Αλέξης Μινωτής: Ο τραπεζικός υπάλληλος που μεγαλούργησε στο θέατρο και το παγκόσμιο σινεμά

Έχουν συμπληρωθεί 27 χρόνια από την ημέρα που ο μοναδικός Αλέξης Μινωτής, ο κορυφαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης, έφυγε από τη ζωή.

Το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την τεράστια συμβολή του στην προαγωγή του νεοελληνικού θεάτρου αλλά και την Κατίνα Παξινού. Τη γυναίκα που μοιράστηκαν μαζί την αγάπη γαι το θέατρο αλλά και τη ζωή.

Ο Αλέξης Μινωτής γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1898 στα Χανιά της Κρήτης, σε μικροαστικό περιβάλλον εμπόρων και μικροεπιτηδευματιών.  Το πραγματικό όνομά του ήταν Αλέξης Μινωτάκης.

Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο διορίστηκε υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα Χανίων. Ωστόσο, η θέση στην τράπεζα δε ήταν ικανή για να κρατήσει τον τεράστιο αυτόν θεατράνθρωπο στα στεγανά μιας απλής καθημερινότητας.

Το 1921, αφού είχε εκπληρώσει και τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, ακολουθεί τον περιοδεύοντα θίασο του Βεάκη και του Νέζερ που περιέφεραν τον Οιδίποδα Τύραννο. Τότε για να αντιμετωπίσει τις έντονες αντιρρήσεις της οικογένειάς του, ο Αλέξης Μινωτάκης αποφασίζει να αλλάξει το όνομά του. Και κάπως έτσι ξαναγεννιέται ο Αλέξης Μινωτής.

Στην Αθήνα εντάχθηκε στο θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη όππυ και συνυπήρξε ως ηθοποιός δίπλα στον Μήτσο Μυράτ, τον Ροντήρη, τον Λογοθετίδη, κάτω από τη στοργική εποπτεία της Μαρίκας. Έπαιξε τα πάντα, από φάρσες έως μελοδράματα και από Αριστοφάνη έως τραγωδία. Στην τραγωδία ευδοκίμησε από νωρίς και συχνά, όσο κατακτούσε τη θέση του στη συντεχνία, αρνιόταν να υπηρετήσει το φτηνό ρεπερτόριο στο οποίο κατέφευγε ο θίασος, χάριν του ταμείου.

Από το 1925 έως το 1930 ο Αλέξης Μινωτής συνεργάστηκε με τον Σπύρο Μελά στην απόπειρά του να δημιουργήσει Θέατρο Τέχνης στην Αθήνα. Το επόμενο διάστημα υπήρξε συνθιασάρχης στο θέατρο Βεάκη – Παξινού – Μινωτή και από το 1932 έως το 1942 χρημάτισε βασικό πρωταγωνιστικό στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου. 

Έκτοτε διέγραψε μία εξαιρετική καριέρα, διεθνούς ακτινοβολίας, αφήνοντας εποχή σε ρόλους όπως στον Άμλετ, τον Πέερ Γκυντ, τους Βρικόλακες, το Μάκβεθ, το Βασιλιά Ληρ, τους δύο Οιδίποδες. Κατέκτησε το αρχαίο δράμα αλλά και έργα κλασικών όπως ήταν ο Μπρεχτ, ο Λόρκα, ο Μπέκετ, και οι δικοί μας Χορν, Ξενόπουλος, Μπόγρης, Τερζάκης.

Σπουδές στην Ευρώπη

Το 1936 σπούδασε με κρατική υποτροφία τη θεατρική τέχνη στην Αγγλία και τη Γερμανία, όπου γνωρίστηκε προσωπικά με τον Βέρνερ Κράους, θαύμασε τον μεγάλο τεχνίτη Μόισσι και είδε τον Άμλετ και τον Μεφιστοφελή του Γκρύντγκενς. 

