Τα ιατρικά απόβλητα υπεύθυνα για το 80% του αποτυπώματος άνθρακα στην περίθαλψη

Εκατομμύρια θάνατοι που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί αποδίδονται πλέον στην κλιματική αλλαγή, με πολύ χειρότερες επιπτώσεις στο εγγύς μέλλον. Η μείωση της χρήσης ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και η ανάπτυξη αλυσίδων εφοδιασμού, υποδομών και φροντίδας με χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα, αναμένεται να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της υγειονομικής περίθαλψης. Παρόλα αυτά όμως, δεν δίνεται η απαραίτητη προσοχή στη χρήση εξοπλισμών μιας χρήσης από τον τομέα υγείας, εδώ και πολλές δεκαετίες.

Τα επικίνδυνα ιατρικά απόβλητα που απαιτούν ιδιαίτερο χειρισμό, αντιπροσωπεύουν το 15% των παγκόσμιων αποβλήτων του τομέα υγείας. Τα αναλώσιμα υλικά μιας χρήσης, όμως, αποτελούν το υπόλοιπο 85% των ιατρικών απορριμμάτων.

Στη συμβολή της κλιματικής αλλαγής από τον τομέα υγείας αναφέρονται ειδικοί από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins της Βαλτιμόρης και την Ιατρική του Σικάγου, με άρθρο τους στο επιστημονικό περιοδικό Lancet, που έχει τίτλο «Πώς η ιατρική γίνεται σκουπίδια: Η δυνατότητα για αναλώσιμα στην υγειονομική περίθαλψη».

O Τζέρεμυ Γκρίν, η Κάρολιν Σκόλνικ και η Μαρία Μέριτ, αναφέρουν ότι τεράστιοι όγκοι πλαστικών συσκευασιών, εργαλείων μίας χρήσης και διαγνωστικών συσκευών παράγουν αέρια θερμοκηπίου όταν αποτεφρώνονται ή όταν αποσυντίθενται σε χωματερές και ωκεανούς.

Δεν ήταν πάντα έτσι, όμως.

Οι ιατρικές μάσκες κατασκευάζονταν από επαναχρησιμοποιήσιμα υλικά μέχρι τη δεκαετία του 1930 και οι περισσότερες χειρουργικές μάσκες δεν ήταν μιας χρήσης μέχρι τη δεκαετία του 1960. Μια γενιά πριν, συνηθίζαμε να χρησιμοποιούμε χειρουργικές κουρτίνες που πλένονται και χειρουργικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται ξανά. Μια γενιά πριν από αυτό, η σύριγγα ήταν επαναχρησιμοποιήσιμη τεχνολογία. Τα διαγνωστικά τεστ στα μέσα του 20ου αιώνα περιελάμβαναν τυποποιημένα σετ από γυαλί, αποστειρωμένα με αυτόκλειστο.

Σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, η ιατρική εισήγαγε τη χρήση μάσκας μιας χρήσης, χειρουργικές κουρτίνες, πλαστικές σύριγγες, χειρουργικά εργαλεία και διαγνωστικά τεστ, όλα, με πολλαπλά στρώματα πλαστικού. Και μετά ξέχασε ότι υπήρχε εναλλακτική λύση.

Ωστόσο, τα αναλώσιμα δεν είναι ούτε εγγενής ούτε απαραίτητη πτυχή της ιατρικής περίθαλψης.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η ανταλλαγή συρίγγων από χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών, η δυνατότητα χρήσης συρίγγων μιας χρήσης έχει επιτρέψει τη μείωση της βλάβης.

Όμως, πολλά αντικείμενα μιας χρήσης δεν άλλαξαν καθοριστικά το τοπίο της πρόληψης ασθενειών. Δεν υπάρχουν δεδομένα ασφάλειας που να τεκμηριώνουν ότι οι χειρουργικές κουρτίνες και ρόμπες μιας χρήσης υπερέχουν έναντι εκείνων που χρησιμοποιούνται ξανά μετά από αποστείρωση. Για την ακρίβεια η χρήση αντικειμένων μιας χρήσης αναπτύχθηκε εν μέρει στη βάση του φόβου και της αποτελεσματικότητας.

Για παράδειγμα, η άνοδος των ιατρικών πλαστικών μιας χρήσης κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1980 και του 1990 συνδέθηκε με πολιτισμικούς φόβους για μεταδοτικές ασθένειες, όπως το HIV/AIDS και η ηπατίτιδα, και σήμερα υπάρχουν φόβοι για μόλυνση του ιατρικού εξοπλισμού που σχετίζεται με τον COVID-19.

