Διαδραστικό project του Γιώργου Τσακίρη, στην Dépôt Art Gallery

Στα εγκαίνια το κοινό θα συμμετέχει στη δράση «Ελάτε να πλέξουμε γιατί είναι οικογενειακή μας υπόθεση», η οποία θα διαρκέσει έως το τέλος της έκθεσης, ενώ στο χώρο της gallery θα εκτίθενται έργα του ζωγράφου Γιώργου Τσακίρη. 

Με ένα εκτεταμένο κείμενο για τον καλλιτέχνη με τίτλο: 

Το σύστημα του Γιώργου Τσακίρη: ο κύκλος της ζωής

ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Ομότιμος Καθηγητής ιστορίας τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, σημειώνει:

[…] Θα προσθέσουμε ότι στην εργασία αυτή η αντίθεση μεταξύ της έκφρασης 

και της ιστορίας έχει μεγιστοποιηθεί και είναι οριακή, επειδή αντιπαραθέτει δύο λειτουργίες εξαιρετικά ευάλωτες. Η μία λειτουργία είναι η ανάπτυξη του αντικειμένου χωρίς το βλέμμα-η οργανική και η βιολογική ανάπτυξη- και η άλλη λειτουργία είναι η μνήμη του βλέμματος -που τις παρατήρησε, αυτές τις οργανικές και τις βιολογικές αναπτύξεις- ως η μορφή την οποία θα υποδυθεί η λειτουργία. […] 

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, 1997, από την έκδοση, Γιώργος Τσακίρης: Οργανικές και βιολογικές λειτουργίες, σ.1.

Είχα τη χαρά να έχω δημοσιεύσει από το 1993 έως το 2006, είκοσι κείμενα για τον Γιώργο Τσακίρη, μέρος των οποίων συγκέντρωσα στο βιβλίο μου, Γιώργος Τσακίρης: Οργανικές και βιολογικές λειτουργίες, που εκδόθηκε από τον Οργανισμό Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, το 1997. Είναι ο καλλιτέχνης για τον οποίο έχω γράψει τα περισσότερα κείμενα (παρουσιάσεις και προλόγους), στο διάστημα της ζωής μου με εξαίρεση τη διδακτορική μου διατριβή, -και μικρές μονογραφίες. 

Με την απόσταση του χρόνου είμαι σε θέση να βεβαιώσω σήμερα ότι πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό καλλιτέχνη του οποίου το έργο δεν έχει πάρει ακόμα τη θέση που θα του άρμοζε, στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης. Η παρατήρηση δεν αναφέρεται στην πρακτική του ιστορικού, του κριτικού του θεωρητικού της τέχνης να εντάξουν τον καλλιτέχνη σε μια καλλιτεχνική κατηγορία, σε ένα κίνημα, σε μια τάση ή σε ένα κυρίαρχο προσανατολισμό, αλλά εννοεί ότι το έργο του Τσακίρη αντλεί την ειδικότητά του από τα ίδια καθεαυτά τα πράγματα του οργανικού ή του βιολογικού ή του κοινωνικού του χώρου ως προς τη δική τους αποκλειστικά -και ως προς την εκείνη κάθε φορά συγκεκριμένη, ειδική τους αναγκαιότητα. Ο Τσακίρης δημιουργεί ανασυστάσεις της λειτουργίας τους και η ανασύσταση είναι το έργο. Αυτή ήταν και η έννοια, η προέλευση του μοντέρνου κινήματος, δηλαδή η άντληση του καλλιτέχνη από τα πράγματα τα ίδια της δικής τους δομής και της συμπεριφοράς τους, ως τα απαραίτητα υλικά και τα δομικά μέσα με τα οποία θα επαναφέρει τις χρήσεις τους -και μέσα από τις χρήσεις, τις λειτουργίες τους. Ο Τσακίρης δεν αναπαράγει τις εικόνες των πραγμάτων, δείχνει το πώς τα πράγματα λειτουργούν. 

