλέκτης, ο οποίος συνεχίζει: το γεγονός αυτό, καθιστά τη μελέτη της Ταχυδρομικής Ιστορίας ένα πολύ γοητευτικό θέμα για τον ιστορικό ερευνητή αλλά και για τον συλλέκτη και φιλοτελιστή.

Μια συλλογή ταχυδρομικής ιστορίας μπορεί να καταγράφει την ανάπτυξη των ταχυδρομικών υπηρεσιών ενός τόπου ή μιας περιόδου (μελετώντας ότι σχετίζεται με τα ταχυδρομεία, όπως π.χ. σφραγίδες, ταχυδρομικά τέλη, δρομολόγια, προορισμούς, ειδικές υπηρεσίες, γραμματόσημα που χρησιμοποιήθηκαν κλπ.), και συγχρόνως να προβάλλει τις ιστορικές μεταβολές και τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα μέσα από ταχυδρομικά ντοκουμέντα.

«Όταν, πριν τριάντα και χρόνια, αγόρασα, έναντι πινακίου φακής, μια παρτίδα από επιστολές χωρίς σφραγίδες -εκείνη την εποχή ό,τι δεν είχε γραμματόσημο ή σφραγίδα ήταν πρακτικά άνευ αξίας – και ξετρύπωσα εκεί μέσα την επιστολή του Φαβιέρου και την επιστολή του Καποδίστρια διαμορφώθηκε στο μυαλό μου η ιδέα που με οδήγησε σε αυτήν τη συλλογή, που χαρακτήρισα “Συλλογή Ταχυδρομημένης Ιστορίας”.

Πρόκειται για επιστολές που γράφτηκαν από σημαντικούς ανθρώπους, που έμειναν στην ιστορία, αλλά και επιστολές απλών ανθρώπων που γράφηκαν σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας που όρισαν την ζωή τους.

Ο φιλέλληνας στην Αμερική που καταγράφει στην επιστολή του, το 1824, τα σχέδια των πρώτων λαβάρων της ελληνικής επανάστασης, ο Καποδίστριας που ανησυχεί στις επιστολές του ή δίνει οδηγίες σε συνεργάτες του, ο ταχυδρόμος στη Θεσσαλονίκη το 1912, που επιστρέφει στον αποστολέα έναν φάκελο με την επισήμανση πως η πόλη βρίσκεται πια στην Ελλάδα και όχι στην Τουρκία, ο αγράμματος κρητικός που υποχρεώνεται από τις δυνάμεις κατοχής να αλληλογραφήσει στα γερμανικά το 1942 στην Κρήτη και αρκετοί άλλοι θα μας μεταφέρουν σε ένα γοητευτικό ταξίδι ελληνικής ιστορίας από το 1824 μέχρι τις μέρες μας».