“ΔιαΝΕΟσις”: H κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα

Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φαινόμενο παγκόσμιο, εξαιρετικά σημαντικό, πολύ καλά μελετημένο, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη. Λεπτομερή μοντέλα προβλέπουν την εξέλιξή του στις επόμενες δεκαετίες με τρόπο αρκετά σαφή. 

Η έρευνα της «διαΝΕΟσις» αναδεικνύει πώς η κλιματική αλλαγή, όπως διαμορφώνεται και όπως εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί τα επόμενα χρόνια, θα επηρεάσει την ανάπτυξη της χώρας σε διάφορους τομείς.

Μια οκταμελής ομάδα επιστημόνων με συντονιστή τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνο Καρτάλη και μέλη, μεταξύ άλλων, τους Καθηγητές από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Δημήτρη Οικονόμου και Χάρη Κοκκώση, τον Καθηγητή του University of New South Wales Μάνθο Σανταμούρη και τους φυσικούς περιβάλλοντος από το ΕΚΠΑ Ηλία Αγαθαγγελίδη και Αναστάσιο Πολύδωρο, ανέλαβε την εκπόνηση μιας μελέτης σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις η οποία δημοσιεύεται σήμερα.

Στη μελέτη:

– καταγράφονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας,

– αναλύονται οι επιπτώσεις της σε κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας,

– αξιολογούνται η εθνική νομοθεσία και τα αναπτυξιακά προγράμματα σε ό,τι αφορά στην κλιματική αλλαγή και

– διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Οι συνέπειες στην Ελλάδα

1) Η γεωργική παραγωγή θα πληγεί σημαντικά

Η Ελλάδα γίνεται ξηρότερη, εξαιτίας της μείωσης των βροχοπτώσεων κατά 20-30% το καλοκαίρι και κατά 10% το χειμώνα, αλλά και εξαιτίας των μεγαλύτερων περιόδων χωρίς καθόλου βροχή, της αύξησης του ελλείματος υγρασίας μέχρι και 12%, και τελικά της ενισχυμένης τάσης μετατροπής των εδαφών σε ξηρικά, στο 60% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψει η αγροτική παραγωγή στη χώρα -απλά θα επηρεαστεί η ποσότητα της παραγωγής και το είδος των καλλιεργειών που μπορεί να υποστηρίξει το έδαφος. Σύμφωνα με τα περισσότερα σενάρια οι περιοχές της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Μακεδονίας θα έχουν μειωμένη αγροτική παραγωγή, ενώ κάποια σενάρια προβλέπουν θετικές συνέπειες σε πιο εύκρατες περιοχές όπως η Κρήτη.

Οι ερευνητές μελέτησαν πιο λεπτομερώς τις επιπτώσεις στις αμπελοκαλλιέργειες και διαπίστωσαν πως στην 20ετία 2046-2065 οι οινοπαραγωγικές περιοχές που θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα (καθώς σε αυτές οποίες μειώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό η βροχόπτωση και είναι σημαντική η αύξηση του ελλείμματος υγρασίας) βρίσκονται κυρίως στην Κεντρική Ελλάδα και νοτιότερα.Αντίθετα προσωρινά ευνοϊκότερη θα είναι η αμπελοκαλλιέργεια στις οινοπαραγωγικές περιοχές που εντοπίζονται στα ορεινά τμήματα της χώρας, τόσο δυτικά και όσο και βόρεια της Θεσσαλίας. Εκεί θα μπορούν να ευδοκιμήσουν ποικιλίες που μέχρι τώρα ευδοκιμούσαν μόνο νοτιότερα. Ωστόσο, σε βάθος χρόνου η αύξηση των θερμών ημερών σε συνδυασμό με τη μείωση της βροχόπτωσης θα ακυρώσουν την ευνοϊκή συνθήκη, καθώς θα απαιτείται και ενισχυμένη άρδευση των καλλιεργειών. Επισημαίνεται επίσης ότι η αύξηση της θερμοκρασίας, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ενδέχεται να έχει συνέπειες στην ποιότητα του παραγόμενου κρασιού σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς η συγκομιδή θα μετατίθεται νωρίτερα με τα έτη.

2) Ο τουρισμός θα επηρεαστεί έντονα.

Τα νέα για τον τουρισμό δεν είναι όλα αρνητικά. Τα καλοκαίρια θα υπάρχουν περισσότεροι καύσωνες, οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις -όπως και όλα τα υπόλοιπα κτίρια- θα καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια για ψύξη, και πολλές περιοχές (κυρίως νησιά) θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα υδροδότησης, αλλά σε πολλές περιοχές της χώρας η αύξηση της θερμοκρασίας πιθανότατα θα οδηγήσει στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η μείωση των ημερών κατά τις οποίες χρειάζεται δαπάνη ενέργειας για θέρμανση, δε, θα περιορίσει τις δαπάνες τουριστικών μονάδων που βρίσκονται σε χειμερινούς τουριστικούς προορισμούς.

