Έλληνες και Ιρλανδοί ποιητές σε κοινή πορεία

Το πεδίο στο οποίο η Ελλάδα και Ιρλανδία συναντούν η μια την άλλη είναι η ποίηση.

Και η ποίηση έρχεται να αποκαλύψει πλήθος στοιχεία τόσο για τη σύγχρονη κουλτούρα όσο και για την παράδοση ή τον παλαιότερο πολιτισμό τους. Το βιβλίο της Johanna KruczKowska «Τοπία Ιρλανδών και Ελλήνων ποιητών» (‘’Landscapes of Irish and Greek Poets’’), που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Peter Lang, μας ξεναγεί σε δύο χώρες όπου η ποίηση έχει εδώ και αιώνες την τιμητική της.

H KruczKowska είναι καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Αγγλικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λοτζ στην Πολωνία, έχει εντρυφήσει στην ιρλανδική και την ελληνική ποίηση και στο βιβλίο της περιλαμβάνονται συνεντεύξεις, δοκίμια και ποιήματα ποιητών που φέρνουν κοντά τις ακτές της βορειοδυτικής Ευρώπης με τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου, σε μια συνένωση η οποία δεν έχει κανένα αταίριαστο στοιχείο.

Τι ακριβώς όμως ψάχνει με τη συγκέντρωση του υλικού της η ανθολόγος και πανεπιστημιακός από την Πολωνία;

Εκείνο που κυρίως την ενδιαφέρει είναι η ποιητική αποτύπωση του τοπίου σε μιαν εποχή όπου οι μετακινήσεις, τα ταξίδια και οι μεταπηδήσεις από τόπο σε τόπο αποτελούν καθημερινή πρακτική.

Το τοπίο για τους ποιητές στην Ελλάδα και την Ιρλανδία δεν είναι εξωτερικό (αυτό που βλέπει ένας αδιάφορος ταξιδιώτης, ένας τουρίστας ή ένας τυχαίος περαστικός) αλλά εσωτερικό: κάτι που μπαίνει στον νου κι αποκτά αίφνης τη δύναμη να τον μεταμορφώσει μέσα από το πλέγμα λέξεων.

Ταξιδεύοντας οι Ιρλανδοί ποιητές στην Ελλάδα και οι Έλληνες ποιητές στην Ιρλανδία διώχνουν αμέσως από το βλέμμα τις κατεστημένες αρχαιολογικές ή τουριστικές παραστάσεις για να ανακαλύψουν διαμέσου των στίχων τους τούς τόπους μιας αμοιβαίας οικειότητας.

Προσεγγίζοντας το ελληνικό τοπίο, οι Ιρλανδοί δεν ανακαλούν μόνο τα αρχαιοελληνικά μοτίβα που διατρέχουν την ποίηση του νομπελίστα Σέιμους Χίνι , αλλά και εικόνες από το νησί της Πάρου το οποίο έχει μετατραπεί για μεγάλο αριθμό Ιρλανδών ποιητών ήδη από τη δεκαετία του 1960 σε τόπο προσκυνήματος.

Κι όλα τα κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται οι δυο χώρες βγαίνουν ξαφνικά στο φως: τα εμπόδια που παρεμβάλλει στη ζωή των ανθρώπων η φύση, η περιορισμένη βιομηχανική ανάπτυξη ή η αποβιομηχάνιση, οι οικολογικές καταστροφές που έχει υποστεί το περιβάλλον, ο νησιωτικός χαρακτήρας (η Ιρλανδία είναι νησί και η Ελλάδα ως χερσόνησος περιβάλλεται παντού από θάλασσα), όπως και η μακρά ιστορία της μετανάστευσης. Και θα πρέπει επιπλέον να υπολογίσουμε την περιφερειακή θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη (με μια γλώσσα που από lingua franca της αρχαιότητας έχει μετατραπεί σε εξωτικό άκουσμα για τη συντριπτική πλειονότητα των Ευρωπαίων), την ιστορική απώλεια της ιρλανδικής γλώσσας και την υποκατάστασή της από τα αγγλικά, την καταδυνάστευση των Ιρλανδών από τη Μεγάλη Βρετανία ή την έντονα φορτισμένη αίσθηση της Ιστορίας που έχουν οι πολίτες τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιρλανδία.

Πέρα από τις συνεντεύξεις των Ιρλανδών ποιητών και τα δοκίμια που έχουν γραφτεί από Ιρλανδούς ακαδημαϊκούς, ξεχωριστή σημασία έχει η ανθολόγηση των ποιημάτων (έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά από Ιρλανδούς και στα ελληνικά από Έλληνες).

Από την Ιρλανδία ανθολογούνται οι Harry Clifton, Theo Dorgan, Leontia Flynn, Paula Meehan και Caitriona O’ Reilly. Από την Ελλάδα οι Γιώργος Χουλιάρας, Άννα Γρίβα, Λιάνα Σακελλίου και Χάρης Βλαβιανός.

Με την Ελλάδα και την Ιρλανδία η KruczKowska έχει ασχοληθεί και σε ένα άλλο της βιβλίο, που κυκλοφόρησε στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Palgrave Macmillan. Τίτλος του «Οι Ιρλανδοί ποιητές και η σύγχρονη Ελλάδα» (‘’Irish Poets and Modern Greece’’). Εδώ η KruczKowska εντάσσει τέσσερα δοκίμιά της: τα δύο πρώτα αφορούν τη σχέση του Derek Mahon και του Σέιμους Χίνι με την Ελλάδα (με τις Κυκλάδες ο Mahon, με την Πελοπόννησο και τους Δελφούς ο Heaney). Τα άλλα δύο αναφέρονται στους τρόπους που χρησιμοποίησαν οι δύο Ιρλανδοί για να μεταφράσουν στα αγγλικά τον Καβάφη. Το ιδιαίτερο βάρος του βιβλίου είναι πως καταγράφει και αναλύει συστηματικά την επίδραση που άσκησε η Ελλάδα στα γραπτά σύγχρονων Ιρλανδών, αποδεικνύοντας πως ακόμα και με την περιορισμένη εμβέλεια της γλώσσας της είναι σε θέση να λειτουργήσει αποτελεσματικά ως πολιτισμικό σημείο αναφοράς.