Η αντικατάσταση της οπτικής και της προσωπικής αναπαραγωγής των εικόνων των πραγμάτων κατά την παράδοση της διδασκαλίας της ζωγραφικής, από τη χρήση των πραγμάτων, διατυπώθηκε ήδη στις αρχές του περασμένου αιώνα, ως το εθνολογικό και το ανθρωπολογικό άνοιγμα σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Ήταν η αρχή της μοντέρνας τέχνης ως επιστημολογικός όρος και ήταν η αντίσταση του σύγχρονου κόσμου στη μονόδρομη και τη σειριακή αναπαραγωγή του εαυτού του από τον εαυτό του προς μια μοναδική κατεύθυνση, χάρη στην ανθρωπολογική αντίληψη της χρήσης που γίνεται αισθητική τότε μόνο, όταν λειτουργεί. Αλλά στα χρόνια του μεσοπολέμου και μέχρι τα χρόνια 1970 περίπου, οι εθνολογικές και οι ανθρωπολογικές προσεγγίσεις στα εικαστικά δρώμενα περιθωριοποιήθηκαν, υποχώρησαν, ως προς την κυριαρχία της αυτοαναφερόμενης μορφής σε διαδοχικά θεσμοθετούμενα νέα, κάθε φορά, καλλιτεχνικά πρότυπα ως τα υποδείγματα που ο καλλιτέχνης διδάσκεται το πώς να τα ενσωματώσει, όπως στην κατά παράδοση ιστορία της τέχνης: με τον καλλιτέχνη προσαρμοζόμενο στα είδη της εικόνας, -αλλά της εικόνας του πράγματος χωρίς το πράγμα, από το οποίο η εικόνα προέρχεται. Η Rosalind Krauss είχε επισημάνει παραδειγματικά τη σύγχρονη αυτό-αναπαραγωγική κατάσταση, το 1972, με τη διήγηση των δωματίων στη σειρά τα οποία ο σύγχρονος καλλιτέχνης υποχρεώνεται κάθε φορά να τα διασχίσει, από το ένα στο άλλο, ως η ιστορία (η ανάδυση) της προέλευσης να είναι υποχρεωτική και να συνιστούσε μόνο εκείνη την εγγυημένη ανασύσταση του καθεαυτού πράγματος και του λόγου της έννοιας. 

Σε αντίθετη κατεύθυνση η εργασία του Γιώργου Τσακίρη εντάχθηκε από νωρίς διαισθητικά στο συλλογισμό της ανθρωπολογικής λογικής, ως προς την οποία το γεγονός ανήκει σε ταυτόχρονα διαφορετικά μεταξύ τους πλέγματα από πολλαπλές οριζόντιες διασυνδέσεις και αναφορές του, από παραπομπές σε διαφορετικές χρήσεις των λειτουργιών του στους εκάστοτε τόπους και των οποίων η έννοια είναι σχετική με το κάθε φορά αναφερόμενο, μέσω του οποίου το αντιληπτό ως καθεαυτό, επισημαίνεται τότε και προσδιορίζεται. Η οριζόντια εξάπλωση, ο ταυτοχρονισμός της ισοτιμίας των διαφορετικών χρήσεων, είναι ενδεικτικά της ανάδειξης της ισότιμης επίσης πολλαπλότητας των διαφορών, σε σχέση προς την ιστορική και την επιλεκτική κάθετη ανάδυση και την αξιολόγηση των επιλογών του χρόνου. 

