Ο Πρόεδρος της ΝΔ που πούλησε τη «μισή περιουσία» του για την ΝΔ

Τρεις λέξεις θα μπορούσαν να συμπυκνώσουν, με όλη την αφαίρεσή τους, την πολιτική σκέψη και την πολιτική δράση του Ευάγγελου Αβέρωφ: πατριωτισμός, δημοκρατία, προσφορά.

Τρεις λέξεις θα μπορούσαν να συμπυκνώσουν, με όλη την αφαίρεσή τους, την πολιτική σκέψη και την πολιτική δράση του Ευάγγελου Αβέρωφ: πατριωτισμός, δημοκρατία, προσφορά.

Όλη η Νέα Δημοκρατία γνωρίζει πλέον ότι ο Ευάγγελος Αβέρωφ θα μπορούσε να έχει ακολουθήσει μία τελείως διαφορετική, πιο ήρεμη και πιθανώς πιο προσοδοφόρα πορεία ζωής. Από τη στιγμή όμως που η ίδια η ζωή του έθεσε το δίλημμα «πανεπιστήμιο ή πολιτική;», εκείνος κινήθηκε σταθερά επάνω στις ράγες της επιλογής του για να προσφέρει στους συμπολίτες του.

Η εύπορη οικογενειακή παράδοση και οι μακροχρόνιες σπουδές του, που έφθασαν μέχρι τη λήψη doctorat στις οικονομικές και πολιτικές επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Λωζάννης, του παρείχαν τα περιθώρια μιας διαφορετικής τροχιάς ζωής, αλλά επέλεξε να υπηρετήσει την πατρίδα του, από διαδοχικά δημόσια αξιώματα, με ανιδιοτέλεια και με μια αξιοπρόσεκτη προσήλωση στις γραμμές του δημοκρατικού και πατριωτικού χώρου. Ο Αβέρωφ δεν κρύφτηκε ποτέ, δεν έκρυψε τις πολιτικές πεποιθήσεις του, ούτε ήθελε ο συνομιλητής του να «κρύβεται» πίσω από περίτεχνες προτάσεις και ωραίους λόγους. Αυτά δεν του είχαν λείψει. Τα είχε σπουδάσει με απόλυτη επιτυχία, από την εποχή που ασχολείται με ζητήματα τελωνειακής πολιτικής και με την κλασική μαρξική σκέψη, για την οποία ο Αβέρωφ συμπεραίνει ότι παραβλέπει τις αντιφάσεις της φύσης του ανθρώπου, τις αντιθέσεις μας.

Νομάρχης Κέρκυρας το 1940, ο Ευάγγελος Αβέρωφ εκλέγεται βουλευτή Ιωαννίνων το 1946 και για σχεδόν δύο δεκαετίες. Ο Αβέρωφ θα είναι από τους πρώτους πολιτικούς της δεξιάς στην Ελλάδα που θα διακρίνει την εργατικότητα και τον επαγγελματισμό ενός νεαρού βουλευτή από ένα χωριό του νομού Σερρών, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Η εκτίμηση θα γίνει πολύ σύντομα αμοιβαία και ο Αβέρωφ θα υποστηρίξει με σταθερότητα τις μεγάλες επιλογές του προέδρου της ΕΡΕ και, αργότερα, της Νέας Δημοκρατίας.

Σε όλα τα υπουργεία, από όπου υπηρέτησε, ο Αβέρωφ θα διακριθεί για την διορατικότητα και τη συνέπεια λόγων και έργων. Υπηρετεί ως υπουργός Οικονομίας, Εθνικής Άμυνας, Εμπορίου, Γεωργίας, Εξωτερικών, στο οποίο θα ξεχωρίσει περισσότερο, Οι γνώσεις, που θα αποκτήσει στο υπουργείο Εξωτερικών, θα αποδειχθούν πολύτιμες λίγο πριν από την πτώση της δικτατορίας των Συνταγματαρχών.

Κατά τη διάρκεια της λεγόμενης «Χούντας», ο Ευάγγελος Αβέρωφ προσπαθεί να δημιουργήσει ορισμένους διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στους πολιτικούς, που τελούσαν υπό δίωξη, και στην παράνομη στρατιωτική ηγεσία. Αυτό δεν τον εμποδίζει να συμμετάσχει ενεργά, ως πολιτικός καθοδηγητής, στο Κίνημα του Ναυτικού εναντίον της δικτατορίας, το 1973. Προικισμένος με ένα πραγματικά σπάνιο πολιτικό αισθητήριο,  ο Αβέρωφ προσπαθεί, με κάθε τρόπο,  να βρει μια αναίμακτη διέξοδο στον επτάχρονο βιασμό της πολιτικής ζωής του τόπου μας. Είναι ο πρώτος που αντιλαμβάνεται τη «λύση Καραμανλή» και με χειρουργικά επιδέξιες κινήσεις επιτυγχάνει αυτό που φαινόταν ακατόρθωτο: να κληθεί ο εξόριστος Κωνσταντίνος Καραμανλής από το Παρίσι για την αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας. Ο Καραμανλής επιστρέφει και κατορθώνει με τρόπο αναίμακτο και ειρηνικό τη μετάβαση στην Δημοκρατία. Το πολιτικό καλλιτέχνημα του 1974 φέρει την υπογραφή του Ευάγγελου Αβέρωφ και του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας.

