Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης Ζέη

Καπνός. Ράγες τρένου. Σφύριγμα, ήχοι μηχανής. Ασπρόμαυρο πλάνο. Παλιό. Σαν από “επίκαιρα” εποχής. Το πλάνο γίνεται έγχρωμο. Το τρένο και οι συρμοί του σύγχρονοι. Στο παράθυρο η Αλκή Ζέη. Κρατά το πρόσωπο με το χέρι της. Υπέροχα χέρια, μακριά δάχτυλα. Ακουμπά στο τζάμι, θυμάται…

“Θα σας πω μια ιστορία, ένα παραμύθι, που έχει πολλές αφετηρίες. Όλοι έχουν μια αφετηρία στη ζωή τους. Εγώ, δεν ξέρω γιατί, μου πέσαν πάρα πολλές και κάθε φορά άρχιζα από έναν καινούργιο δρόμο…”.

Ύστερα τα υπέροχα μακριά δάκτυλα κρατούν μια πένα. Γράφουν. Ύστερα το παράθυρο γίνεται αεροπλάνου. Κι η θέα είναι θάλασσα…

Έγχρωμα πλάνα σ’ ένα ευρωπαϊκό καφέ με το γιό της -τον σκηνοθέτη Πέτρο Σεβαστίκογλου, σε δημοτικά σχολεία να απαντά σε ερωτήσεις παιδιών – αναγνωστών της. 

“Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης” στην πολυτάραχη ζωή της ξεκίνησε πριν από 92 ή 94 χρόνια… (το 1923 ή το 1925- παραμένει ακόμα ασαφές). Έκανε μακρόχρονες “στάσεις” στην Αθήνα, τη Σύρο, τη Χίο, τη Μόσχα, την Τασκένδη, το Παρίσι, την Αθήνα, το Βέλγιο, το Πήλιο, την Ελλάδα, τον αιώνα και …συνεχίζεται.

Ο κινηματογραφικός της “περίπατος” άρχισε προ …τριετίας κι σήμερα κάνει στη Θεσσαλονίκη παγκόσμια πρεμιέρα.

“Ήταν Νοέμβρης του 2014 -προ τριετίας- συνάντησα τους φίλους μου, τη σκηνοθέτη και παραγωγό Στέλλα Θεοδωράκη και τον σκηνοθέτη Πέτρο Σεβαστίκογλου -τον γιο της Άλκης Ζέη. Μου είπαν …”έχουμε μια ταινία που δεν μπορεί κανείς μας να την κάνει. Μόνο εσύ…”. 

Τη γνώριζα ως τότε μόνο από τα βιβλία της. Το στοίχημα το κινηματογραφικό ήταν να κατακτήσω μαζί της μια οικειότητα, να μιλάμε σαν δυο φίλες που είπαν να πιουν μαζί ένα ουίσκι, έναν καφέ… Το πέτυχα τελικά. Μου το πρόσφερε τόσο γενναιόδωρα η ίδια. Δεν “στήθηκε στο …θρόνο της πολυγραφότατης και πολυτάραχης ζωής της. Μου επέτρεψε να τη συνοδεύσω ως φίλη σ αυτόν το περίπατο…”, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η σκηνοθέτης του κινηματογραφικού περιπάτου της Άλκης Ζέη, Μαργαρίτα Μαντά (γεννημένη στην Αθήνα, με σπουδές πολιτικών επιστημών και γαλλικής Φιλολογίας αλλά και σκηνοθεσίας, βοηθός του Θόδωρου Αγγελόπουλου σε τέσσερις ταινίες του, σεναριογράφος και βραβευμένη σκηνοθέτης η ίδια ταινιών μυθοπλασίας μικρού και μεγάλου μήκους, ντοκιμαντέρ, videos για θεατρικές παραστάσεις κ.ά). 

– Θα μπορούσε η ταινία να ‘χει τίτλο …”Είδα- έζησα τον αιώνα μου”;– “Είναι όντως η “ζωντανή” -κυριολεκτικά- ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, από τη μεριά της Αριστεράς. Είναι απίστευτα “ζωντανός” άνθρωπος, γεμάτος ενέργεια και χιούμορ που σε …διαλύει. Ίσως “φταίει” η συνεχής επαφή της με νέους ανθρώπους και παιδιά. Είναι υποχρέωση του κινηματογραφιστή να τα καταγράψει όλα αυτά.