Στην εργασία του Τσακίρη, ο προσδιορισμός των αναφορών ήταν αρχικά, σχετικός με τα αγροτικά πεδία στα οποία μεγάλωσε στην περιοχή των Γιαννιτσών και τα οποία ήταν το άμεσο πλαίσιο των εργασιών του με τις Κερασιές (1985), που καλλιεργούσε στο όρος Πάϊκο και των οποίων απομόνωνε την έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων στην οποία επενέβαινε με πλαστικές σακούλες να τυλίγουν τα κλαδιά. Το όρος Πάϊκο ήταν το ένα από τα άλλα ανοιχτά πεδία μιας σειράς εργασιών που πραγματοποίησε από το 1982 περίπου έως το 1986 και αυτές ήταν η Εγκατάσταση στο όρος Πάϊκο (ξύλο, βιολογικές λειτουργίες με την έκθεση Το Ενυδρείο που οργάνωσα στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης το 1994 και ήταν μια μεταλλική δεξαμενή 1650χ350χ25 εκ. με καθρέφτες 350χ200 εκ. με νερό και με ψάρια που μεγάλωσαν στο διάστημα της έκθεσης -και με χλόη. Οι καθρέφτες αναπαρήγαγαν οπτικά τα δρώμενα στο νερό, ως μια τυπική καλλιτεχνική λειτουργία (η οπτική αναπαράσταση) και τα ψάρια μοιράστηκαν στους θεατές με το κλείσιμο της έκθεσης, που τα πήραν σπίτι τους για να τα τηγανίσουν. 

Το ενδιαφέρον των βιολογικών εγκαταστάσεων που ακολούθησαν είναι ότι επίσης συνιστούσαν την παραγωγή μιας βιολογικής λειτουργίας στο πλαίσιο των κατάλληλων τεχνικών συνθηκών και ήταν το Εκτροφείο σαλιγκαριών (1995, Χώρος Τέχνης Θέμα, όπου τα σαλιγκάρια σχεδίαζαν διαδρομές στο τζάμι), οι Βάτραχοι Χειμερία Νάρκη (1996, Γκαλερί Λόλα Νικολάου, σύρμα, νερό, βούρλα, βάτραχοι, όπου οι βάτραχοι διέσχιζαν αργά με το χρόνο, στο διάστημα της έκθεσης, την γκαλερί από την είσοδο στο βάθος, μέσα στα νερά και στα βούρλα), οι Κλωσσομηχανές 1, 2, 3 (1997, Γκαλερί 7, σίδερο, αυγά, οροί, μηχανή εκκόλαψης, ηλεκτρικές λάμπες, όπου στο διάστημα της έκθεσης γεννήθηκαν κοτόπουλα), ο Σκόρος, η Αλευρόψειρα, το Σαράκι, (1997, στην Biennale της Αλεξάνδρειας, όπου αναπτύχθηκαν σκόροι και αλευρόψειρες μέσα σε ειδικές εγκαταστάσεις). Με την αντιπαράθεση του φυσικού δρώμενου (της βιολογικής λειτουργίας) και της μεταποίησης της λειτουργίας από αντικείμενο χρήσης σε αντικείμενο παρατήρησης (σε παράσταση, σε εικόνα) ο Τσακίρης έδειχνε το πώς από τον καλλιτέχνη το φυσικό γίνεται τεχνητό. Είναι η ιδέα πως τα είδη των καλλιτεχνικών εργασιών και οι μορφές τους προκύπτουν από τις συνθήκες τους ώστε και οι εργασίες να λειτουργούν ως τα είδη των συσχετισμών μεταξύ τους των συνθηκών τους στη δική τους φυσική οργανική και βιολογική ανάπτυξη, χωρίς το βλέμμα να μεταποιεί σε εικονογραφικό είδος τις συνθήκες. Αυτή ήταν και η ιδέα της αντιπαράθεσης στον Τσακίρη ανάμεσα στη φύση και στη μηχανή, στο απεριόριστα αναπτυσσόμενο οργανικό και βιολογικό και στο ελεγχόμενο λειτουργικό, δηλαδή στο όριο. 

Πρακτικά, η εργασία του Τσακίρη υπενθυμίζει τυπικές έννοιες της καλλιτεχνικής ιστορίας, όπως είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα στο φυσικό και στο κατασκευασμένο. Το φυσικό είναι εκείνο το οποίο μεταφέρεται ως εικονιζόμενο και το κατασκευασμένο είναι εκείνο το οποίο παρουσιάζεται ως η εικόνα του μεταφερόμενου και μερικές φορές, ως η εικόνα της ίδιας της μεταφοράς, όπως τα προοπτικά συστήματα που χρησιμοποιεί το βλέμμα. Το ειδικό όμως χαρακτηριστικό της εργασίας του Τσακίρη είναι ότι εν τέλει το εικονιζόμενο δεν μεταφέρεται (η εγκατάσταση δρα με τους δικούς της όρους και στις τεχνητές εξίσου συνθήκες) και ότι η εικόνα της είναι το ίδιο το εικονιζόμενο. 