Ο Αβέρωφ πρόκειται να συνεχίσει, με το ίδιο αίσθημα προσφοράς προς την πατρίδα και την δημοκρατία, να εργάζεται στο πλευρό του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος μεταπηδά, το 1980, στην προεδρία της Δημοκρατίας. Τίθεται θέμα ηγεσίας στην τότε κυβερνώσα ΝΔ. Ο Αβέρωφ διεκδικεί την ηγεσία αλλά ηττάται οριακά από τον Γεώργιο Ράλλη.

Μετά ένα χρόνο, ο Αβέρωφ εκλέγεται νέος πρόεδρος της ΝΔ με εσωκομματικούς αντιπάλους τον Κωστή Στεφανόπουλο και τον Ιωάννη Μπούτο. Απέναντι στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου ακολουθεί τη λεγόμενη «σκληρή γραμμή».  Δεν συναινεί στις αλλοπρόσαλλες επιλογές του πρωθυπουργού, δεν υπερψηφίζει την αναγνώριση της συμμετοχής των κομμουνιστών στην Εθνική Αντίσταση, προσάπτει καιροσκοπισμό στις επιλογές Παπανδρέου και προχωρά με δυναμισμό στην οργανωτική συγκρότηση της ΟΝΝΕΔ και της Νέας Δημοκρατίας.

Μια σειρά νέων στελεχών πρόκειται να αναδείξει ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος βλέπει με ικανοποίηση ότι η λεγόμενη «σκληρή γραμμή» αρχίζει να αποδίδει πολιτικούς καρπούς και να κερδίζει έδαφος στην ελληνική κοινωνία.

Η Νέα Δημοκρατία αντιμετωπίζει όμως οικονομικά προβλήματα. Χωρίς να γνωστοποιήσει τίποτε και σε κανέναν, ο Ευάγγελος Αβέρωφ πουλά τη «μισή περιουσία» του, όπως λέγεται. Η μεγάλη πατρική περιουσία στον νομό Λαρίσης πωλείται για χάρη της ΝΔ. Είναι προφανώς επηρεασμένος συναισθηματικά. Σύμφωνα με την πολιτική παραφιλολογία του Τύπου της εποχής, ο Αβέρωφ ήταν ελαφρώς χλωμός, όταν επέστρεψε στο σπίτι και οι δύο κόρες του, τα «μπουμπουκάκια» του όπως τις αποκαλούσε, έσπευσαν να συμπαρασταθούν.

Το 1984, παραιτείται και στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας εκλέγεται ο κεντρώος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Ο δεξιός Αβέρωφ παραδίδει μαθήματα κομματικής εντιμότητας και συμπεριφοράς. Συμπαρίσταται με όλες τις δυνάμεις του στον νέο πρόεδρο και στον αποχωρήσαντα Κωστή Στεφανόπουλο λέει το περίφημο ρητό ότι «το πρόβατο που φεύγει από το μαντρί το τρώει ο λύκος».  Με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη θα δώσει τις πιο σκληρές πολιτικές μάχες απέναντι στον Ανδρέα Παπανδρέου και θα προλάβει να δει από κοντά την πτώση της «πράσινης» διακυβέρνησης.

«Φεύγει» τον Ιανουάριο του 1990, αφήνοντας πίσω του μια ολόκληρη σχολή στον συντηρητικό και φιλελεύθερο χώρο. Προηγείται η πατρίδα και έπεται το ατομικό συμφέρον. Στην πολιτική δεν μπαίνει κάποιος για προσωπική τακτοποίηση. Δεν παραχωρείται ούτε σπιθαμή εδάφους. Δεν χαρίζεται ούτε ένας κόκκος δημοκρατίας σε ολοκληρωτισμούς – κόκκινους ή μαύρους. Επίμονα, δυναμικά, αγωνιστικά.

Η πιο αξιοπρόσεκτη μελέτη είναι αυτή του Ευάνθη Χατζηβασιλείου και της κόρης του, Τατιάνας, ενώ ο ίδιος ο Αβέρωφ, όντας πολυγραφότατος, εξέδωσε πολλά επιστημονικά συγγράμματα και λογοτεχνικά έργα.

• Αβέρωφ-Ιωάννου, Τατιάνα (2000). Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας 1908-1990, Ίδρυμα Αβέρωφ-Τοσίτσα, Μέτσοβο.
• Χατζηβασιλείου, Ευάνθης (2004). Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας 1908-1990: Πολιτική Βιογραφία, Εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα.

Του ίδιου του Ευάγγελου Αβέρωφ:

• Βαλκανική Τελωνειακή Ένωσις, 1933 (Γαλλικά, α΄ βραβείο Ινστιτούτου Κάρνεγκη – Διάσκεψη Βουκουρεστίου)
• Συμβολή εις την έρευνα του πληθυσμιακού προβλήματος της Ελλάδος, 1939 (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών)
• Ελευθερία ή θάνατος, 1945
• Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος, 1948
• Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδος, 1960 (Ιταλικά)
• Μερικά κείμενα, 1963
• Φωτιά και Τσεκούρι – Ελλάς 1944-1949, 1973 (Γαλλικά, Χρυσό Μετάλλιο Γαλλικής Ακαδημίας), 1974 (Ελληνικά)
• Η φωνή της Γης, μυθιστόρημα, 1964 (Γαλλικά Terre des Grecs, 1968, éditions Stock)
• Γη της οδύνης, μυθιστόρημα, 1966
• Γη Δελφύς, 1968
• Περιστέρια, 1968
• Όταν ξεχνούσαν οι θεοί, 1969
• Όταν οι θεοί ευλογούσαν, 1971
• Επιστροφή στις Μυκήνες, 1973
• Στο μοναστήρι του Άι Νικόλα, 1973