-“Χωρούν” σε 88 λεπτά (η διάρκεια της ταινίας) 92 χρόνια μιας τέτοιας ζωής;– Η ζωή της εμπεριέχει το σύνολο σχεδόν της ελληνικής διανόησης του αιώνα. Το δικό μου κινηματογραφικό τοπίο είναι ο άνθρωπος. Στόχος μου ήταν να βγει στην ταινία -όχι μόνο η εικόνα αυτού του απόλυτα “νέου” και “ενεργούς” ανθρώπου, που τον έχω εκεί, απέναντί μου να διηγείται αλλά κι αυτό που αισθάνεται… Ελπίζω πως …”χώρεσαν”.

Τα γυρίσματα της ταινίας διήρκησαν περί τον έναν χρόνο. Σκηνοθέτης, συνεργείο και βεβαίως η αειθαλής Άλκη Ζέη, ταξίδεψαν στη Σάμο (των πρώτων – παιδικών χρόνων του …περιπάτου της στη ζωή), στη Χίο της εξορίας, στη Μόσχα των σπουδών, (όχι στη μακρινή Τασκένδη της πολιτικής προσφυγιάς και της ζωής της Άλκης Ζέη με τον σύζυγό της, σκηνοθέτη και θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου. 

Δεν έφτασαν τα χρήματα της παραγωγής, “χρησιμοποιήσαμε αρχειακό υλικό”, λέει η σκηνοθέτης), στο Παρίσι, στο Βέλγιο (όπου ταξιδεύει συχνά επισκεπτόμενη την κόρη της που ζει εκεί) , σε σχολεία ανά τη χώρα, όπου βρίσκονται οι επί 70 και πλέον χρόνια -μόνιμοι “συνομιλητές” και αναγνώστες της, στο Πήλιο του εξοχικού της… 

Στην ταινία, η Άλκη Ζέη εξομολογείται, καθώς τη συνοδεύουν στο μοντάζ και οι μαρτυρίες της αδελφής της, Ελένης Κόκκου, και των αγαπημένων φίλων και συνοδοιπόρων της, του σκηνοθέτη Μάνου Ζαχαρία (“αυτό που έχει ενδιαφέρον με την Άλκη είναι η φοβερή ικανότητά της να συνδυάζει τη βιβλιϊκή δραστηριότητά της με μια καθημερινότητα που δεν καταλαβαίνεις πότε το ένα ξεχωρίζει από το άλλο…”) και του ποιητή Τίτου Πατρίκιου (“Δεν υπάρχει λογοτεχνικό έργο που να μην έχει βιωματικά στοιχεία. Αν δεν έχει βιωματικά στοιχεία είναι άθλιο”).

Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας “Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης” (σαφής αναφορά σ’ ένα από τα πασίγνωστα βιβλία της, τον “Μεγάλο περίπατο του Πέτρου”, γραμμένο από την Άλκη Ζέη στο Παρίσι το 1971, μεταφρασμένο ήδη σε 14 γλώσσες και ευρισκόμενο σήμερα στην 62η έκδοση), θα γίνει σήμερα (Πέμπτη 9 Μαρτίου) στην αίθουσα “Τώνια Μαρκετάκη” του Λιμανιού, στις 20.00 . Η δεύτερη -επαναληπτική προβολή της στο πλαίσιο του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, θα γίνει το Σάββατο (11 Μαρτίου) στις 13.00 στην αίθουσα “Τζων Κασσαβέτης” του Λιμανιού.

Παρούσα στις προβολές θα είναι και η ίδια η αειθαλής συγγραφέας Άλκη Ζέη, η συγγραφέας που υπήρξε “η φωνή κι ο ψίθυρος στο αυτί τεσσάρων γενεών”), η οποία δηλώνει ήδη “συγκινημένη” από αυτόν τον περίπατο…

Έγχρωμο πλάνο. Πάλι στο τρένο. Ράγες, το σπίτι, γύρω απ το τραπέζι, δίπλα της ο γιος της – σκηνοθέτης Πέτρος Σεβαστίκογλου.

“Αν με ρωτούσαν τι θα ήθελα να έχει εξαφανισθεί από τη ζωή μου, θα απαντούσα αμέσως χωρίς να σκεφθώ”. Ο Δεκέμβρης του ’44” – ακούγεται να λέει στην ταινία η Άλκη Ζέη.

“Και τώρα που γράφω γι’ αυτόν, δεν ψάχνω να βρω τις αιτίες. Θα γράψω σκηνές σαν να είναι κινηματογραφική ταινία…” συνεχίζει να μιλά, το πλάνο γίνεται ασπρόμαυρο, γεμίζει “στίγματα” από τον χρόνο και από το βάθος του ο Γιώργος Σεβαστίκογλου της χαμογελά.