Μετά από αναρίθμητες εργασίες που αφορούσαν την αγροτική ζωή, το βιολογικό περιβάλλον και την ένταξή του στα πολιτιστικά συστήματα της διανομής της εικόνας, ο Τσακίρης πέρασε στην κατάληξη αυτών των κύκλων σε μια οικονομία της κοινωνικής ζωής στο εσωτερικό του κύκλου που ξεκινά από τη φύση και οδηγείται στη μηχανή. Για ένα μεγάλο διάστημα το έργο του έφερνε μαζί του την αγροτική του καταγωγή, την επεξεργασία μιας μνήμης της φύσης. Στην πράξη επρόκειτο για τη διακίνηση της φύσης, τη διαχείριση της αγροτικής ζωής με τρόπους πραγματικούς ή εικονικούς, αλλά οπωσδήποτε για τη διαχείριση μιας οικονομίας της αυτάρκειας. Η σημερινή κατάληξη εννοεί την ένταξη από τη φύση προς το περιβάλλον της πόλης και το βαθμιαίο πέρασμα από την αγροτική οικονομία, στην οικιακή οικονομία της πόλης. Αυτό το πέρασμα εννοεί επίσης συμβολικά και το καθεαυτό πέρασμα από τη φύση στην πόλη, -την ένταξη σε μια αλλοτρίωση, αλλά στην πράξη, νοητά, και της πόλης από τη φύση. 

Μια ομάδα από εύθυμους πολίτες, νέους καλλιτέχνες και φοιτητές διασχίζει την πόλη και μοιράζει τις κλασικές μνήμες από τη ζωή στο χωριό: τσίπουρο και λουκούμια. Στη συνέχεια, καταλήγει στον εκθεσιακό χώρο και επιδίδεται στο πλέξιμο. Είναι η κατάληξη σε μια οικιακή οικονομία της αυτάρκειας, απέναντι σε μια οικονομία της εξάρτησης και της διαχείρισης της κατανάλωσης. Η έννοια αυτής της παρουσίασης είναι διπλή. Είναι το συμπλήρωμα του κύκλου της ζωής, από το οργανικό, στο βιολογικό και στο κοινωνικό. Αλλά είναι επίσης και η έννοια της διαχείρισης της οικιακής οικονομίας, ως τοπικότητας, σε αντιπαράθεση με τη διαχείριση της παγκόσμιας οικονομίας ως εξάλειψης του τοπικού. Αυτή η εργασία του Τσακίρη πέρα από την εύθυμη περιήγηση στην πόλη, ξέγνοιαστων πολιτών, είναι επίσης και η έκφραση μιας νοσταλγίας εκείνου που κάποτε αντιπροσώπευε την ειδυλλιακή για τους τόπους, διαχείριση του εαυτού του από τον εαυτό του. Η επιστροφή στο πλέξιμο (στην οικογενειακή μας υπόθεση) είναι μια σαφώς πολιτική πράξη του καλλιτέχνη: θα ξαναβρούμε τη δική μας αυτάρκεια, τον έλεγχο της ζωής μας, τη διαχείριση του τόπου; Όλα είναι ανοιχτά για όποιον είναι θέση ακόμα, να διατηρεί τη μνήμη μιας πρόσβασης στις αποφάσεις του.

Dépôt Art Gallery

Νεοφύτου Βάμβα 5 106 74 Κολωνάκι – ΑθήναΤηλ :+30 210 3648174

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως Παρασκευή 12:00 – 20:30                           Σάββατο 12:00 –16:00                           Κυριακή & Δευτέρα κλειστά