Η κατάρριψη ενός ακόμα μύθου, περί συνεργασίας της εκκλησίας με τη Χούντα των συνταγματαρχών

Κατά την στρατιωτική δικτατορία μια ομάδα αξιωματικών (Χούντα) υπονόμευσαν ή παρέκαμψαν την επίσημη στρατιωτική τους Ιεραρχία και κινήθηκαν για την κατάληψη της Εξουσίας και κατά του Συντάγματος, πράγμα που επέτυχαν.

Κάτι παρόμοιο είχαμε και μέσα στην Ιεραρχία της Εκκλησίας. Οι αναλογίες δεν είναι οι ίδιες, αλλά υπάρχει μια ομοιότητα. Μια ομάδα Ιεραρχών, που κινήθηκε από διάφορα αίτια, υπονόμευσαν την κανονική δομή της Εκκλησίας, παρέκαμψαν τον Καταστατικό Χάρτη, τον Συνοδικό και Πατριαρχικό Τόμο, τις Πατριαρχικές Πράξεις, οπότε μια Αριστίνδην Σύνοδος διοικούσε την Εκκλησία. Έτσι, ενώ η Ιερά Σύνοδος συγκροτείτο μέχρι τότε από δώδεκα μέλη, κατά τα πρεσβεία της Αρχιερωσύνης, και τον Αρχιεπίσκοπο, τότε αποτελέσθηκε μια οκταμελής Αριστίνδην Σύνοδος κατ’ επιλογήν, συμπεριλαμβανομένου και του Αρχιεπισκόπου, ο οποίος είχε εκλεγεί κατά αντικανονικό τρόπο από επτά μόνον Αρχιερείς. Πήρε πολύ χρόνο για να συγκληθή η Ιεραρχία. Κάθε εξάμηνο εκδιδόταν μία νέα νομοθετική παράταση για την απαγόρευση της συνελεύσεως της Συνόδου της Ιεραρχίας μέχρι το 1970.

Η επάνοδος στην Εκκλησιαστική τάξη έγινε κατόπιν αγώνων, αντιδράσεων διαφόρων Ιεραρχών, οι οποίες αντιδράσεις προηγήθηκαν του Πολυτεχνείου, όπως διαβάζουμε στις εφημερίδες της εποχής, κυρίως από το 1972 και μετά.

Έτσι λοιπόν να ξεχωρίσουμε κάποια θέματα. Το σώμα της εκκλησίας το αποτελούν  οι κληρικοί και οι λαϊκοί. Όπως στον λαό υπήρχε μέρος του, που συντάχτηκε με την Δικτατορία έτσι και στους κληρικούς. Γι’αυτό να ξεχωρίσουμε και να πούμε ότι η διοίκηση της εκκλησίας τότε ανέχτηκε και συνεργάστηκε με την χούντα και όχι η εκκλησία  σαν θεοϊδρυτος οργανισμός. 

Ο ρόλος όμως της εκκλησίας είναι να ενώνει τον λαό και όχι να τον διχάζει. Πρέπει να έχει μια αγκαλιά να δεχτεί τους πάντες. Τους βλέπει όλους σαν παιδιά που έχουν φύγει από τον δρόμο που έχει χαράξει ο Ιησούς Χριστός για την θέωση μας. Δεν υπάρχει καλύτερος λόγος για να μείνει μακριά από την πολιτική, διότι πολλές φορές κάτω από επιφανειακές ενέργειες και στάσεις μπορεί να  κρύβονται διεθνείς σκοπιμότητες, τις οποίες συνήθως αγνοούμε, και είναι ενδεχόμενο να πέσουμε θύματα της εύκολης κριτικής.  Δεν αρκούν οι αγνές διαθέσεις ή απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί, χρειάζεται γνώση των διαφόρων σκοπιμοτήτων και τον πονηρών παγιδεύσεων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι, κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος κατά την επίσκεψη του στο γραφείο του, του  Γερμανού στρατηγού  Φον Στούμε, τον δέχθηκε όρθιος χωρίς να του προσφέρει κάθισμα και του διεμήνυσε ότι η εκκλησία δεν πρόκειται να συνεργασθεί με τους εισβολείς. Αμέσως μετά αρνήθηκε να ορκίσει την κυβέρνηση Τσολάκογλου.

Η κυβέρνηση Τσολάκογλου παύει από τα καθήκοντα του τον Χρύσανθο και χρίζει Αρχιεπίσκοπο τον Δαμασκηνό, ελπίζοντας την συνεργασία της εκκλησίας. Δεν ήταν λίγοι οι χαρακτηρισμοί εναντίον του Δαμασκηνού, για δοσιλογισμό και υποτέλεια στον κατακτητή. Διαψεύσθηκαν παταγωδώς. Ο Δαμασκηνός περισσότερο διπλωμάτης συνεργάσθηκε με την εξόριστη κυβέρνηση , τους Άγγλους και τις οργανώσεις εθνικής αντίστασης , ΕΔΕΣ του Ζέρβα και ΕΚΚΑ του Ψαρρού. Ενώ ο Χρύσανθος από το σπίτι του πλέον, είχε επικοινωνία με την εξόριστη κυβέρνηση και το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής με το γνωστό «ασύρματο του Δεσπότη».

Για να επανέλθω στη περίπτωση της 7χρονης Δικτατορίας, πριν γίνει το πραξικόπημα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ήταν ο Χρυσόστομος που αρνήθηκε να παραιτηθεί, αλλά πάφθηκε από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο από έκτακτο νόμο που απαγόρευε την άσκηση των καθηκόντων πέραν της ηλικίας των 80 ετών. 