Η ευρωπαϊκή του σπουδή τον συγκρότησε. Τον προίκισε με μια τεχνική που εκπροσώπησε με μοναδική μαεστρία. Έξοχος ερμηνευτής της εξπρεσιονιστικής τεχνικήε έντονων φωτοσκιάσεων, όπου η μορφή προηγείται του περιεχομένου.

Η σύντροφος Κατίνα Παξινού και το Χόλιγουντ

Το 1940 παντρέυεται την Κατίνα Παξινού και μαζί εμφανίζονταν στο Βασιλικό Θέατρο που δημιούργησαν. Στη περίοδο όμως της κατοχής στην Ελλάδα ο Αλέξης Μινωτής αυτοεξορίζεται στις ΗΠΑ. 

Το 1946 ο Μινωτής γνωρίζει το Χόλιγουντ και λαμβάνει μέρος στη κινηματογραφική ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ Υπόθεση Νοτόριους (Notorious) μαζί με τον Κάρι Γκραντ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Την ίδια χρονιά συμμετείχε ακόμη στη ταινία Chase μαζί με την Μισέλ Μοργκάν. Από εκεί το 1952 προσκλήθηκε από το Εθνικό Θέατρο στην Αθήνα μαζί με την Κατίνα Παξινού για έκτακτες εμφανίσεις σε αρχαία δράματα και στους Βρυκόλακες του Ίψεν. 

Τότε ανταποκρινόμενος στο αίτημα της Βασίλισσας Φρειδερίκης για γύρισμα χολιγουντιανής ταινίας στην Ελλάδα συμμετείχε στο Παιδί και το Δελφίνι με την Σοφία Λόρεν που γυρίστηκε στην Ύδρα. 

Το ίδιο έτος μετά τις παραστάσεις στην Ελλάδα συμμετείχε στις παραστάσεις αρχαίων δραμάτων του Εθνικού Θεάτρου στη Νέα Υόρκη.  Στις παραστάσεις εκείνες ο "Οιδίπους Τύραννος" του Σοφοκλή ανέβηκε με δική του σκηνοθεσία. Επίσης σκηνοθέτησε στη συνέχεια τις τραγωδίες Εκάβη (1955) και Μήδεια (1956) του Ευριπίδη στις οποίες πρωταγωνίστησε η Κατίνα Παξινού, καθώς και τις τραγωδίες Αντιγόνη (1956), με πρωταγωνίστρια την Άννα Συνοδινού και Οιδίπους επί Κολωνώ, με πρωταγωνιστή τον ίδιο.

Από αριστερά: ο σκηνογράφος Γιάννης Τσαρούχης, ο Κωστής Μπαστιάς, η Μαρία Κάλλας και ο σκηνοθέτης Αλέξης Μινωτής υποκλίνονται στους 15.000 θεατές.

Παγκόσμια αναγνώριση

Το 1958 ανέβασε στην Αμερική (Dallas Civil Opera) και στο Κόβεντ Γκάρντεν στο Λονδίνο την όπερα του Κερουμπίνι Μήδεια με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας. Η παράσταση εκείνη κρίθηκε ως βάση υψηλού υποδείγματος σύγχρονης σκηνοθεσίας μελοδράματος (όπερας). Επίσης εμφανίσθηκε και στο Μπροντγουέι στην Ηλέκτρα με την Μαρίκα Κοτοπούλη. Ο Αλέξης Μινωτής είχε εμφανιστεί και στην "Γη των Φαραώ" με την Τζόαν Κόλινς.

Ο Αλέξης Μινωτής υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής (1964-67) και γενικός διευθυντής (1974-80) του Εθνικού Θεάτρου ενώ έγραψε τα δοκίμια Εμπειρική θεατρική παιδεία και τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. 

Τελευταία εμφάνισή του στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ήταν το καλοκαίρι του 1989 με τον ρόλο που υπήρξε για τον ίδιο όχι μόνο σκηνικό αλλά και προσωπικό αγώνισμα μιας ολόκληρης ζωής, τον Οιδίποδα επί Κολωνώ του Σοφοκλή.

Ο Αλέξης Μινωτής πέθανε, πλήρης ημερών, στις 11 Νοεμβρίου του 1990.