Bloomberg: Κλείνει το παράθυρο ευκαιρίας για λύση στο Σκοπιανό

O αρθρογράφος του Bloomberg, Leonid Bershidsky επισημαίνει ότι η αναρρήχηση στην εξουσία της πΓΔΜ μιας φιλοδυτικής κυβέρνησης και οι φόβοι σε ΝΑΤΟ και ΕΕ για ανάμειξη της Ρωσίας στα Βαλκάνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για μια διευθέτηση του ζητήματος του ονόματος της γειτονικής χώρας. Υπογραμμίζει, ωστόσο, ότι λόγω των αντιδράσεων μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης στις δύο χώρες η λύση δείχνει να απομακρύνεται.

Αναλυτικά το άρθρο:

«Η ενισχυμένη αντίληψη μιας ρωσικής απειλής για τη Δύση θα μπορούσε να έχει τουλάχιστον μια θετική συνέπεια: την ένταξη της πΓΔΜ στην ΕΕ. Αλλά το μαζικό συλλαλητήριο της Κυριακής στην Αθήνα με τουλάχιστον 140.000 ανθρώπους να διαδηλώνουν κατά της βούλησης, όπως φαίνεται, της ελληνικής κυβέρνησης για συμβιβασμό στο όνομα της «Μακεδονίας», δείχνουν ότι το ανοικτό εδώ και 26 χρόνια ζήτημα δεν πρόκειται να εξαφανιστεί.

Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991, η πΓΔΜ δεν έχει επίσημο όνομα, επειδή η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η βόρεια επαρχία της είναι η γνήσια Μακεδονία, το λίκνο της ελληνικής αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έλληνες και Βούλγαροι ιστορικοί έχουν από καιρό υποστηρίξει ότι ο πληθυσμός της πΓΔΜ – τα εδάφη της οποίας ήταν κατά καιρούς υπό βουλγαρικό έλεγχο- είναι ουσιαστικά Βούλγαροι με λίγα δικαιώματα στην αρχαία ελληνική κληρονομιά κι ότι ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, που επινόησαν το κυριλλικό αλφάβητο και είναι μέρος του Πανθέου των εθνικών ηρώων της Μακεδονίας είχαν Έλληνα πατέρα και Βουλγάρα μητέρα.

Στην πΓΔΜ, ωστόσο, η κυρίαρχη άποψη, που προωθήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της ύπαρξης της Γιουγκοσλαβίας του Γιόζιπ Τίτο και από κατοπινές εθνικιστικές κυβερνήσεις- είναι ότι η χώρα έχει διακριτή εθνική ταυτότητα και πλήρη δικαιώματα στο όνομα «Μακεδονία». Το αεροδρόμιο στην πρωτεύουσα Σκόπια φέρει το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ένα μεγαλόπρεπο άγαλμα στην κεντρική πλατεία της πόλης είναι γνωστό ότι τον αναπαριστά, αν και δεν υπάρχει ταμπέλα. Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος τιμώνται ως γηγενείς. Αυτές οι διεκδικήσεις έχουν αποτελέσει ουσιαστικό μέρος των κυβερνητικών προσπαθειών για το όνομα του έθνους, που αποσκοπούν στο να βάλουν την πΓΔΜ στο χάρτη ως τουριστικό προορισμό.

Η Βόρεια Ελλάδα, με μια τουριστική βιομηχανία που οικοδομήθηκε γύρω από τον Μέγα Αλέξανδρο, φέρει βαρέως τον ανταγωνισμό και πολιτικοί στην Αθήνα φοβούνται εδώ και καιρό ότι οι πολιτιστικές διεκδικήσεις θα οδηγήσουν σε εδαφικές. Ελλάδα και πΓΔΜ έχουν βάλει στα σύνορά τους ταμπέλες που γράφουν «Καλώς ήλθατε στη Μακεδονία». Η Ελλάδα έχει βάλει βέτο στις προσπάθειες της πΓΔΜ να μπει στην ΕΕ (από το 2005 είναι υποψήφιο μέλος) και στο ΝΑΤΟ απαιτώντας να αποσύρει πρώτα τις διεκδικήσεις της για το όνομα της Μακεδονίας.

Στην πΓΔΜ, η σημαντική πλειοψηφία θέλει να ενταχθεί η χώρα τους σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, αλλά ο αριθμός τους συρρικνώνεται δραματικά αν απαιτηθεί αλλαγή του ονόματος για την ένταξη.

Ο Αμερικανός διπλωμάτης Μάθιου Νίμιτς, που προσπαθεί από το 1994 να μεσολαβήσει για τον τερματισμό της διαμάχης, αρχικά εκ μέρους της Αμερικανικής κυβέρνησης και μετά ως ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών για το ζήτημα, έχει υποστηρίξει ότι η επίλυση είναι θέμα συγχρονισμού. Και χάρις στις πρόσφατες ενέργειες του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας.