Το ίδιο συνέβη αντίστοιχα και στον μητροπολίτη Αττικής Ιάκωβο, ο οποίος αρνήθηκε  την παραίτηση του. Από εκείνη τη στιγμή τέθηκε σε παρακολούθηση μέχρι και τη δημοσίευση του νόμου 214/67 με τον οποίο μπόρεσε η δικτατορία να τον καταδικάσει αφαιρώντας του και τη διαποίμανση της επαρχίας του. Ακόμα θεσπίστηκε ειδική διάταξη στη ΛΣΤ’/968 Συντακτική Πράξη, που προέβλεπε φυλάκισή του σε Ι. Μονή εντός της χώρας, οριζόμενης από απόφαση του “υπουργικού συμβουλίου”.

Παρά τις προσωπικές διώξεις του ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος συμπαραστάθηκε ενεργά στους πολιτικούς κρατούμενους και εξόριστους από τη Χούντα και σε προσωπικότητες της αντίστασης. Συνάμα στήριξε και τους νέους της οργάνωσης “Ρήγας Φεραίος”, που οδηγήθηκαν σε δίκη το 1971.

Στην Ιεραρχία συγκροτείται αργά, αλλά σταθερά ένα «αντιπολιτευτικό μέτωπο» γύρω από ισχυρούς μητροπολίτες (Κορινθίας Παντελεήμων, Πειραιώς Χρυσόστομος, Κίτρους Βαρνάβας κ.ά.), τους οποίους η χούντα και ο αρχιεπίσκοπος δεν τολμούν να χτυπήσουν, φοβούμενοι τις επιπτώσεις τόσο στο εξωτερικό και τις άλλες Εκκλησίες όσο και στο εσωτερικό.

Αντιδράσεις υπάρχουν και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο θεωρεί πως ο Καταστατικός Χάρτης της δικτατορίας έρχεται σε αντίθεση με τον Πατριαρχικό Τόμο του 1850 και καταργούσε τα προβλεπόμενα από την Πατριαρχική Πράξη του 1928 «πρεσβεία» χειροτονίας και ίσου αριθμού μελών από τις «παλαιές» και «νέες» χώρες κατά τη συγκρότηση της Ιεράς Συνόδου.

Πρωτεύουσα θέση έχει και ο τότε μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος, ο οποίος είχε διαμάχη με τον πραξικοπηματία στρατηγό Σπαντιδάκη με αποτέλεσμα όχι μόνον να τον απειλεί ότι θα τον στείλει δεμένο στο Άγιον Όρος, αλλά πέτυχε να τον σύρει στα στρατοδικεία «επί εξυβρίσει». Ο θαρραλέος κληρικός ετέθη τελικά σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Ενοχλητικός  ήταν και ο Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης. Οι δικτάτορες επιδίωξαν να τον κλείσουν σε… ψυχιατρείο για να ησυχάσουν απ’ αυτόν.

Ο μητροπολίτης Κορίνθου, Παντελεήμων Καρανικόλας, είναι γνωστός για την αντιδικτατορική του δράση και τους αγώνες του με τον μητροπολίτη Πειραιώς Χρυσόστομο Ταβλαδωράκη για την αποκατάσταση της Κανονικής Τάξης της Εκκλησίας.

Ο Αλβανίας, Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ήταν τότε επίσκοπος Ανδρούσης όταν συμμετείχε στο πλευρό των φοιτητών της Νομικής, στα γεγονότα που προηγήθηκαν του Πολυτεχνείου. Φοιτητές της Θεολογικής Σχολής, ακόμη θυμούνται τον ιεράρχη να κρύβει στα ράσα του τρόφιμα και φάρμακα για τους εγκλείστους φοιτητές της Νομικής

Ο μητροπολίτης  Αμβρόσιος, διάκος τότε, συνελήφθη λόγω της δράσης του και υπέστη βασανισμούς στο περίφημο ΕΑΤ-ΕΣΑ.

Διώξεις υπέστη ο πατήρ Γεώργιος Δημητριάδης, γνωστός και ως «ρακοσυλλέκτης» που φυλακίστηκε, προκαλώντας την κατακραυγή των πιστών, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί να παρέμβει ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος για να αποφυλακιστεί…

Γνωστός βέβαια για την αντιστασιακή του δράση ο πατήρ Γεώργιος Πυρουνάκης, ενώ στον Άγιο Κωνσταντίνο του Πειραιά λειτουργούσε  ο πατήρ Χρήστος Χριστοδούλου που μαζί με τους επίσης φοιτητές της Θεολογικής Σχολής, Ευάγγελο Δασκαλάκη και Τιμόθεο Λαγουδάκη, διαμαρτυρήθηκαν για τη νοθεία στις φοιτητικές εκλογές.

Μεγάλος, είναι ο κατάλογος των τότε απλών κληρικών που συμμετείχαν με κάθε τρόπο  σε αντιστασιακές πράξεις που θα χρειαζόταν ολόκληρο πόνημα για να αναφερθούν όλοι.

Εν κατακλείδι. Ναι, η διοίκηση της εκκλησίας της Ελλάδας συνεργάστηκε με την χούντα, αλλά εκκλησία δεν είναι η διοίκηση της, αλλά οι χιλιάδες κληρικοί, ο λαός της και η κεφαλή της, ο ιδρυτής της, Ιησούς Χριστός. Και Αυτός σαφώς είναι εναντίον σε κάθε περιορισμό της ελευθερίας του ανθρώπου, ειδικά όταν γίνεται στο όνομα Του.

(Από το υπό έκδοση βιβλίο μου «Μύθοι που καλλιεργούνται εναντίον του Θεού και της εκκλησίας Του»