Ωστόσο, τα υπόλοιπα φαινόμενα που αναφέρθηκαν παραπάνω θα έχουν αρνητικές συνέπειες: Περισσότερες ημέρες με καύσωνα, αύξηση της στάθμης της θάλασσας, διάβρωση των ακτών (περισσότερες λεπτομέρειες γι’ αυτό παρακάτω), αύξηση πυρκαγιών και ακραίων καιρικών φαινομένων. Σύμφωνα με το πανευρωπαϊκό πρόγραμμα PESETA εκτιμάται πως, σε περίπτωση που η μέση θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου, όπως περίπου εκτιμάται στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, θα προκύψει μείωση διανυκτερεύσεων στη χώρα κατά 1% και απώλειες εσόδων για την τουριστική βιομηχανία της τάξης των 825 εκ. ευρώ ετησίως.

Επιπλέον, μεμονωμένα είδη τουρισμού θα πληγούν σοβαρά. Όλα τα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πίεση, αλλά κυρίως αυτά που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο και κυρίως στα νότια (Μαίναλο και Χελμός).

Αυτό είναι κάτι που, βεβαίως, έχει ήδη αρχίσει να παρατηρείται διεθνώς. Στο Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού γίνονται ήδη προσαρμογές για να αντιμετωπιστεί ο περιορισμός των ημερών με χιόνι. Στην Κεντρική Ευρώπη υπάρχουν χιονοδρομικά κέντρα -κυρίως αυτά που βρίσκονται σε χαμηλότερα υψόμετρα- που τα τελευταία χρόνια δεν δούλεψαν καθόλου. Εκτιμάται ότι μια άνοδος της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου τις επόμενες δεκαετίες θα θέσει εκτός λειτουργίας το 33% των χιονοδρομικών κέντρων της Ευρώπης.

Πολύ σημαντικά θα είναι και τα προβλήματα σε εκτεθειμένους στη φύση αρχαιολογικούς χώρους, και ειδικά σε αυτούς που βρίσκονται σε δασικές περιοχές ή σε τοποθεσίες με μεγάλη κλίση, που είναι ευάλωτες στη διάβρωση. Η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της βροχόπτωσης θα κάνουν τις δασικές περιοχές της χώρας ξηρότερες και ως εκ τούτου πιο ευάλωτες σε δασικές πυρκαγιές. Από ό,τι φαίνεται, την 20ετία που μελετάμε συγκεκριμένοι προορισμοί προστατευόμενοι από την UNESCO όπως ο Ναός του Επικούρειου Απόλλωνα και η Αρχαία Ολυμπία θα κινδυνεύσουν άμεσα.

Αλλά και οι δασικές πυρκαγιές από μόνες τους θα αποτελέσουν σημαντικό κίνδυνο για το φυσικό περιβάλλον της χώρας, τις υποδομές της αλλά και την οικονομία της. Τη δεκαετία 2000-2010 στην Ελλάδα έγιναν 111.642 πυρκαγιές που αποτέφρωσαν 611.706 εκτάρια γης. Μέχρι το 2050 οι ημέρες υψηλού κινδύνου κάθε χρόνο αναμένεται να αυξηθούν από 15% μέχρι και 70%, ανάλογα με την περιοχή. Η δε περίοδος αυξημένου κινδύνου θα αυξηθεί από 2 εβδομάδες το χρόνο σε 6.

3) Οι ακτές της χώρας

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του IPCC (2007) μέχρι το τέλος του αιώνα αναμένεται μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας που θα κυμανθεί από 20 μέχρι 59 εκατοστά. Ωστόσο υπάρχουν και ερευνητές που θεωρούν πως αυτές οι εκτιμήσεις είναι πολύ μετριοπαθείς, και πως τα υπάρχοντα μοντέλα υποεκτιμούν τον κίνδυνο που διατρέχουν οι παγετώνες της Ανταρκτικής. Σύμφωνα με αυτά τα σενάρια είναι πιο πιθανή μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας από 80 εκατοστά μέχρι και 2 μέτρα ως το τέλος του αιώνα. Αυτά τα μεγέθη ίσως να ακούγονται μικρά ή αμελητέα, αλλά δεν είναι. Καταγράψαμε τι σημαίνει μια ενδεχόμενη αύξηση της στάθμης της θάλασσας σε διάφορες περιοχές της χώρας σε μερικούς ευανάγνωστους χάρτες. Εδώ βλέπουμε τις επιπτώσεις στο Λαιμό της Βουλιαγμένης και στις παραλίες του Ορνού στη Μύκονο. Στην κυρίως έκθεση υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα.