Πλήρωναν διόδια και τα γαϊδουράκια – Η ιστορία του πρώτου Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας

Η εικόνα των πρώτων δρόμων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αποτυπώνεται στη νομοθεσία της εποχής, όταν αντί για τροχονόμους υπήρχαν… οδοφύλακες. Ερευνητές θεωρούν ως πρώτο… Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ένα διάταγμα που εκδόθηκε ακριβώς πριν από 180 χρόνια, στις 24 Ιανουαρίου 1837, με τίτλο «περί των κατά τας οδούς συναντωμένων αμαξών και εφίππων».

Ομως, λίγο νωρίτερα είχαν εκδοθεί δύο άλλοι νόμοι, με τους οποίους διαμορφωνόταν η οδική τάξη στους δρόμους του κράτους.

Με το πρώτο Διάταγμα «περί επιτηρήσεως των δημοσίων οδών» (ΦΕΚ 72/ 6-12-1836)… γεννήθηκε η… Τροχαία, με βασικό ρόλο τη διατήρηση των δημοσίων δρόμων σε καλή κατάσταση και την αδιατάρακτη συγκοινωνία μεταξύ των πόλεων.

Σε πρώτη φάση δημιουργήθηκαν δύο Τμήματα Τροχαίας, ένα για τον δρόμο από Αθήνα σε Πειραιά και το δεύτερο για τον δρόμο από Ναύπλιο σε Αργος. Όπως αναφέρεται στην “Εφημερίδα των Συντακτών”, επικεφαλής σε κάθε Τμήμα ήταν ο «επιστάτης», ο οποίος επελέγετο από τους αξιωματικούς των λεγόμενων «πρώην ελαφρών στρατευμάτων» και υπαγόταν στο νομομηχανικό.

Το κάθε τμήμα επανδρωνόταν από τους «οδοφύλακες», οι οποίοι εντάχθηκαν στους υπαλλήλους της δημόσιας ασφάλειας και μπορούσαν να μηνύουν τον παραβάτη και ενίοτε να τον συλλαμβάνουν και να τον οδηγούν στον ειρηνοδίκη.

Ο «επιστάτης» είχε δικαίωμα να οπλοφορεί ενώ οι οδοφύλακες έφεραν στο αριστερό μπράτσο μια ταινία που έγραφε «Βασιλικός οδοφύλαξ».

Μια από τις βασικές επισημάνσεις (άρθρο 5) ήταν ότι τα πεζοδρόμια είναι για τους πεζούς.

Εάν, όμως, κρίνουμε από το πόσοι σταθμεύουν ακόμα και σήμερα πάνω στα πεζοδρόμια φαίνεται ότι όχι μόνο τα πρώτα… 100 χρόνια, αλλά και έπειτα από… 200 χρόνια είναι δύσκολο να εμπεδωθεί πως «τα παραπάτια (σ.σ. δηλαδή, τα πεζοδρόμια) είναι προσδιωρισμένα διά τους πεζούς».

«Επομένως απαγορεύεται να πηγαίνη έφιππος, με αμάξας και με χειραμάξας ή να διέρχεται τις εις τα παραπάτια, ή να περνά εκείθεν ζώα».

Συνεχίζοντας ανέφερε η διάταξη ότι στους πεζούς απαγορεύεται «να κατέρχονται εις τους χάνδακας (το οδόστρωμα, θα λέγαμε) της οδού».

Και εάν αυτό φαντάζει υπερβολικό, να πούμε ότι και ο ισχύων Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) προβλέπει (άρθρο 38) πρόστιμο μέχρι και 40 € για τους πεζούς που θα περάσουν με κόκκινο μια διάβαση.

Μια άλλη απαγόρευση με μεγάλη… επικαιρότητα αφορούσε την πρόκληση φθορών στα κάγκελα του δρόμου, τη χιλιομετρική σήμανση και άλλα δημόσια μνημεία. Οι παραβάτες πλήρωναν πρόστιμο, που έφτανε κατά περίπτωση σε 20 ή 50 δραχμές.

Ταυτόχρονα ήταν υποχρεωμένοι να διορθώσουν με προσωπική εργασία τη βλάβη που έκαναν ή να πληρώσουν αποζημίωση στο Δημόσιο. Τότε τοποθετήθηκαν και οι πρώτες πινακίδες στους δρόμους.

Ηταν μαύρου χρώματος και γράφονταν -συνοπτικά- με λευκά γράμματα οι παραπάνω οδηγίες. Λίγες μέρες αργότερα εκδίδεται νέο Διάταγμα, που αφορά την τοποθέτηση πινακίδων με τις αποστάσεις μεταξύ των πόλεων (ΦΕΚ 82/31-12-1836) σύμφωνα με το μετρικό σύστημα που ίσχυε στο κράτος (στάδια, σχοινίδες και λεύγες).

Ειδικά για τις αποστάσεις έπρεπε να χρησιμοποιούνται πέτρινες σκαλιστές πινακίδες.

Μετά απ’ αυτά ήρθε και ο πρώτος… ΚΟΚ, ένα Διάταγμα, με ημερομηνία 24 Ιανουαρίου 1837 (ΦΕΚ 8/24-2-1837), που καθορίζει τα «περί των κατά τις οδούς συναντωμένων αμαξών και εφίππων» με στόχο, όπως αναφέρει, την αποφυγή συγκρούσεων.

Ετσι, καθορίστηκε ότι όταν συναντιούνται σε έναν δρόμο άμαξες, έφιπποί κ.λπ. οφείλει ο καθένας να υποχωρεί προς τα δεξιά για να μένει ο δρόμος ελεύθερος.

Επίσης, όταν εμφανίζονταν ταχυδρόμοι, που σάλπιζαν στον ρυθμό της… υποχώρησης, όλοι έπρεπε να παραμερίσουν στα δεξιά των ταχυδρομικών αμαξών ή ίππων.

Αργότερα, το 1875, καθιερώθηκαν οι… πινακίδες με αριθμούς κυκλοφορίας.

Πολλοί αμαξάδες αντέδρασαν στο μέτρο και έσβηναν τους αριθμούς από τις άμαξες, μέχρι που ένας Γερμανός τεχνίτης εισήγαγε μια ειδική χημική βαφή και οι αριθμοί γράφονταν πλέον ανεξίτηλα.

Την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα θεσμοθετήθηκε η διατίμηση του κόμιστρου για τις άμαξες και θα ξεκινήσει συζήτηση για τη καθιέρωση ορίου ταχύτητας.

Το τελευταίο θέμα θα απασχολήσει περισσότερο, με την άφιξη των πρώτων αυτοκινήτων και ειδικά μετά το πρώτο θανατηφόρο τροχαίο (Κυριακή 4 Μαρτίου 1907 και ώρα 11.30, επί της λεωφόρου Συγγρού, στο ύψος του εργοστασίου ΦΙΞ) με θύμα μια 25χρονη γυναίκα.