Φθηνότερα

Η αποτελεσματικότητα έχει επίσης ρόλο. Έγινε φθηνότερο στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού για τα ιδιωτικά νοσοκομεία, να αγοράζουν βελόνες μίας χρήσης, χειρουργικά εργαλεία, κουρτίνες, ρόμπες και διαγνωστικά τεστ και, όταν είναι δυνατόν, να μετακυλίουν αυτά τα κόστη στους ασθενείς, αντί να διατηρούν προσωπικό και εξοπλισμό για τη λειτουργία αυτόκλειστων και αποστειρωμένων πλυντηρίων.

Με άλλα λόγια, η απόφαση να υποστηριχθούν πολλές τεχνολογίες μιας χρήσης δεν ήταν μια απόφαση απόλυτης ιατρικής αναγκαιότητας, αλλά μάλλον μια αξιακή κρίση για να ενθαρρύνει ένα σύστημα που επέλεξε τον βραχυπρόθεσμο περιορισμό του κόστους έναντι της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.

Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, η κύρια τεχνολογία για την αντιμετώπιση της μόλυνσης ήταν η αποστείρωση και όχι η απόρριψη. Ακόμη και καθώς η ζήτηση για βιοϊατρικά όργανα και διαγνωστικές συσκευές αυξανόταν, οι κατασκευαστές χρηματοδοτούσαν τυποποιημένες λειτουργίες για να κάνουν τις συσκευές τους πιο επαναχρησιμοποιούμενες. Μέχρι το 1959, προωθούνταν καινοτομίες στις τεχνολογίες αποστείρωσης.

Όμως, στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, αναδύθηκε μια νέα κουλτούρα μιας χρήσης στην ιατρική, καθοδηγούμενη από αλλαγές στις βιομηχανικές πρακτικές που ευνόησαν μια γραμμική οικονομία παραγωγής και κατανάλωσης έναντι μιας κυκλικής οικονομίας επαναχρησιμοποίησης. Οι πλαστικές σύριγγες έδειξαν προφίλ ασφάλειας, καθαριότητας, χρηστικότητας σε σημεία του κόσμου ότι δεν υπήρχαν αξιόπιστες τεχνολογίες αποστείρωσης ή κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Άλλες ιατρικές συσκευές μιας χρήσης έφεραν οι ίδιες τη δική τους υποδομή, αποφεύγοντας το πρόβλημα της ανεπαρκούς ιατρικής υποδομής.

Καθώς η ευρεία υιοθέτηση των τεχνολογιών μιας χρήσης εγκαταστάθηκε σε χώρες υψηλού εισοδήματος κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1970 και του 1980, η επαναχρησιμοποιούμενη τεχνολογία στις χώρες χαμηλού εισοδήματος έγινε επαναλαμβανόμενη ανησυχία για τη διεθνή υγεία. Με στόχο τη μείωσης των προλαμβανόμενων μολύνσεων από ανεπαρκώς αποστειρωμένα εργαλεία, ο ΠΟΥ έκανε εκστρατεία για την ευρύτερη χρήση πλαστικών και νυστεριών μιας χρήσης. Και παρότι η προσπάθεια μείωσε τον κίνδυνο μολυσματικής μετάδοσης στο νοσοκομείο, δεν δόθηκε προσοχή στον απορριπτόμενο εξοπλισμό, οπότε ξεκίνησε νέος τρόπος μετάδοσης των μολυσματικών ασθενειών.

Μετάδοση ασθενειών

Στις αρχές του 21ου αιώνα, έως και 1 εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο, σε χώρες χαμηλού εισοδήματος ή σε περιθωριοποιημένες κοινότητες που συνορεύουν με τοποθεσίες απορριμμάτων σε χώρες υψηλού εισοδήματος, προσβλήθηκαν από μολυσματικές ασθένειες από την επαφή με ιατρικά απόβλητα που δεν είχαν απορριφθεί σωστά.

Εν τω μεταξύ, μέχρι το γύρισμα του 21ου αιώνα, υπολογίζεται ότι 21 εκατομμύρια περιπτώσεις ηπατίτιδας Β μεταδίδονταν μέσω της επαναχρησιμοποίησης μολυσμένων βελόνων μίας χρήσης κάθε χρόνο.Από το 2000 ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ έχει κινηθεί για να ρυθμίσει την επαναχρησιμοποίηση συσκευών μίας χρήσης και μια νέα παγκόσμια βιομηχανία επανεπεξεργασίας αναπτύχθηκε – αξίας 470 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως από το 2018 – για να επανατοποθετήσει συσκευές μίας χρήσης για επαναχρησιμοποίηση.