Από το 2014 που η Ρωσία προσήρτησε την Κριμαία από την Ουκρανία, υπάρχουν φόβοι ανάμειξης του Κρεμλίνου στα Βαλκάνια, παραδοσιακή σφαίρα ρωσικής επιρροής λόγω των ιστορικών δεσμών με τη Σερβία. Το φιλορωσικό αίσθημα παραμένει σήμερα υψηλό στη Σερβία και η νυν κυβέρνησή της προσπαθεί να το συμφιλιώσει με μια επιθυμία για ένταξη στην ΕΕ, όπως προσπάθησε να κάνει ανεπιτυχώς η τότε ουκρανική κυβέρνηση πριν το 2014. Εισαγγελείς στο Μαυροβούνιο κατηγόρησαν το Κρεμλίνο ότι κρύβεται πίσω από μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Οκτώβριο του 2016, ώστε να εμποδίσει τη χώρα να μπει στο ΝΑΤΟ (πράγμα που έκανε πέρυσι). Κι η ρωσική παρουσία είναι από καιρό αισθητή στην πΓΔΜ. Σύμφωνα με φακέλους των μυστικών υπηρεσιών της χώρας που διέρρευσαν πρόσφατα, το Κρεμλίνο προσπαθεί να διασπείρει προπαγάνδα και να προκαλέσει διχόνοια για να ωθήσει τη χώρα μακριά από το μονοπάτι που οδηγεί στη Δύση.

Αυτό άσκησε πίεση στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ να επιλύσουν το συντομότερο δυνατό το ζήτημα του ονόματος. Δεδομένης της θέσης της Ελλάδας ως κηδεμονευόμενης από την ΕΕ, ίσως να ανέμεναν ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας θα ήταν πρόθυμος να αποδεχθεί τελικά έναν συμβιβασμό. Την ίδια ώρα η πΓΔΜ έχει από πέρυσι μια φιλοδυτική κυβέρνηση. Ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ έχει υποσχεθεί ότι θα προωθήσει τις συνομιλίες για την ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και κάπως να τα βρει με την Ελλάδα.

Ο συμβιβασμός που συζητείται έχει προταθεί ανεπιτυχώς παλαιότερα: Να δεχθεί η πΓΔΜ έναν επιθετικό προσδιιορισμό πριν το όνομα Μακεδονία, όπως «Άνω Μακεδονία», «Βόρεια Μακεδονία» ή «Νέα Μακεδονία». Αυτή τη φορά, ίσως, έχει μια πιθανότητα. Η ανάγκη του ΝΑΤΟ για επέκταση ώστε να αντιμετωπίσει τον Πούτιν δίνει ώθηση στην επέκταση της ΕΕ στα Βαλκάνια – κάτι που δεν θα ήταν προτεραιότητα σε άλλη περίπτωση.

Αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, ωστόσο, έχει ένα ελάττωμα. Μολονότι η ελληνική κοινή γνώμη επέτρεψε παλαιότερα στον Τσίπρα να υποκύψει σε εξωτερικές πιέσεις, το να επιτρέψουν στη γειτονική χώρα να χρησιμοποιήσει το όνομα «Μακεδονία» υπό οποιοδήποτε πλαίσιο μπορεί να αποτελεί κόκκινη γραμμή. Σε τελική ανάλυση μια οικονομική πολιτική που υπαγορεύεται από τους πιστωτές είναι προσωρινή. Η Ελλάδα ίσως ανακτήσει φέτος πλήρη πρόσβαση στις διεθνείς χρηματαγορές μετά την περυσινή πώληση ομολόγων. Αλλά πολλοί Έλληνες, που ήδη νιώθουν ταπεινωμένοι από την πρόσφατη υποβάθμιση της εθνικής κυριαρχίας, εμφανίζονται ιδιαίτερα απρόθυμοι να επιτρέψουν μια μόνιμη παραχώρηση στην πΓΔΜ.

Η Νέα Δημοκρατία, το φιλελεύθερο κόμμα που προηγείται τώρα στις δημοσκοπήσεις, δεν είναι αντίθετη σ’ έναν συμβιβασμό με «επιθετικό προσδιορισμό», αλλά δεν πρόκειται να τον υπερψηφίσει μαζί με την κυβέρνηση Τσίπρα κι είναι πιθανόν ούτε το εθνικιστικό κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων, που μετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό, να το κάνει. Η ισχυρή ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία – που έχει ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσική- υποστήριξε τις διαδηλώσεις. Υπάρχει ακόμη και το ενδεχόμενο κυβερνητικής κρίσης και πρόωρων εκλογών.

Υπό τέτοιες συνθήκες η αποδοχή ενός συμβιβασμού με τον Τσίπρα ίσως κρύβει παγίδες και για τον Ζάεφ. Τι θα γίνει αν η επόμενη ελληνική κυβέρνηση τον αντιστρέψει; Αν κλείσει το παράθυρο για μια συμφωνία κι ο Πούτιν κερδίσει μια αιφνιδιαστική παράταση στα Βαλκάνια, η ιστορία -αρχαία και σύγχρονη- θα καταφέρει άλλο ένα πλήγμα στο μεταμοντέρνο ευρωπαϊκό εγχείρημα.»