Δύο υποδείγματα, ένας μεγάλος ασθενής

Απώτερη κατάκτηση της νεωτερικών χρόνων, το κράτος κατέστη η δεσπόζουσα εκδοχή πολιτικής οργάνωσης, η θεσμική αρματωσιά που ενδύονται, νυχθημερόν, κοινωνίες και έθνη. Αυτήν την  υπέρτατη θεσμική μας συνθήκη την επικαλούμαστε καθημερινά, για λόγους προστασίας από φυσικές καταστροφές ή και σαν δίχτυ ασφαλείας απέναντι σε σοβαρές ατυχίες της ζωής.

Αυτή η συγκροτημένη σε κράτος πολιτική και διοικητική εξουσία υπέστη και εξακολουθεί να υφίσταται στους διοικητικούς της πόρους πιέσεις, που επιζητούν τη σχετικοποίησή της, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ενότητά της με την κοινωνική ολότητα.

Σήμερα, η αυξημένη κινητικότητα κεφαλαίων, απόρροια της ανάπτυξης διεθνών οικονομικών αγορών, αλλά και ταυτοτικά στοιχεία της «παγκόσμιας πολιτικής», δηλαδή στοιχεία προερχόμενα από τη διεύρυνση των πολιτικών δικτύων σε κεφαλαιώδεις θεματικές όπως η περιβαλλοντική επιβάρυνση, οι μεταναστευτικές ροές ή νέες εκδηλώσεις της τρομοκρατίας, έρχονται να θέσουν, χωρίς χρονοβόρες συζητήσεις, το ζήτημα του μετασχηματισμού του σύγχρονου εθνικού κράτους. Πολλοί από τους παραδοσιακούς τομείς κρατικής δραστηριότητας, από την εθνική  άμυνα έως την μακροοικονομική διαχείριση και από την εσωτερική ασφάλεια έως τις σύγχρονες υπηρεσίες υγείας, δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς το μετασχηματισμό του έθνους – κράτους.

Και η ανάγκη για τον μετασχηματισμό της εθνικής κρατικής οντότητας περνάει μέσα από τους δαιδαλώδεις δρόμους του διοικητικού της υποσυστήματος, της δημόσια διοίκησης. Η μεταρρύθμιση και η αναδίπλωσή της διοικητικής μηχανής έχει γίνει κοινός τόπος και απτή πραγματικότητα στις χώρες του δυτικού κόσμου, σε αντιδιαστολή προς την – σχεδόν πάντοτε – «ιδιαίτερη ελληνική περίπτωση», όπου κυριαρχούν όλα αυτά που αποκαλούνται διοικητικές παθογένειες και χαρίζουν τον χαρακτηρισμό του μεγάλου ασθενούς στην δημόσια διοίκηση του τόπου: υδροκεφαλισμός, τυπολατρεία, εχθρότητα προς το επιχειρείν, πολυνομία, πολλαπλές εστίες διαφθοράς και πολυνομία.

Η πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών περί μπόνους παραγωγικότητας έως και 15% του ετήσιου μισθού, που συζητήθηκε σε διακομματικό φόρουμ των αποφοίτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, βρίσκεται ψηλά στην πολιτική συζήτηση της ημέρας, αλλά, ταυτόχρονα, και στην διοικητική μεταρρυθμιστική κουλτούρα της εποχής. Η πρόταση του Μ. Βορίδη στοχεύει στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, της απόδοσης και της παραγωγικότητας του σώματος των δημοσίων υπαλλήλων, και κινείται στο εσωτερικό του διοικητικού υποδείγματος του νέου δημοσίου management, που έχει υιοθετηθεί από τις υπόλοιπες, δυτικές κρατικές συγκροτήσεις.

Ωστόσο, η άρνηση είναι πάντα έτοιμη, ο ενάντιος λόγος καραδοκεί, όπως ελλοχεύει και η αγκύλωση σε παρωχημένα οργανωτικά μοντέλα, που, αν και διαψεύσθηκαν επανειλημμένως στην πράξη, επανέρχονται στη δημόσια σφαίρα, φέροντας μαζί τους το άρωμα του κρατισμού. «Η στρατηγική για να μπορέσουμε να τις αντιμετωπίσουμε (τις πολλαπλές κρίσεις των ημερών μας) είναι να υπηρετήσουμε το δημόσιο συμφέρον και να βάλουμε και ρυθμίσεις στην ιδιωτική αγορά», δήλωσε σε κομψά ευρωκομουνιστικά ο εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, ενώ, σε άκαμπτη λενινιστική, ο εκπρόσωπος του Περισσού ανέφερε ότι «το κράτος δεν μπορεί να αυτονομηθεί από την κάθε φορά κυρίαρχη τάξη, ούτε να στραφεί εναντίον της, καθώς αποτελεί δικό της εργαλείο».

Το κράτος δεν μαράθηκε και έσβησε, ούτε αποδείχθηκε πουθενά μονοσήμαντο  εργαλείο στη διάθεση των υλικά εύπορων κοινωνικών ομάδων και τάξεων. Απεναντίας, η διοικητική μηχανή του αποδείχθηκε ένας μεγάλος ασθενής, μια θεσμική τροχοπέδη τόσο για τους πλέον ισχυρούς του κεφαλαίου, όσο και για τις προσπάθειες για ανοδική κοινωνική κινητικότητα.