Ελλείψεις αναλώσιμων

Πιο ουσιαστικές προσπάθειες μετασχηματισμού της κουλτούρας της ιατρικής για αντικείμενα μιας χρήσης αντιμετωπίζουν εμπόδια που κυμαίνονται από ρυθμιστικά εμπόδια έως ελλείμματα δημόσιας πολιτικής, ακόμη και εν μέσω της πανδημίας COVID-19 που έχει φωτίσει τα τρωτά σημεία της εξάρτησης από μια εφοδιαστική αλυσίδα μιας χρήσης. Τα τελευταία 2 χρόνια, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αντιμετώπισαν ανησυχητικές ελλείψεις ιατρικού εξοπλισμού μιας χρήσης, που κυμαίνονται από πολύπλοκες συσκευές έως τον πιο βασικό εξοπλισμό ατομικής προστασίας, προκαλώντας δελτίο σε πολλές περιπτώσεις. Η επανεπεξεργασία απέκτησε νέα ορατότητα στην πανδημία COVID-19, καθώς οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης επαναχρησιμοποίησαν μάσκες N95 μιας χρήσης για μέρες.

Ως απάντηση στη βιομηχανική επανεπεξεργασία, οι κατασκευαστές συσκευών μίας χρήσης διπλασίασαν την ανάγκη για τα υλικά τους, σχεδιάζοντας ρητά συσκευές που δεν μπορούσαν να επανεπεξεργαστούν, ενώ οι ρυθμιστικές αρχές εφάρμοσαν υψηλότερα πρότυπα αξιολόγησης για επαναεπεξεργασμένες συσκευές.

Η ρύπανση

Εκτιμάται τώρα ότι το 80% του αποτυπώματος άνθρακα του τομέα υγείας αποδίδεται άμεσα στην παραγωγή, τη μεταφορά, τη χρήση και τη διάθεση ιατρικών προμηθειών. Η μεταφορά αυτών των αντικειμένων στις ηπείρους και στα νοσοκομεία απαιτεί περισσότερη ενέργεια από τη μεταφορά επαναχρησιμοποιήσιμου εξοπλισμού από τους θαλάμους νοσοκομείων στις εγκαταστάσεις καθαρισμού.

Ο κύκλος ζωής συσκευών υψηλότερης ποιότητας, επαναχρησιμοποιήσιμων συσκευών μπορεί να οδηγήσει σε συνολικά χαμηλότερο κόστος εξοπλισμού. Παρόλα αυτά, σε πολλές μονάδες υγείας, ευνοούνται προμήθειες ειδών μιας χρήσης.

Από την άλλη πλευρά όμως, η πανδημία σε ορισμένα ιδρύματα, δημιούργησε ευκαιρίες για βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις για το μοντέλο των επαναχρησιμοποιούμενων ειδών.

Χαμηλότερο κόστος

Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η Μονάδα COVID-19 στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Σικάγο, όταν η κορύφωση του πρώτου κύματος μείωσε τη διαθεσιμότητα αναπνευστικών συσκευών N95 μιας χρήσης για το ιατρικό προσωπικό. Το κέντρο επένδυσε σε επαναχρησιμοποιήσιμους ελαστομερείς αναπνευστήρες, κατασκευασμένους από ανθεκτικό καουτσούκ. Αυτή η προσέγγιση ελαχιστοποίησε τα απόβλητα, έγινε ευρέως αποδεκτή και παρόλο που απαιτούσε αρχικό κεφάλαιο, αυτό αποσβέστηκε σε λογικό ποσοστό σε σχέση με τις μάσκες μιας χρήσης. Με επαρκώς προστατευμένο προσωπικό, το νοσοκομείο μπόρεσε να ανοίξει ξανά για προγραμματισμένες διαδικασίες και χειρουργικές επεμβάσεις ήδη από τον Ιούνιο του 2020 και μέχρι σήμερα, δεν έχει σημειωθεί γνωστή μετάδοση του COVID-19 σε παρόχους που φορούσαν ελαστομερείς αναπνευστήρες. Εδώ, το όφελος από μια επαναχρησιμοποιήσιμη ιατρική συσκευή επιβεβαίωσε ότι η δυνατότητα χρήσης στην περίθαλψη είναι μια συνήθεια που μαθαίνεται παρά μια αναγκαιότητα.

Καταλήγοντας, οι συγγραφείς, επισημαίνουν: «Αποδεχόμενοι το αναπόφευκτο των ιατρικών τεχνολογιών μιας χρήσης, περιορίζουμε τη δυνατότητα του τομέα της υγείας να μεταμορφώσει τον ρόλο του στην κλιματική αλλαγή. Η επιλογή της χρήσης ειδών μιας χρήσης έναντι της βιωσιμότητας μπορεί να είχε νόημα πριν από 50 χρόνια, όμως όχι πια. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα ιατρικά απόβλητα είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς αξιακών αποφάσεων που λάβαμε στο παρελθόν και μπορούν να αλλάξουν στο μέλλον».